Инсектицидтікжәне акарацидтік заттар

Презентация қосу

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ
Дәрілік бояулар тобы. Препараттары-әсер ету механизмі,
қолдану.
Нитрофурандар. Препараттары-әсер ету механизмі, қолдану.
Фитонцидтер. Препараттары-әсер ету механизмі, қолдану.
Инсектицидтік және акарацидтік заттар. Препараттары-әсер
ету механизмі, қолдану.

Орындаған: Тұрсынова Д.С
Тексерген: Тойкина Г.Н.

Семей 2017 жыл
ЖОСПАР:

•Дәрілікбояулар тобы. Препараттары-әсер
ету механизмі, қолдану.
•Нитрофурандар. Препараттары-әсер ету
механизмі, қолдану.
•Фитонцидтер. Препараттары-әсер ету
механизмі, қолдану.
•Инсектицидтікжәне акарацидтік заттар.
Препараттары-әсер ету механизмі,
қолдану.
•Қорытынды

•Пайдаланылған әдебиеттер
ДӘРІЛІК БОЯУЛАР ТОБЫ
Органикалық бояулардың микробтарға карсы әсері
фармакологиялық түрғыдан өте маңызды заттар екендігі
бүрыннан-ақ белгілі болған Бірақ, Д. Л Романовскийдің (1891)
еңбектерінен кейін бояуларға ерекше көңіл бөліне бастады. Ол
хиншшің безгек ауруына қарсы әсерін зерттеп,
карапапйымдъШар тудыратын ауруды емдеудің медициналық
қағидаларын үсынды. Жаңа бояулардың синтезделіп және
зерттелуіне анилинді апуъх, сонымен бірге АМ. Бутлеровтың
(1828-1886) көмірсутек атомдары арқылы тізбеті қосьшысгар
алуға болатынын дәлелдеуі септігін тигізді.

Органикалық қосылыстарды синтездеудін дамуына
байланысты, бояйтын қосылыстармен катар боялмайтын, бірақ
фармокологиялық белсенді заттар алынды. Сондықтанда
«бояулар тобы» деген атты шартты түрде ғана карау керек.
Бояуларды қарапайымдьшарға, микробтарға және қабынуға
қарсы қолданылады.
ГИДРОХЛОРИДІ –
FLAVACRIDINI
HYDROCHLORIDUM
Иіссіз, дәмсіз, сарғыш-қызыл немесе коныр-кызыл түсті
кристалды үнтақ судың 3 және 60 % спирттің 2 бөлігіьще
жақсы ериді. қүрамында едәуір мөлшерде байланыскан
немесе бос күйіндегі түз қышкылы болғатшьщтан, судағы
ерітінділерінің реаюшясы қышқылды келеді.
Ерітінділері жарыққа сезімтал келетіндіктен, оларды
қолданар алдында ғана дайындайды. Үнтақ тәрізді
флавакридин оньгң ерітіндісіне карағанда жарыққа онша
сезімтал емес, бірақ үзақ сактағанда (әсіресе ылғалды
ортада) ол жайлап ыдырай бастайды. Сол себепті
препаратты жақсы жабылатьпт кара түсті шыны
ыдыстарда «Б» тізімі бойынша сақтайды. Флавакридин
ерітінділері температураға төзішй келеді, сол себепті
оларды 120С-да стерильдей береді. Практикада көбінесе
30 минуттан булап немесе ыстық суға салу арқылы
стерильдейді.
ӘСЕР ЕТУ
МЕХАНИЗМІ
Флавакридин белсенді түрде өсер егетін микробтарға және карапайымдыларға карсы
қолданатын зат. Органикалық заттардың кан сары суы, жараның сүйығы және т.б.
қатысуымен олардын белсенділігі едөуір артады, сонымен бірге үлпаларға
хақындаткаңда олардын кілегейлі қабықтарына және жараның жазылуына қолайсыз
әсер болмайды.

Флавакридин кан паразиттеріне жан-жақты әсер ететін зат регінде кеңінен
қолданылады, әсіресе оны жылқының нутгалиоз, сиырдың және қойдың пираплазмоз,
бабезиоз, франсаиеллез ауруларына карсы қолдану өте тиімді.

Сонымен бірге оларды профилактикалық зат ретінде жануарлар денесіндегі жұқпалы
ауруларды тарататын кенелерте карсы қолданады. Аурудың жасырын кезеңінде
организмге енгізілген флавакридин инвазияның дамуын төмендетеді.

Микробтарға және қарапайымдыларға карсы өсер етуімен катар, флавакридин
жануарларда қолайсыз әсер етуі мүмкін. Негізінде оны вена кан тамыры арқылы егеді,
егер етке етегін болса, қабыну реакциясы пайда болады, ал өте жоғары
концентрациясынан үлпалар өліетгенсді.

Флавакридин жануарлардың жалпы жағдайын айтарлықтай өзгертеді. Оның орташа
терапевтік мөлшерін вена қантамырына бір рет еккенде жылқылар тынышсыздана
бастайды, пулъс жылдамдап, тыныс алу тиейді де, перистальтика күшейе түседі. Осы
қүбылыстардын бөрі бірнеше минуттың ішінде өтеді , перистальтика сонынан баяулайды.
АЗИДИН -
AZIDINUM
Азидин-жеңіл, жасыл түсті, ащы дәмді
аморфты үнтақ, cудағы ерітінділері (рН-6-6,5)
түрақты, жабык ыдыстарда«Б»тізімі бойынша
сақталады. Ірі қара малдың бабезиоз,
пираплазмоз ауруларының алдын-алу
мақсатында қолды-патша, оньщ әсері 10-15
күнге дейін созылады, ал франсайеллез бен
аралас инвазиаларда
(пираплазмоз,франсайеллез) тек инкубач
цияльщ кезенде болады.

Препаратты тері астына және бүлшык етке 7
% судағы ерітінді ретінде бір рет егіп
қолланады, жануарлардьщ 1 кг тірілей
салмағына берілетін мөлшері: емдік
мақсатпен 0,003-О,0035 г, екінші рет (кажет
болғанда) сол мөлшерді бір күннен кейін
егеді, профилактикапьщ мақсатпен 0,0015-
0,002 грамнан бір рет қолданады.
АМИНОАКРИХИН -
AMINOACRICHINUM
Суда жақсы еритін қоңырсарғыш
түсті үнтақ, «Б» тізімі бойынша
сақталады Аминоакр[инді
көбінесе ірі қара малдың
тейлериозыңда қолданады. Оны
вена кан тамырына судағы
ерітінді күйінде егеді, мөлшері
жануарлардың 1 кг тірілей
салмағына 0,003г. Препаратты екі
қайтара, тіпті үш қайтара 48-72
сағаттың үзілістен кейін егеді.
Кейде екінші рет еккеннен кейін
•Аминоакрихинді сонымен
(48 сағ) қабыну қүбылысы болуы
мүмкін: көлденең жолақты бірге мысықтардын
бүлшық еттердің фибриллярлы цестодозасы, қозылардың
жиырылуы, ішектердін атониясы, монезиозы және қойлардың
қарынның кеуіп кетуі, сілекей авителлиноз ауруларына
бөлініп, тыныс алудың қарсы күресуге колданады.
нашарлауы және т.б.
ТРИХОМОНАЦИД –
TRICHOMONACIDUM
Су мен спиртте жақсы еритін, сары
түсті кристалды үнтақ.
Температураға төзімді, «Б» тізімі
бойынша сақтайды.

Трихомонацидтің микробтар мен
қабынуға карсы әсері орташа
болғанымен, трихомонадтарға карсы
әсері ерекше. Гинекологиялық
практикада оны емдік мақсатпен
жергілікті жерге ерітінді (0,5) немесе
домалақ шарлар (1-20) түрінде
колданады; оны ішке және вена
қантамырлары аркылы
қолданғанда жақсы нәтиже береді.
Ішке бергендегі мөлшері: сиырларға
0,6-1,2 г, иттерге 0,05-0,1 г.
ЭТАКРИДИНДІ ЛАКТАТ (РИВАНОЛ)-
AETHACRIDINI LACTAS (RIVANOLUM).
Сары түсті, ұсақ кристалды, аздап ащы дәмі
бар, иіссіз кристалды үнтақ. Салқын судың
50 және қайнаған судың 9 бөлігіңде ериді.
Ерітінділері сары түсті жылтырап түрады,
реакциясы бейтарапты болып келеді.
Этакрипин өте күшті микробка карсы
колданатын зат. Ол пирогенді коктардың,
дифтерия таякшасының, алтын түстес
стафилакоктын өсуін тоқтатады
.Препаратты жануарлар үшін уыттылығы
онша емес.
Вена кан тамырына еккенде де препараттың уыттылығы
айтарлықтай емес. Этакридиннің емдік мақсаттар үшін
қолданылатын ерітінділері фагацитозды әлсіретпейді,
жүйкелерді тітіркендірмейді.
Вена кан тамырлары арқылы бергендегі мөлшері:

жылқыларға 0,1-0,5 г; сиырларға 0,2-0,6 г; иттерге 0,01-0,05
ғ; түлкілерге 0,001-0,005 г (ерітінді түрінде 1:1000-2000).
ПИРОПЛАЗМИН -
PIROPLASMINUM.
Мочевинаның метилсульфомешпаты. Иссіз, ащы дәмі бар жасsk сарғыш түсті
үнтақ. Суда жаксы (1:1,7), спиртте (1:1500) нашар ериді. Судағы
ерітінділерінің реакциясы қышқылды келеді. Ерітінділері төзімді,
ампулаларда бірнеше жылаа дейін сақталады.
Микробггарға карсы әсері өте өлсіз: 1 % ерітіндісі микробтардың вегетативті

формасын 30 минутта, ал 5 % ерітіндісі 2-5 минутта өлпреді.
Препаратты тері астына немесе бүлшық етке 1 % ерітінді күйінде егеді

(хлорлы натрийдің изотониялык ерітіндісінде де срітуте боладЫ).
Жануарлардың 1 кг тірілей салмағына шаққандағы мөлшері: жьшкыларға

0,0006 г; сиырлаға 0,001 г; қойлар мен шошқаларға 0,002 г; иттерге
инструкция бойынша 0,00025 г.
Емдік нәтижелігін арттыру үшін препаратты аурудын алғашкы кезендерінде

егеді, сонымен бірге орталық жүйке жүйесін шапандырғыш заттарды да
бірге қосып беру керек.
Препаратты еккеннен кейін жануарларда өте күшті реакция пайда болады:

тынышсыздану, ішектердің жиырылуы, тамыр соғуының жиілеуі, кан
қысымының төмендеуі, ентігу, бүлшық еттердің дірілі, сілекей бөліну және
терлеу. 30-40 минут втеннен кейін бүл қүбылыстың бәрі жойыла бастайды,
ал тынышсыздану ішектердің асырылуынан болады, оны морфин немесе
атрофин беріп әлсіретуге немесе жоюға болады.
ГЕМОСПОРИДИИ-
НАEMOSPORIDINUM.
Акшыл-көк түсті кристалды үнтақ, суда жақсы ериді.
Ерітінділері түрақсыз, жарықга көк түске өзгереді Г
емоспоридиннің әсер етуі, емдік қасиеті пироплазмин тәрізді,
бірақ оған карағанда аздап әлсіздеу болғандықтан, аурудан
жазылу едәуір үзаққа созылады. Жылқылардың
пироплазмозы, ірі кара мен үсақ малдардың бабезиозы
кезінде препараттың емдік өсерінен баска, профилактикалык
та әсері болады.
Ірі қара малдың 1кг тірілей салмағына 0,001 мөлшерінде

(тері астына) егілген гемоспоридин организмде біраз
қолайсыз қүбьшыстар туғызады: кан қысымының артуы,
тамыр соғуының жиілеуі және тыныс алуының баяулауы.
Бүл қүбьшыстар препаратты еккеннен соң шамамен 30
минутган кейін басталады да, 1 сағаттан асқан сон шарықтау
шегіне жегіп, 2-3 сағаттан кейін жойылады; сау малдарға
карағанда ауру малдарға катты әсер етеді.
НИТРОФУРАНДАР
Бұл топтың негізгі препараттары:
фурацилин, фурадонин, фуразолидон. Дәрігерлік
тәжірибеде олардан басқа фуразолин, фурагин,
солафур және фуракрилиндер қолцанылады.

Негізгі субстрат фурфурол. Оны нитритпен
өңдеу арқьшы 5-нитрофурфурол алады, одан
нитрофуран препараттары синтезделеді.

Нитрофурандар бактериялық белсенділіктері
жоғары, әсіресе Грамм оң микрофлораға. Грамм
оң = 1,6-12,5 мкг/мл; Грамм теріс = 6,25-50 мкг/мл.
ӘСЕР ЕТУ МЕХАНИЗМІ
Әсер ету механизмінің негізінде олардың микроорганизмдердің
торша деңгейінде дем алу процессін блокадалау жатыр. Сутегінің
акцепторы ретінде олар флавиндік ферменттермен бәсекеге түседі;
ДНК-ны қоршау арқылы нуклеин қышқылдарының синтезін
бүлдіреді; пируват метаболизмдерінің түзілуін қажытады;
дегидрогеназ, альдолаз, транскетолаз ферментерінің белсенділіктері
төмендейді; ол барып микроб торшаларының энергиясының
алмасуына кері әсер етеді; микроорганизмдер өсіп, көбеймейді.

Микроорганизмдердің нитрофурандарға сезімталцығы
қоздырғьпптардың түріне және нақтылы препаратқа байланысты.
Мысалы, стафилококктарға фуракрилин, фуразолидон, фурагиндер
әлдеқайда белсендірек және олардың токсин бөлулерін күрт
төмендетеді. Кейбір нитрофурандардың фунгистатикалық әсерлері
бар. Бірталай препараттар қарапайымдарға қарсы әсер етеді және
ісіктерге қарсы тиімді әсер етулері де мүмкін.

Микроорганизмдердің препараттарға үйреншіліктігі өте баяу
дамиды, ол да қоздырғыштар мен препараттарға байланысты.
БЕРУ ЖОЛДАРЫ
Препаратты ауыз қуысы арқьшы бергенде олар ас қорыту сөлдерінің әсерінен
ыдырайды да метаболиттер түзеді. Жылдам сіңеді, терапевтикальщ
концентрациясы 12-18 сағаттай сақталады. Организмнен сүтпен бөлінеді.

Кейбір антибиотиктер тәрізді нитрофурандар да тек микробтарға ғана қарсы әсер
етіп қоймайды, олар организмнің қорғаныс күшіне де дем береді. Бауырдың белок
түзу функциясын қуаттандырады; бүлшық еттер мен бауырда фосфорлы тотығу
процессін үдетеді; бүйрек үсті безінің қызметі, лейкоциттердің фагоциттік
белсенділігі, организмнің торшалық және гуморалдық қорғаныстары жақсарады.

Жанама әсерлерінен дисбактериоз, В-гиповитаминозы, аллергиялық реакциялар
болуы мүмкін. Өте үлкен дозасынан мал өліп кетуі де мүмкін. Мүндай әсерлері
жануарлардың сезімталдығына тікелей байланысты. Нитрофуран
препараттарына ақ тьппқандар, теңіз шошқалары, үй қояндары, бүзаулар сезімтал
келеді. Ал маймылдар, иттер, шошқалар өте үлкен дозаларын да жеңіл көтереді.

Токсикалық әсерлері жөнінде жоғарыдан төмен былай орналасады: фурацилин,
фурадонин, фуракрилин, фуразолидон, фурагин.

Препараттарды көбінесе азыққа қосып ауыз қуысы арқылы береді. Жергілікті
және венаға жіберу арқылы да қолдануға болады.
Фурацилин - Furacilinum. Ащы дәмі бар,
сарғьпп түсті үнтақ. Суда нашар, сілтілік
ертіндіде жақсы ериді. Азыққа қосып ауыз
қуысы арқьшы береді.
Фуразолидон - Furazolidonum. Аздап ащылау дәмі бар, иіссіз,
сарғьпп түсті ұнтақ. Суда ерімейді, аздап сшартте ериді. Грамм оң,
Грамм теріс микроорганизмдерге, қарапайымдарға әсері жақсы.
Жьшдам сіңеді, бір сағаттан кейін қанда анықталады. Организмде
терапевтикалық концентрациясы 12 сағаттай сақталады.
Диспепеияда; кошбактериозда; сальмонеллезде; торайлардың
балантидиоз; сиырлардың мастит, эндометрит; аралардың,
балапандардың ауруларында қолданылады.

Бұл топқа сондай-ақ әсерлері жоғарыдағыдай
препараттар: фурадонин, фуразолин, фуракрилин,.
фурагин, фуразонал, нитрофурилендер жатады.
ФИТОНЦИДТЕР
Фитонцидтер антибиотиктер төрізді микробтарға карсы әсер етегін
өсімдіктердін күрамында болатын заттар. Көптеген фито. ішндтер
жануарлар организміне қолайлы әсер етеді. Мысалы, олардың
кейбіреулері үлпалардағы аскорбин қышқылынын дамуына
септігін тигізеді, ал аскорбин қышкылы өз кезепнде қабынуға
карсы және жаралардың жазылуын жылдащатып әсер етеді.
Сонымен бірге аскорбин кышқылы кейбір фитонцидтердің
бактерицидтілііін арттырады. Қаракатгағы фитонцидтер
танидтермен бірге қарын мен ішектердегі қабынуға карсы әсер
етеді.

Эвкалипт ағашының қүрамындағы әртүрлі заттар ас корыту
жүйесінін кызметін жақсартады.

Жоғарғы мөлшерінде фитонцидтер жануарларға уытты әсер етеді.
Кейбір жағдайларда олардын уыттылығы фитонцидтердін өзіне
байланысты болса, ал енді бір жағдайларда олармен бірте түсетін
алкалоидтарға, гликозидтерге және баска да заттарға байланысты
келеді.
ПРОТОАНЕМОНИН - PROTOANEMONINUM.
Лактондар тобына жатады. Өзіне тән иісі мен дәмі бар түссіз коймалжың зат. Суда,
глициринде және эфирде оңай ериді. Сулы ерітінділерде сактағаңда кристалды және
аморфты түнбалар түзеді де, оның біріншісі анемонин, ал екіьшісі анемон кышкылы деп
аталады. Анемонин салкьш суда ерімейді. ал майлар мен эфирде нашар ериді.
Қыздырғанда анемониннің ерігіштігі артады. сонымен бірге ол кайта деполимерленіп
протоанемонию айналады. Анемон кышқылысуда ерімейді және фармакологиялық
түрғыдан белсенділігі әлсіз келеді. Анемонин мен анемон кышқылы айтарлықтай
кажетті заттар емес, сол себепті протоанемониннің полимерленуін төмендету
максатымен, оны сатып жерде сульфатты натрий, йодты калий және гидрохинон косып
сақтайды.
Сарғалдақ өсімдіктерді бүрыннан ақ жараларды. ойық жараларды. күйген жерлерді.

бүлшықеттер мен буындардың ревматикалық кабынуларын. сыздауьпсгы және
көптеген баска да ауруларды емдеу үшін қолданып келеді.
Протоанемонинді түяқ шеміршегінін некрозында, кілегейлі кабықтардың ірінді

қабынуларында, ірінді жараларда, ойық жараларда, жылықылардың індетті
лимфангитинде, жылықылардың, ірі кара малдын және бүғылардын
некробациллезында қолданылады.
Сонымен бірге шүйгіншөп, қырықбуын, қүмсағыз, түңғиық шайқүрай, кара-сора, қызан,

бидай, қырыққабат, асбүршақ, сарымсақ және басқа да көптеген өсімдіктердін
фтонцидтері микробтарға өлтіре әсер етеді.
Натрийлі уснинт – Natrii usninas. Уснин
натрилі тұзы. Қышалардан алынады. Ақшыл
сарғылд түсті, кристалды үнтақ. Суда баяу
ериді (1:200), спиртте (1:20) пен майда (1:4)
жақсы ериді. Кептеген он трампы
бактерияларға өлтіре әсер етеді. Сырткы
мүшелерге жараларды емдегенде 1 % майды
ерітінді күйіңде немесе сульфаниламидтермен
бірте үнтақ түрінде қолданылады.

Имaнин - Imaninum. Күңгірт түстес, су мен
спиртте нашар еритін үнтақ, шалқурайдан
алынады. Жаралардағы оң грамды
бактерияларға қарсы өлтіре әсер етеді,
жараның бетін құрғатып жазылуын
жыдамдатады.

Ерітінді (1 %), сүртпе май (5 %) және сеппе дәрі
(10 %) түрінде өр түрлі жараларды, күйген
жерлерді, желіннің жарылғанын емдейді.
Иманинге новоиманин (Novoimanum)
препараты үқсас әсер етеді.
ИНСЕКТИЦИДТІК ЖӘНЕ АКАРИЦИДТІК
ЗАТТАР
Инсектицидтік (лат. insecta жәндіктер (насекомдар) және соеdo-өлтіремін)
немесе дизенфекциялык (франц. без-жоққа шығару заттар деп жәндіктерді
жою үшін қолданылатын заттарды, ал акарицидтік деп (асатын-кене,
соеао-өлтіремін) кенелерге қарсы күресу үшін қолданылатын заттарды
айтады.

Буынаяқтылар класына жататындардың ішінде адам мен жануарларға
үщін зиян келтіретін түрлері өте көп. Олар кешеге жұқпалы және
инвазиялық аурулар қоздырғыштарының ең қауіпті тасымалдаушылары
больш саналады. Жәндіктердің көп. шілігі өздерінін тескіш және тескіш-
сорғыш мүшелері арқылы адамдар мен жануарларды
тыньпцсыадаіщырады. Кейбір уытты насекомдар шаққан кезде, улы заттар
бөліп, шаққан жерін кабындырады, кейде тіпті жануарларды өлімге
соқтыруы да мүмкін. Жануарларды қатгы тынышсыздаңдыра отырьш,
олардын өнімділігі мен өсімталдығын күрт төмендетеді. Олардың көпшілігі
теріні бүлдіріп, мал өнімдерінің, әсіресе ет пен сүттің сапасын төмендетеді.

Көптеген буынаякгьшардын ішіңде мал дәрігерлері шыбыншіркейлермен,
масалармен, окырамен, соналармен, бүгелермен, мамық жегіштермен,
биттермен, кенелермен және тағыда баскалармен күресуіне тура келеді.
ӘСЕР ЕТУ МЕХАНИЗМІ
Инсектицидтердің әсер ету механизмі де
әртүрлі. Олардын кейбіреулері жәндіктердің
хитинді қабығын бүлдіретін болса, ал енді
біреулері олардың тыныс алу немесе ас
қорыту жүйесі мүшелерінін кызметін бүзады.

Инсектицидтер жәндіктер денесіне олардың жамылгы қабаттары
арқьшы (контактілі әсер ететіндер), тыныс алу жолдары артты
(фумитантты) немесе ас қорыту жүйесі арқылы (энтеральды)
енеді. Осыған байланысты оларды әртүрлі фармацевтикалық
формалар түрінше колданады. Хитинді кабат арқылы газ немесе бу
тәрізді заттар, ерітінділер немесе сүйық сүртпе май түріндегі заттар
жаксы енеді. Ас корыту жүйесі арқьищ сүйық, ал егер қоректік
заттар арқьшы ішке колданылатьп-т болса қатты дәрілік заттар
жақсы әсер етеді. Тыныс алу жолдары арқьшы газ немесе бу күйінде
колданьшған дәрілік заттардың әсері күші болады.
ИНСЕКТИЦИДТІК ЗАТТАРДЫ
ҚОЛДАНУ ТӘСІЛДЕРІ.
Инсектициптерді табиғи жағдайларда жәндіктердің шоғырланған, өсіп-енетін
жерлерінде, қораларда, малдың денелерінде қолданады. Табиғи жағдайларда,
өте үшсен аумаққа әсер ету керек болғанда инсектицидтік заттарды арнаулы
аппараттар аршалы немесе үшактар арқылы аэрозол күйінде бүркіп-шашьпт
қолданады. Қораларға азрозол, ерітінді немесе сүйық қоспалар күйінде
колданылады.
Жануарларды емдегенде паразиттің түріне және олардың әсерінен болған ауру

деңгейіне байланысты әртүрлі өдістер қолданылады. Кенелермен зақымдалған
жануарларды жаттай емдегенде арнаулы астаулар, ерітінділер, суспензиялық
сүртпе май, сүйық сүртпе майлар, дустар колданылады. Окыра ауруларында
дәрілік заттарды ас қорьгту жүйесі арқьшы арнаулы әдіс пен қолданылатын
болса, ал үшатын насекомдармен күресу үшін сулы және майлы ерітіңпіЛер,
сүйық суспензиялар, эмульсиялар және дустар пайдаланылады.
Жануарлар үшін уытты болатытдыктан шаруашылықтарда олардыңтаменті

мөлшері қолданылады. Сол себепті, мүндай препараттарды қонданғанда
сактандыру шараларын сақтап, мал дәрігерлік бас баскармасынын нүскауларын
толық орындаған жөн. Препараттың алдын ала, әлсіз малдар үшін уытты
мөлшерін анықтап, осыған байланысты олардың емдік мөлшерін белгілеп,
организмге әсер ету мерзімін ескеру керек. Мал дәрігері жануарлар улануыньп-т
алғашкы белгілері байқағанда, улануға карсы шаралар қолданған шарт.
ФОСФОРОРГАНИКАЛЫҚ
ҚОСЫЛЫСТАР
Қазіргі кезде фосфор ортаникалық қосылыстар синтетикалық
химияда, биологияда, медицинада, мал дәрігерлігінде және ауыл
шаруашьшығьпша кеңінен қолданьшатын дәрілік заттардың
үштен тобын құрайды.
Көптеген фосфорорганикалық косьшыстар өте күшті

инсектицицті, акарацидті, тіптен бактерицилті заттар болып
саналады. Олардын инсектицид ретіндегі бағалығы мынадай
жағдайларға байланысты: біріншіден, олар сыртқы ортаның
әртүрлі жағдайларында нәтижелі әсер етеді, екіншіден олар
көптеген хлорортаникалык қосылыстарға карағада онша кауіпті
емес, организмде тез ыдырап бүлінеді, үшішціден синтездеуді
дамыту арқылы бүл заттардан өте нәтижелі әсер ететін жаңа
препараттар алуға болады.
Фосфорорганикалық косылыстардың ішінде инсектицидтік

заттар ретінде фосфон, фосфор, тиофосфор
кышқылдарының туындыларының маңызы зор.
УЫТТЫЛЫҒЫ
Дүрыс колданбағанда немесе мөлшерін шектен
тыс асырып жібергенде фосфорорганикалық
қосылыстар жануарларға уытты әсер етеді.
Уьпты әсер етуі холинэстераза ферментін
бейтараптап, сонын өсерінен ацетилхолиннің көп
мөлшерде жинақталуына негізделген. Соның
салдарынан холинергиялық иннвервация
күшейеді, орталық жүйке жүйесінің кызметі
бүзылады, ондағы тьп-тыс алу оргалығы
әлсірейді, жүрек жүмысы баяулайды.
Уланудын ең негізгі белгілеріне миоз, сілекей

ағу, тыныс алудың нашарлауы, бронхьптардьщ
спазмасы, цианоз, сфнюстерлердің босаңсуы, іш
ету және т.б. жатады. Уланудын ауыр
сатысында, алғашқыда бүлшық еттердің кейбір
топтары, ал соңынан дененің барлық бүшцык екі
қүрысып-тырысады. Клиникалық қүрысып-
тырысулар, тоникалық қүрысып-тырысударға
алмасады да, ол өз кезегінде коллапска
алмасып, соңы өліммен аяқталады.
ХЛОРОФОС- CHLOROPHOSUM.
Кристалды үнтақ немесе ақ түсті өзіне тән иісі бар парафин
тәріздес зат, 250С-тан жоғары температурада балқып ери
бастайды.
Жоғары температурада (500С-тан жоғары) хлорофос ДДВФ-ға
айналады да, жәндіктер үшін мөлшері 5-10 есеге дейін төмендейді.
Судағы ерігіштігі 1:7 қатынасындай. Препарат 50-80 % үнтақтар
күйінде, 5-7% дуст күйіңде, көп атомды спиртті 50 % ерітінді
күйінде немесе 11,6 % спиртті майлы ерітінді күйінде
(гиподермин-хлорофос) шығарылады.
Инсектицид ретінде өте белсенді әсер етеді, жәндіктерге әсер
еткенде оларды 3-10 минуттан кейін өлтіреді. Бірақ
ерітінділермен жануарлардың терісін жуып-шайғаңда ондағы
қотыр кенелер тек 1-8 сағаттан кейін ғана өледі, сол себепті оны
мүндай мақсаттар үшін қолданбайды Ерітінді күйінде
препараттың шыбындар үшін өлтіретін мөлшері 0,005 мг.
Хлорофостың 0,1 % ерітіндісінен шыбындар 2-5 минуттан соң
өледі.
DDВФ-ЕКІ ХЛОРЛЫ
ВИНИЛФОСФАТ.
Түссіз, өзіне тән иісі бар, үшқыр сүйық зат.
Май мен спиртте жақсы, ал суда нашар ериді
(1:72).

DDВФ жәндіктер мен кенелер үшін
фумигантгы және контактылы әсер ете
отырып, өте уытты келеді. Шыбындарға,
шіркейлерге, оқыраларға және қүстардын
эктопаразиттеріне карсы қолдану өте жақсы
нәтиже береді. Ерітінді, дуст немесе аэрозол
түріңде қолданылады.
KАРБОФОС-СARBOPHOSUM.

Таза күйінде түссіз сүйық зат, ол
дезинфекция үшін
қолданылатын препарат,
(қүрамында таза зат бар)
сарғыш қоңыр түсті келеді.
Өзіне тән иісі бар. Суда нашар
(1: 20005000), ал органикалық
ерітінділерінде жақсы ериді.
Оны көбінесе 3060 % эмульсия, 4
% дуст және 25 % үнтақ түрінде
пайдаланады. Кең ауқымды
әсер ететін инсектишщ ретінде
қолданылады.
ҮШХЛОРЛЫМЕТАФОС-З, ҰХМ-3-
TRICHLORMEFAPHOSUM
Түссіз, майлы сүйық зат, суда ерімейді, ап органшсальщ ерітііщілерде
жақсы ериді. ҮХМ-З-контактілі және жүйелі әсер ететін
фосфорортаншсалық инсектицид. Кенелерте, бүтелерте, биттерте,
шыбындарға, шіркейлеріе карсы қолдану жақсы нәтиже береді. ҮХМ-
Зте барлық фосфорортаникальщ қосылыстар төрізді жәндіктердің
хошптэстераза ферментін бейтараптайды, соның салдарынан
ацетилхолин көп мөлшерде жинақталады да, паразиттің орталшс
жүйке жүйесінің кызметі бүлініп, тіршілігін жояды.
Жануарларды жуыпшәйғаннан кейін препарат организмде 40 күннен

600 күнге дейін сақталады, ал сүтпен бірге 1 айға дейін бөлінеді. Сол
себепті препаратты сауын сиырларға қодданбайды. Малдарды
препаратты қолданғаннан соң 60 күннен кейін ғана етке өткізуге
болады.
Сыртқы мүшелерге шіркейлерге, биттерте, соналарға қарсы (1-2 %

сулы эмульсия) және кенелерде (2-3 % эмульсия) карсы, сонъшен
бірге 2 % эмульсия түрінде жануарлардың қотырына ка» рсы
қшшаньшацьх. Жьшсьшардьщ гастрофилезін алдын алу үшін
оларды үіщлорметафос-З дін 0,5 % змульсиясымең жуьш-шаяды
ХЛОРОРГАНИКАЛЫҚ
ҚОСЫЛЫСТАР
Таза күйіңде хлор жәндіктерге карсы тыныс алу
жолдары арқылы қолданғанда ғана уытты әсер етеді.
Мүндай күйдегі хлор сонымен бірге жануарлар мен
адамдарға уытты әсер ететіндіктен онша кең қолданыс
тапкан жоқ ғашлмдардың осы бағыттағы ізденістері
хлорорганикалық қосылыстардың жаңа тобын алуға
мүмкіндік берді. Бүл косылыстардың тазахлорға
қарағанда инсектицидтілік белсенділігі өте жоғары, ал
жануарлар үшін уыттьшығы аз.
Хлорорганикалық қосьшыстардың көпшілігі

фосфорорганикалык қосылыстар төрізді активті келеді,
бірақ оларға карағанда табигатта және организмде баяу
ыдырайтындықган, мал организмінде өте көп мөлшерде
жинақталып, оларга қауіп туғызады.
ГЕКСАХЛОРАН
(ГЕКСАХЛОРЦИКЛОГЕКСАН) «666Ң-
HEXOCLORAUM.
Бензолды хлормен әрекеттестіру арқылы алады.
Гексахлоран гексахлорциклогексан изомерлерінің
коспасы. Ол жарықтың, қылқылының,
еріткіштердін және температураның әсеріне өте
төзімді келеді. ГХДГ суда ерімейді, органикалык
ерітінділерде жақсы ериді: ерігіштігі ацетонда-
1:2; бензолда-1:3; эфирде-1:5; хлороформда-1:4;
керосинде-1:7-ге қатынасындай. Сонымен бірге
өсімдік тектес және минералды майларда жақсы
ериді. Ашық ауада және жарыкга көпке дейін
сактала береді. Негіздердің және карбонаттардың
өсерінен ыдырап бүлінеді.
НИКОХЛОРАН-
NICOCHLORANUM.
Қою
консистенциялы,
қоныр қышқыл түсті
шыршанын иісі бар
сүйық зат. Қүрамы 7-
11 % гексахлораннын
гамма изомерінен,
түздардың,
никотиннен, майдан
және
эмулъсиялардан
түрады.
КАРБОМАТТЫ ТУЫНДЫЛАР
Бүлардың ішінде алкилкарбомин
қышқылының туындылары, әсіресе олардын
арилді эфирлері бағалы болып саналады.
Карбоматгы туындылардың инсектицидті
әсер етуі колинэстераза ферментінің
белсенділігін әлсіретуге негізделген Соның
салдарынан ацетилхолин медиаторы
бүлінбейді. Негізді препараттарының
инсектицидтік белсенділігі
фосфорорганикалық қосылыстардікіндей, ол
жануарлар үшін уыттылығы әртүрлі деңгейде
болады. Негізгі препаратына севин жатады.
Иіссіз, ақ түсті кристалды үнтақ.
Температураның әсеріне ете төзімді. Суда СЕВИН-SEVINUM.
нашар және баяу ериді, органикалык
ерітінділерде жақсы ериді. Сілтілердін
әсерінен ыдырайды.
Бүл контакты жөне ас қорту жүйесі
арқылы әсер ететін инсектицид.
Бағалылығы сол-өте төменгі мөлшерінің
өзінде жәндіктерді өлтіреді. Севин күн
сәулесінің әсерінен ыдырамайды сол
себепті оны теріге жайғанда әсері 4-5
күнге дейін, ал дуст түрінде қолданғанда
10 күнге дейін сақталады. Ол
жәндіктердің хитинді қабығына жақсы
жабысады, бірақ баяу сіңеді, сол себепті
жәндіктердің өлуі 10-15 минуттан кейін
ғана басталады. Препарат уынын
әсерінен жәндіктер алғашқыда қозады,
соңынан қозғалысы бүзылып өліммен
аяқталады. Гистологиялық
препараттарда жүйке тізбегінің
ганглилерінде ядролардың
дегенерациясы байкалады
ҚОРЫТЫНДЫ:
Органикалық қосылыстарды синтездеудін дамуына байланысты,
бояйтын қосылыстармен катар боялмайтын, бірақ фармокологиялық
белсенді заттар алынды. Сондықтанда «бояулар тобы» деген атты шартты
түрде ғана карау керек. Бояуларды қарапайымдьшарға, микробтарға
және қабынуға қарсы қолданылады.
Микроорганизмдердің нитрофурандарға сезімталцығы қоздырғьпптардың

түріне және нақтылы препаратқа байланысты. Мысалы,
стафилококктарға фуракрилин, фуразолидон, фурагиндер әлдеқайда
белсендірек және олардың токсин бөлулерін күрт төмендетеді.
Буынаяқтылар класына жататындардың ішінде адам мен жануарларға

үщін зиян келтіретін түрлері өте көп. Олар кешеге жұқпалы және
инвазиялық аурулар қоздырғыштарының ең қауіпті тасымалдаушылары
больш саналады. Жәндіктердің көп. шілігі өздерінін тескіш және тескіш-
сорғыш мүшелері арқылы адамдар мен жануарларды
тыньпцсыадаіщырады. Кейбір уытты насекомдар шаққан кезде, улы
заттар бөліп, шаққан жерін кабындырады, кейде тіпті жануарларды
өлімге соқтыруы да мүмкін. Жануарларды қатгы тынышсыздаңдыра
отырьш, олардын өнімділігі мен өсімталдығын күрт төмендетеді.
Олардың көпшілігі теріні бүлдіріп, мал өнімдерінің, әсіресе ет пен сүттің
сапасын төмендетеді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
• Негізгі әдебиеттер:
• Қожанов К.Н. “Ветеринарлық фармакология”, Алматы 2007
жыл.
• Айтжанов Б.Д., Заманбеков Н.А., Өтенов Ә.М., Молдағұлов
М.А., Қорабаев Е.М., Байниязов А.А., Саттарова Р.С.
“Фармакология” Алматы 2014 жыл.
• Червяков Д.К., Квдокимов П.Д., Вишкер А.С. “Лекарственные
средства в ветеринарии” Москва, 1970 г.
• Сковронский В.А. Практикум по фармаколгии и рецептуре .
1962 год
• Патофизиология (патфиз)қазақша оқулығы , - Әділман
Нұрмұамбетұлы.- Өңделген 3-ші басылым, Алматы 2007 жыл.
• Мозгов И.В. Фармакология.1984 год
• Қосымша әдебиеттер:
• Википедия
• Энциклопедия

Ұқсас жұмыстар

Өртке қарсы алдын ала шаралары

Қаптаушы заттар, адсорбциялаушы заттар

ҚР-ның Дәрілік заттар туралы Заңы

Электр қорғаныс заттар

Дәрілік түрлер технологиясында қолданылатын дәрілік және қосымша заттар

Қылмыс заты

Дәрілік заттар айналымы саласындағы қатынастарды мемлекеттік реттеу

Тітіркендіргіш дәрілік заттар

Оңтүстік Қазақстан медициналық академиясы

Химиялық зиянды заттар

Пәндер