Ауа жолдары

Орындаған: ББ 18-09 К Тексерген: Аблайханова Н. Т.

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Биология және биотехнология факультеті

Студенттердің өзіндік жұмысты орындауға арналған кейс әдісі бойынша жасалынған жобасы.

Пән: Адам және жануарлар физиологиясы

Тақырыбы: Тыныс алу физиологиясы

Кейс әдісін пайдалана отырып, студенттерге адам организміндегі тыныс алу жүйесінің маңыздылығын түсіндіру және оның физиологиялық ерекшеліктеріне көз жеткізу.

Жобаны құрастыру әдісі

Жобаның өзектілігі:

Кейс технологиясын құрастыру принциптері

Пәннің мақсаты:студенттерге осы тақырып бойынша білімділігін, дамытушылық, тәрбиелілік мәнін түсіндіру.

Ақпарат көзі:

Сәтпаева Х. Қ. «Адам физиологиясы» оқулық

Алматы, Эверо баспасы, 2004 жыл, 2007 жыл

С. Төлеуханов, Н. Торманов «Адам физиологиясы» оқулық

Алматы, Қазақ Университеті баспасы, 2010 жыл

Сәтпаева Х. Қ., Өтепбергенов А. А., Нілдібаева Ж. Б. «Адам физиологиясы» оқулық Алматы, 2005 жыл

www. Wikipedia. kz

www. stud. kz

І. Модельдің құрылысы

1ОЭ.

Тыныс алу физиологиясы жайлы түсіні, және оның кезеңдері

2ОЭ.

Сыртқы тыныс алу кезеңі, спирогроф құралы

3ОЭ.

Тыныс алу көлемдері және басты орган-өкпе

Оқу элементтері

Тақырып бойынша қорытындылау

Студенттердің білімін бақылау, рейтинг

1ОЭ. Тыныс алу!

Тыныс алу дегеніміз организмнің қоршаған ортадан оттегін сіңіріп, өзінен көмір қышқыл газды бөлуін қамтамасыз ететін процестер жиынтығы. Демеқ, тыныс алудың мәні организм торшаларын оттегімен қамтамасыз ету арқылы қоректік заттар қүрамындағы энергияны биологиялық қүнды түрге айналдырып, денеде пайда болған көмір қышқыл газды бөліп шығаруда.

Адам мен сүт қоректілердің сыртқы тыныс аппараты жоғарғы (мұрын қуысы, аңқа, көмекей) және төменгі (кеңірдек, ауа тамырлар - бронхылар мен бронхиолалар) тыныс жолдары мен газ алмасу мүшесі - оң және сол өкпеден тұрады. Дем алынған кезде ауа жоғарғы тыныс жолдарына түсіп, онда шаң-тозаңнан тазарады, жылынады, дымқылданады да, төменгі тыныс жолдарына өтеді. Дем алынған кезде жүтылған ауаның 30 пайызы тыныс жолдарында қалады да, ол газ алмасу процесіне қатыспайды. Осы себепті мүрын қуысынан өкпе көпіршіктеріне (альевеолаларға) дейінгі жолды “пайдасыз кеңістік “деп атайды. Бүл тек шартты атау, шын мөнінде тыныс жолдарының маңызды қызмет атқаратынын жоғарыда баяндап өттік. Сонымен қатар мұрын қусының кілегейлі қабығында тыныс ауасының сапасын анықтауға мүмкіңдік беретін иіс рецепторлары орын тебеді. Тыныс жолдарында түрлі қорғаныс рефлекстерін (жөтелу, түшкіру) тудыратын сезімтал нерв ұштары да орналасады.

Тыныс алу кезеңдері

1) Сыртқы тыныс алу-өкпенің желденуі, атмосфералық ауа газдарының өкпе альвеолаларына және өкпеден сыртқы ортаға тасымалдануы

2) Өкпедегі газдар алмасуы-альвеола ауасы мен қан арасындағы газдар алмасуы

3) Газдардың қан арқылы тасмалдануы-оттегінің өкпеден ұлпаларға және көмір қышқыл газының ұлпалардан өкпеге тасымалдануы

4) Ұлпалардағы газдар алмасуы-оттегінің капиллялар қанынан ұлпаларға және көмір қышқыл газынының ұлпалардан қанға диффузиясы

5) Ұлпалық тыныс алу-жасушалардағы тотығу-тотықсыздану үрдістері

Тыныс алу жүйесі

1. Ауа жолдары

2. Өкпе

3. Тыныс бұлшықеттері

4. Тыныс жүйкелері

5. Тыныс орталықтары(ОЖЖ)

Сыртқы тыныс алу циклді жүзеге асырылады және тыныс алу, дем шығару және тыныс алу кідірісі фазасынан тұрады. Адамда тыныс алу қозғалысының жиілігі орта есеппен 16-18 минутына тең.

Сыртқы тыныс тыныш және үдемелі болуы мүмкін. Бірінші жағдайда тек негізгі тыныс алу бұлшық еті қолданылады. Кезінде форсированном - қосылады көмекші. Тыныс алудың мұндай түрінің мысалы жүзушілердің бастау алдында тыныс алу жаттығулары болуы мүмкін. Бұл жағдайда өкпенің желдету толықтығына әсер ететін, иық белдігінің бұлшықеттері мен дененің бүгу-бүгу құралдарын қоса алғанда, барлық бұлшық еттер қолданылады. Жылдам тыныс әрдайым белсенді. Тыныш тыныс алу кезінде тыныс белсенді, ал тыныс шығару пассивті және ауырлық күші есебінен жүзеге асырылады.

Сондай-ақ, тыныс алудың кеуде және іш түрі бөлінеді. Тыныс алудың құрсақ түрі тек диафрагма есебінен ғана жүзеге асырылады және негізінен ер адамдарға тән. Диафрагма дем шығару кезінде құрсақ қуысы мүшелерінің жағдайын өзгертеді, оның қабырғаларының ырғақты тербелісін туындатады. Әйелдер үшін тән тыныс алудың кеуде түрінде диафрагмадан басқа, үлкен дәрежеде қабырға аралық (ішкі және сыртқы қиғаш) бұлшық ет қолданылады.

Сыртқы тыныс алу кеуде қуысы көлемінің өзгеруі және өкпе көлемінің сәйкес өзгеруі арқылы жүзеге асырылады. Дем шығару кезінде кеуде қуысының көлемі артады, ал дем шығару кезінде - азаяды. Тыныс алу қозғалыстарына тыныс алу жолдары қатысады. Тыныс алу жүйесі өкпе вентиляциясы мен өкпенің тыныс алуын қамтамасыз ететін ұлпалар мен мүшелерден тұрады (ауа жүретін жолдар, өкпе, Қабырға, Қабырға аралық бұлшық еттер, диафрагма және қосымша тыныс алу бұлшықеттері) .

2ОЭ. СЫРТҚЫ ТЫНЫС АЛУ

Тыныс алу бұлшықеттері инспираторлық және экспираторлық болып бөлінеді. Қысқаруы кеуде қуысының көлемін арттыруға әкелетін бұлшықеттер инспираторлы деп аталады, ал қысқаруы кеуде қуысының көлемін азайтуға әкелетін бұлшықеттер экспираторлы деп аталады. Инспираторлы бұлшықеттер диафрагма, сыртқы қабырға аралық және шеміршек аралық бұлшықеттер болып табылады. Тыныш тыныс алу кезінде кеуде қуысының көлемі негізінен диафрагманың қысқаруы және оның күмбезінің орын ауыстыруы есебінен өзгереді. Диафрагманың тек 1 см төмендеуі кеуде қуысы сыйымдылығының ұлғаюына сәйкес келеді. Терең тыныс алу кезінде дем берудің қосымша бұлшық еттері қатысады: трапециевидті, алдыңғы баспалдақ және кеуде-бұғана-сосцевидті бұлшықеттер. Олар өкпе вентиляциясының едәуір үлкен шамаларында белсенді тыныс алу процесіне қосылады.

Экспираторлы бұлшықеттер ішкі қабырға аралық және іш қабырғасының бұлшық еті, немесе іш бұлшық еті. Әрбір қабырға өз осінің айналасында айнала алады, екі нүкте арқылы өтетін қозғалмалы жалғау және тиісті омыртқаның көлденең өсіндісі.

Кеуденің жоғарғы бөлімдері демделеуде алдыңғы бағытта кеңейеді, ал төменгі бөлімдері бүйір бағыттарында кеңейеді, өйткені төменгі қабырғалардың айналу осі сағитталды жағдайға ие. Сыртқы қабырға аралық бұлшықеттер дем алу фазасында, жиырыла отырып, қабырғаларды көтереді, ал дем шығару фазасында қабырғалар ішкі қабырға аралық бұлшықеттердің белсенділігінің арқасында түсіріледі.

9**

Inspiratio, инспирация

Әдетте дем шығару ұзақтығы - 0, 9 - 4, 7 с. Тыныс алу ортасынан жүйке импульстерінің қабырға аралық бұлшық еттер мен диафрагмаға сәйкес келуіне байланысты дем алу механизмі жүзеге асырылады.

- қабырға аралық бұлшық еттер қысқарады

- қабырға көтеріледі және көлденең қалпын қабылдайды;

диафрагма қысқарады, сіңеді және күмбез түсіріледі;

- кеуде қуысының көлемі алдыңғы және тік бағытта артады;

- кеуде қуысындағы қысым азаяды;

- өкпе көлемі ұлғаяды, өйткені олар кеуде қуысынан кейін жүреді;

- өкпеде ауа қысымы азаяды және сыртқы атмосфералық ауа қысымына қарағанда төмен болады;

плевра қуысындағы теріс қысым кеуде қуысының сору әсерін қамтамасыз етеді;

- атмосфералық ауа кеуде қуысына "сіңеді" (сыртқы және кеуде қуысындағы ауа қысымының айырмасының арқасында) .

Негізгі инспирация еттері:

Көкет. 2. Сыртқы қабырға аралық еттер. 3. Шеміршек аралық еттер. Қосымша: 1. Тіс тәрізді еттер. 2. Көкірек-бұғана-емізік еттері. 3. Трапеция тәрізді еттер. 4. Үлкен және кіші көкірек еттері.

Негізгі инспирация еттерінің жиырылуы нәтижесінде көкірек қуысының көлемі фронталдық, сагиталдық және вертикал бағытта ұлғаяды. Осылайша, дем алу - белсенді үрдіс.

(жалғасы)

Жай дем шығару пассивті жүреді, инспирация еттері босаңсиды, көкірек қуысы тарылады. Белсенді дем шығаруға экспирация еттері қатысады: 1. Құрсақ еттері (ішкі және сыртқы қиғаш, тік және көлденең құрсақ еттері) . 2. Ішкі қабырға аралық еттер.

Дем шығару ұзақ, дем шығару ұзақтығы-1, 2-6 С. Дем шығару механизмі:

- сыртқы қабырға аралық бұлшық еттер босаңсады;

- қабырға түсіріледі;

- диафрагма босаңсытып, диафрагма күмбезі көтеріледі;

- қосымша экспираторлы бұлшық-іш бұлшық еті қатысады;

- кеуде қуысының өлшемі алдыңғы және тік бағытта азаяды;

- кеуде қуысындағы қысым артады;

- өкпе көлемі азаяды, өйткені олар кеуде қуысынан кейін жүреді;

- өкпеде ауа қысымы артады және сыртқы атмосфералық ауа қысымына қарағанда көп болады; - атмосфералық ауа кеуде қуысынан (сыртқы және кеуде қуысындағы ауа қысымының айырмасының арқасында) қысылады. Тыныс алу қозғалыстары кеуде қуысының тыныс алу экскурсияларының саны бойынша белгіленетін белгілі бір ырғақпен және жиілікпен жасалады.

Expiratio, экспирация

Альвеолдық газ алмасу

(анатомиялық және альвеоларды өлі кеңістік)

Альвеолдық газ алмасу -өкпе альвеолдарын толтырып тұрған жөне қан мен газ алмасуға тікелей қатысатын ауа. Газдарды тасымалдау тізбегіндегі алғашқы буын өкпе вентиляциясы. Альвеолдар мен қан арасындағы газдар алмасуы аэрогематикалық, ал ұлпалар мен қан арасындағы гематопаренхиматоздық кедергілерге ұқсас, кедергінің екі жағындағы оттегі мен көмір қышқыл газының меншіктік қысым күйіне байланысты диффуздық жолымен орындалады. Оттегінің басым бөлігі қандағы эритроциттердің құрамында болатын гемоглобин арқылы, ал көмір қышқыл газы - гидрокарбонат және карбамингемоглобин түрінде тасымалданады. Өкпедегі көмірқышқыл газын шығарудың нәтижесінде қанның оттегімен байланысқа түсуі жеңілденеді, көмірқышқыл газы ұлпалардаң қанға өту арқылы оттегін беруді жеңілдетеді. Аталған процесстердің бәрі, ең соңында, ұлпа клеткаларындағы оттегі кернеуінің тұрақты сақталуына бағытталған.

"Өлі" кеңістік. Ауа жолын жайлаған ауа, газ алмасу үрдісіне қатыспайды, сондықтан бұл жол "өлі" кеңістік деп, ал ондағы ауа "өлі" кеңістік ауасы деп аталады. Өлі кеңістік көлемін анықтау үшін өлген адамның ауа жолын сұйық гипске толтырады да гипс қатқан соң оны басқа бір ыдыстағы суға салады, сөйтіп ығысқан су көлемі арқылы өлі кеңістік өлшенеді. Ол орта есеппен 140-150 мл. "Өлі" кеңістік көлемі ауа жолы құрылысының ерекшеліктеріне байланысты және тыныс ағзаларының қызмет ету қабілетіне қарай ол ұдайы өзгеріп отырады. Сондықтан "өлі" кеңістік анатомиялық және физиологиялык, болып екіге бөлінеді.

Анатомиялық "өлі" кеңістіктің аумағы қан тамырларымен қамтамасыз етілмеген немесе ауасы алмаспаған альвеолалардың санына байланысты. Анатомиялық "өлі" кеңістіктің мынадай биологиялық маңызы бар:

1. Ауа жолының ішкі жағын астарлаған шырышты қабық ұдайы дымқылданып тұратын болғандықтан өкпеге өтіп бара жатқан ауа да дымқыл болады және тыныс жолы кұрғап кетпей, ұдайы дымқыл күйінде сақталады.

2. "Өлі" кеңістік ауаға ілесіп келген шаң-тозаңды, ондағы микробтарды одан әрі өткізбейді, сөйтіп өкпені, демек бүкіл адам денесін қорғайды. Ауадағы ұсақ заттар шырышты кабықтың бетіне қойады да, осы арадағы кірпікше эпителийдің қимылымен сыртқа қарай ығыстырылады. Егер жиналып, топталып калса, жөтелу, түшкіру, рефлекстері туады да сыртқа шығарылады. Физиологиялық "өлі" кеңістік альвеолалық желдетіліс мөлшері және өкпедегі қанның көлемдік жылдамдығына байланысты.

СПИРОГРАФИЯ.

Спирография қалыпты тыныс алу қозғалыстарын және форсирленген тыныс манерлерін жасаған кездегі өкпе сыйымдылығының өзгерістерін тіркеудің графикалық әдісі. Сонымен қатар бұл әдіс өкпе вентиляциясын бағалау үшін арналған. Ауаны жұтқан кезде, ауа мөлшерінің өзгеруін сызықпен түсіріп тіркейді.

Микропроцессорлы спирограф өкпенің функционалдық жағдайының сапалық және көлемдік өзгерістерін бағалау үшін қолданылады және емдік-диагностикалық процесстің барлық этаптарында (бұзылыстарды анықтау, олардың айқындылығын бағалау, өткізіліп жатқан терапияның негізделуі мен эффективтілігінің бағалануы, аурудың динамикасын қадағалау), белгілі бір жағдайлардағы еңбекке жарамдылықты бағалау экспертизаларында, тұрғын халықтың жалпы және эпидемиологияық тексерулерінде пайдаланылады. Спирограф әртүрі профильдегі медициналық мекемелерде аппараттың механикалық қасиеттеріне байланысты адам өкпесінің вентиляциясын бағалау үшін арналған.

СПИРОГРАФИЯНЫ ЖҮРГІЗГЕH НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕР:

• Бронх, өкпе, кеңірдек аурулары;

• Жүрек қан тамыр жүйесінің аурулары; Емдеу нәтижесінің тиімділігін бақылау үшін;

• Кәсіптік және әскери медицинада жұмыс істейтін, спротпен айналысатын адамдардың еңбекке қабілеттілігін бағалау үшін;

• Эпидемиологиялық және популяциялық зерттеу;

СПИРОГРАФ ТІРКЕЙТІН КӨРСЕТКІШТЕР :

1. Тыныс алу жиілігі- 1минуттағы тыныс алудың саны. Сау адамдарда бұл көрсеткіш 16-17ге тең;

2. Тыныс алу көлемі-1 рет тыныс алғанда өкпедегі ауаның көлемі. Ер адамдарда 300-1200мл, әйелдерде 250-800 мл-ге тең .

3. Тыныс алудың минуттық көлемі. Өкпе арқылы 1 минутта өткен ауаның көлемі. Орташы 410 л дейін; 14.

3ОЭ. Тыныстың минуттық көлемі

Тыныстың минуттық көлемі (ТМК) - бір минут ішінде өкпе арқылы өтетін ауа көлемі

Өкпеге келетін оттегі мен сыртқа шығарылатын көмірқышқыл газының арақатынасына байланысты болады

Орта есеппен ТМК 6-9л, ауыр жұмыс істейтін адамдарда 100-120л-ге дейін барады.

ТМК= ҚТА×МТЖ (минуттық тыныс жиілігі, ересек адамда МТЖ 14-20)

ТМК өкпенің желдетіліс мөлшерін көрсетеді. Бірақ өкпенің жалпы желдетіліс мөлшеріне альвеолалық желдетіліс мөлшері тең болмайды, өйткені өкпе көпіршігіне сырттан келген ауаның тек 70%-ы ғана енеді, қалғаны «өлі» кеңістіктің желдетілісін көрсетеді.

Альвеолалық желдетіліс өкпедегі ауаның минут сайын жаңару мөлшерінің, өкпедегі газ алмасу қарқынының көрсеткіші. Қалыпты тыныс алу кезінде альвеолалық желдетіліс біркелкі болады.

Егер тыныс жиілігі 2 есе өссе, онда альвеолалық желдетіліс төмендейді.

Өкпенің жалпы және тіршілік сыйымдылығы.

Өкпенің тіршілік немесе өмірлік сыйымдылығы - ішке дем толық тартқаннан кейін тыныс жолдарынан толығымен шығатын ауа көлемін сипаттайтын сыртқы дем алу көрсеткіші.

Өкпенің жеделдетілген өмірлік сыйымдылығы - максимальдық жылдам дем алу кезінде анықталатын өкпенің өмірлік сыйымдылығының қалыпты жағдайда 90-92% құрайды. Өкпенің тиісті өмірлік сыйымдылығы - арнайы формулалар көмегімен зерттелетін адамның жасы мен бойы туралы мәліметтер бойынша анықтайтын өкпенің іс жүзіндеғі өмірлік сыйымдылығын бағалауға арналған есептік көрсеткіш. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы деп адам терең тыныс алып, терең тыныс шығарғандағы ауаның ең көп мөлшерін айтады. Әйелдер өкпесінің тіршілік сыйымдылығын орташа есеппен алғанда 3000-3500 мл, ер адамдарда 3500-4800 мл болады. Дене еңбегімен шыныққан адамдарда өкпенің тіршілік сыйымдылығы 6000-7500 мл-ге дейін жетеді.

Өкпенің тіршілік сыйымдылығы (ӨТС) 3 құрамды бөліктен тұрады. Адам тыныштық қалыпта әрбір тыныс алғанда жөне әрбір тыныс шығарғанда шамамен 500 мл ауаны жұтады, әрі шығарады. Бұл ауа мөлшері тыныстық сыйымдылық деп аталады.

Адам қалыпты тыныс алып, артынша терең тыныс алғанда тағы да қосымша 1500 мл ауаны жұтады. Бұл жұтылған ауа мөлшерін тыныс алудың қосымша сыйымдылығы дейді.

Адам қалыпты тыныс шығарып, артынша терең тыныс шығарғанда тағы да қосымша 1500 мл ауаны шығарады. Бұл ауа мөлшері тынысшығарудың қосымша сыйымдылығы деп аталады.

Өкпенің тіршілік сыйымдылығы -> тыныстық сыйымдылық (500 мл) + тыныс алудың қосымша сыйымдылығы (1500 мл) + тыныс шығарудың қосымша сыйымдылығы (1500 мл) . ӨТС=500 мл+1500 мл+1500 мл=3500 мл!

Қаншама терең тыныс шығарғанмен де өкпеде 1200 мл ауа қалып қояды. Оны қалдық ауа сыйымдылыгы деп атайды. Сондықтан да өкпе еш уақытта қабысып қалмайды.

Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін (анықтайтын) арнайы құралды спирометр дейді. Неғұрлым өкпенің тіршілік сыйымдылығының көлемі көбірек болса, соғұрлым адамның денсаулығы күшті болады.

Тыныс алудың реттелуі

Жүйкелік реттелу. Тыныс алу орталық жүйке жүйесі арқылы реттеліп отырады. Тыныс алу орталығы сопақша мида орналасқан. Оның бір бөлігі тыныс алуды, бір бөлігі тыныс шығаруды реттеп отырады. Сопақша мида пайда болған қозу қозғалтқыш нейрондар арқылы қабырғааралық бұлшық еттер мен көкетке жеткізіледі, олар кезекпен жиырылып және босаңсиды. Тынас алу орталығына үлкен ми сыңарлары да әсер етеді: адам аз уақытта тынысын ұстап қала алады.

Гуморальды реттелу. Мысалы, миға ағып келген қанның құрамында көмірқышқыл газы көбейгенде, тыныс алу орталықтарында қозу пайда болады. Қанның құрамында көмірқышқыл газының мөлшері азайғанда, адам тыныс алады. Одан соң ол тыныс шығарылады. Тыныс алудың жиілігі мен тереңдігі ағзаның белсенділігіне, күйіне байланысты рефлекс арқылы өзгеріп отырады. Тыныс алу рефлекстерінің жолы тыныс алу орталығы арқылы өтеді.

Түшкіру және жөтелу секілді рефлекстері тыныс алу орталығы арқылы жүзеге асады. Кеңсірекке түскен шаң-тозаң немесе ащы иісті зат оның кілегейлі қабықшасында орналасқан қабылдағыштарды тітіркендіреді. Осы кезде қорғаныш рефлексі пайда болады, адам түшкіреді, яғни танау арқылы күшті әрі тез рефлекс арқылы тыныс шығарады. Түшкірген кезде тітіркендіруші заттар кеңсіріктен шығып кетеді. Кеңсірікке жиналып қалған кілегейлі зат та тұмау кезінде осындай реакция туғызады. Жөтелу дегеніміз - көмей тітіркенгенде кенет рефлекс арқылы ауыздан тыныс шығару. Кеңірдек қабылдағыштарының тітркенуінен, яғни аммиак буынан, хлордан және т. б. химиялық заттардан тыныс алу рефлекторлық тоқталуымен шектеледі. Суға кеткен адам, электр тоғы немесе найзаға соққанда, уланғанда және т. б. жағдайларда тыныс алудың тоқталуы байқалады.

Тынысты рефлекстік жолмен реттеуде күре тамыр мен қолқа түйіндеріндегі хеморецепторлар да маңызды рөл атқарады. Бұл хеморецепторлар қанның газдық құрамын бақылал отырады, қанда оттегі мөлшерінің азаюы саддарынан қозады. Сондықтан қанда оттегі мөлшері төмендесе, тыныс рефлекс түріңде жиілейді.

Хеморецепторлар тыныс орталығының өзінде де болады. Олар қан құрамындағы көмір қышқыл газ мөлшерін қадағалап отырады. Егер қанда көмір қышқыл газының мөлшері кебейсе, орталықтың қызметі күшейіп, тыныс тереңдеп, жиілейді. Керісінше көмір қышқыл газының мөлшері азайса, тыныс сирейді, кейде аз уақытқа тоқтап та қалады (апноэ) . Демек, тыныс орталығының негізгі гуморальды реттеушісі - көмір қышқыл газы.

Өкпе ұлпасынан тыныс орталығына рефлекстік әсер болатынын 1868 жылы Э. Геринг пен И. Брейер дәлелдеді. Геринг пен Брейер иттің жұлыны мен n. Vagusын сақтай отырып мойынының барлық ұлпаларын кесті, сосын екі жақты пневмоторакс жасағанда көкірегі дем алса, өкпені үрлеп кергенде - дем шығарған. Кезбе жүйкенікескен соң рефлекс жоғалған, тынысбаяулаған және тереңдеген. Кезеген нерв өкпеде екі түрлі механорецепторлар түзеді. Олардың бір түрі өкпе ұлпасы керілгенде, екінші түрі - солғанда тітіркенеді. Олар орталыққа қай кезде дем алу немесе дем шығару процесін тоқтатып, оларды қарама-қарсы әрекетпен алмастыру қажеттігін хабарлап отырады. Дем алу кезеңінде өкледегі механорецепторлар қозу толқынын орталықтың экспирациялық бөліміне бағыітайды, сондықтан инспираторлар әрекеті токтап, дем шығару кезеңі басталады. Ал дем шығарылған кезде механорецепторлардың екінші түрі тітіркеніп, қозу орталықтың инспирациялық бөліміне бағытталады да, экспирация тоқтап, инспирация басталады. Сонымен, дем алу рефлекстік жолмен дем шығаруды, ал дем шығару - дем алуды тудырады. Тынысты рефлекспен реттеуде плевра, көкірек және құрсақ еттерінің механорецепторлары да қатысады.