Капуста зиянкестері мен аурулары, олармен күрес шаралары

Презентация қосу

Жоспар

Кіріспе бөлім
1. Негізгі бөлім
1) Капустаның халық шаруашылығындағы маңызды.
2) Ақ қауданды капуста өсіріп өндіру агротехникасы.
3) Ақ қауданды капуста сорттары.
4) Капуста зиянкестері мен аурулары,олармен күрес шаралары.
Қорытынды бөлім.
Пайдаланған әдебиеттер.
Кіріспе

Адам қорегіне пайдаланатын көкөніс дақылдарының ішінде капустаның
алатын үлесі едәуір. Ол егіс көлемі және жалпы түсімі бойынша бірінші орында
тұр. Қазақстанда көкөніс дақылдарын кеңінен өсіріп-өндіріп отыр. Мұнда капуста
өндіру жер көлемі бойынша жоғары болып отыр.
Капуста өсіруде өзық технологияларды енгізіп өнімді арттыру жағын
қарастыру шарт. Сапалы тауар алу үшін ауру зиянкестермен күресуді уақтылы
жүргізу, агротехникалық шараларды дұрыс және мерзімді орындау аса маңызды.
Капустаның қоректік құрамы жоғары болғандықтан халық тұрмысында
оны жоғары бағалайды. Шаруашлылықта нарық айналысында өз орнын тауып
отыр.
Капуста емдік касиетте тән. Оның даңқы ғасырлар бойы қалыптасқан, Біздің
елдегі ескілікті емдік кітаптарында, сонымен қатар Батыс Еуропа және Азия
елдерінде қырыққабатпен емдеуге болатын бауырдың және буындардың жара, және
т.б. аурулардың ұзақ тізімі келтірілген. Капустаның емдік қасиеттерін ғылымда қазір
дәлелдеп отыр, ал Ресей медицина академиясының қоректендіру институты бір
адамға жылына 34 кг капустаны жеуге ұсынады.Капустаның шырыны өте пайдалы.
Елімізде тараған капуста түрлеріне ақ қауданды, қызыл қауданды, савой, брюссель,
гүлді, брокколи, кольраби, жапырақты, қытай капусталары біріктірілген. Сондай-ақ
мал азықтық және сәндік капусталары да өсіріледі.
Ең кеңірек таралғаны — ақ қауданды капуста. Ол Солтүстік Қазақстанда көкөніс
егістігінің 50%-тен астам жеріне егіледі. Бұл жоғары дәмдік қасиеттеріне және
тағамға алуан түрлі пайдалануына байланысты. Шикі, пісірілген, қуырылған,
ашытқан және маринадталынған күйінде пайдаланылады. Тасымалдауға қолайлы.
Ерте пісетін және сақтауға шыдамды, кеш пісетін сорттары жыл бойы жас күйінде
пайдалануға мүмкіндік береді.
Ерте пісетін капустаны жеңіл, жақсы
жылынатын топырақтарда орналастыру керек.
Ең жақсы алғы дақылдар —- қияр,
тамыржеміетілер, қызанақ, ерте пісетін картоп.
Сүдігерді жыртқан кезде гектарына 40-50 т
орташа шірігеп көңді немесе 15-20т жақсы
шіріген қарашірікті және 4-5 цсупер-фосфатты
енгізеді. Топырақта калий жетіспегенде
суперфосфат-пен бірге 1,2-1,5 ц хлорлы калий
енгізеді. Қөктемде культивацияның алдынан
гектарына 3,0-3,5 ц амиакселитрасын енгізеді.
Ерте көктемде танапқа тырма жібереді, содан
кейін культивациямен бірге тырмалап,
топырақты шығыршықты таптағыштармен
тығыздайды.
Ерте пісетін капустаны тек көшетпен өсіреді. Ауа райы жағдайына қарай аймақтың оңтүстік
аудандарында көшеттерді ашық жерге мамырдың бірінші онкүндігінде, солтүстігінде—
мамырдың орта кезінде отырғызады. Отырғызуды кешеуілдету оның өнімділігін кемітеді және
өнім жинау мерзімін кешеуілдетеді, бұл ерте пісетін қырыққабат технологиясының
экономикалық тиімділігін төмендетеді. Қыш құмырада және құмырасыз өсірген көшеттерді
«Беларусь» немесе ДТ-75 тракторларына тіркелген СКНБ-4А немесе СКН-6А машиналарымен
отырғызады. Қолмен отырғызғанда (кішірек алаңдарда) танапты алдын ала қашау табанды
культиватормен, танаптың ұзын бойына 13-14 см тереңдікке қарықтар жыртады. Қөшет
отырғызар алдында дайындалған учаскенің гектарына 200-250 м5 су жіберіп суарады.
Қазіргі кезде ерте пісетін капустаны төмендегі тәсілмен-отырғызады: қатараралығы — 70 см,
қатардағы аралық 30 см. Бір гектарға 47,6 мың өсімдік отырғызады.
Алдын ала дайындалған саңылауларға отырғызу -- тиімді әдіс: КРН-4,2 культиваторының
табанының орнына қоректендіру пышақтарын қойып тереңдігі 18-20 см, бірінен-бірі 70 см қа-
шықтықта саңылаулар жасалынады. Саңылаулар қарық тәрізді болады, тереңдігі 7-8 см, ені 10-12
см. Содан соң учаскені суарады — 150-180 м3 га. Көшетті суарудан 1-2 сағат өткен соң
отырғызады.
Қопсытқан кезде капустаны қосымша қоректендіреді:
бірінші рет көшет отырғызғаннан 10-15 тәулік өткен соң,
екіншісін жапырақтар күшті өсер кезде, үшіншісін қаудан
қалыптасар алдында. Бірінші қоректендіргенде гектарына 1ц
аммиак селитрасын, 2ц суперфосфатты және 0,3ц хлорлы
калийді, екінші және үшінші реттерде 2 ц аммиак селитрасын,
2 ц суперфосфатты және 0,5 ц хлорлы калийді енгізеді.
Орташа және кеш пісетін капуста жүйелі түрде суаруды
қажет етеді. Қаудан байланғанша капустаны 8-10 тәуліктен
кейін суарады, ал пісіп жетілген кезінде әрбір 10-12 тәулік
сайын. Суландыру аралықтарында ұзақ үзілістер болмағаны
дұрыс. Ол қаудандардың толуын тежейді, өнімді кемітеді және
ең бастысы қаудандардың көптеп жарылуына әкеп соғады да,
бұл тауарлық өнімнің децгейін күрт төмендетеді. Өнімді
жинауға 2 жұма қалғанда суландыруды тоқтатады. Жалпы өсу-
даму кезеңінде 10-12 рет суарылады.
Таңдап жинағанда және кішірек алаңдарда капустаны қолмен жинайды. Қаудандарды
пышақпен немесе өткір күрекпен кесіп алады. Тұздауға жұмсалатын қаудандарды тазалаған соң,
сыртында оны тығыз қаусырған жасыл жапырақтары және ұзындығы 1-2 см өзегі болуы керек.
Ұзақ уақыт сақталатын қаудандарда 2-3 жасыл жапырақтарын және 2-3 см жететін өзегін
қалдырады.
Ақ қауданды капустаның үлгі-қалыпты қаудандары жаңа піскен тығыз, бұзылмаған,
жарылмаған, таза, ал салмағы 0,8 кг-нан кем болмауы керек. Өнімді тасымалдағанда көліктің
өтуіне ыңғайлы болу үшін 5-6 қатардан жиналған капусталарды атжалдарға салады. Тасуға ПОУ-2
әмбебап көкөніс платформасын ДТ-20 немесе, ДТ-24 тракторларына тіркеп немесе аспалы ПНСШ-
12 қолданады. Капустаны тасуға үлгі қалыпты жәшікті немесе контейнерді пайдаланады. Үлкен
егіс алаңдарында, жаппай өнім жинағанда,капуста жинайтын МСК-1 комбайнын МТЗ 52/82
тракторларына тіркеп қолданады. Комбайын біркатарлы, оған бір тракторист және екі жұмыскер
қызмет жасайды. Комбайнмен жинау еңбек шығынын қолмен жинағанмен салыстырғанда 3 есе
азайтады, тікелей шығындарды 35% кемітеді. Бір гектардың жылдық экономикалық тиімділігі 1,1-
1,5 мың сом болады.
Ақ қауданды капуста сорттары
Өсу-даму кезеңінің ұзақтығына қарай капустаның сорттары 6 топқа бөлінеді, бірақ
Солтустік Қазақстанның көкөніс шаруашылығында сорттардың 3 тобын ажыратады:
ерте (95-120 тәулік), орташа (130-145), кеш пісетін (150-170 тәулік). Ерте пісетін
капуста қарқынды өсуімен, дамуымен және қауданының жедел қалыптасуымен
ерекшелеңеді. Жас күйінде пайдалануға өсіріледі. Сорттары: Точка (Гном), Грибовский
147 бірінші нөмірі.
Орташа және әсіресе кеш пісетіп сорттары ірі жапырақтарынан үлкен дегелек
қалыптастырады. Қаудандары ірі, жақсы сақталады, ашытуға қолданылады. Орташа
пісетін сорттары: Слава грибовская 231, Слава 1305; кеш пісетіндері: Лебяжинская
местная, Подарок, Столичная, Русиновка, Қырыққабат адам азығында үлкен мәнге ие,
өйткені оның құрамында ағзаға қажетті көмір суы, минералды тұздар, азотты және
басқада заттар бар.
Капуста күйесі. Барлық жерде де кездеседі. Күресу шаралары. Қаудандар қалыптасқанша 80% хлоро-

Қанатын жайғанда 14-17 мм болатын кішкентай фоспен немесе 20% метафос эмульеиясымен — гектарына

көбелек. Жұмыртқасын жапырақтың астыңғы 2 кг препарат және 400-600 л жұмыс сұйығын (0,3%-тік

бетіне салады. Бір аналык 100 жұмыртқаға ерітінді) шығындап өңдеу; энтобактерин-3 және

дейін салады. 7-10 тәуліктеп соң жұмыртқадан саңырауқұлақтық микробиологиялық препарат боверинді

кұрт пайда болады. Алдыменен олар қолдану. ААШИ деректері (М. Ф. Брагина, 1985) бойынша

жапырактың жұмсағына тесіп кіреді де онда капустаны энтобактерин— 3-тің 1% концентрациясымен

кыска жолдар жасайды, сосын 2-3 тәуліктен соң немесе сондай концентрациядағы боверинмен өңдегенде

сыртқа шығып, мәйегін жеп эпидермисін екінші тәулікте құрттардың 50% және оныншы тәулікте

қалдырады. Нәтижесінде жапырактарда олардың толығымен жойылуына әкеп соқкан. Тап сондай

«әйнекшелер» пайда болады- Жаз бойы капуста нәтижеге осы препараттардың біреуінің 0,5%

күйесі 4 ұрпақ береді. Жиын-терін концентрациясына 0,01% рогорды немесе антионы косып

калдықтарында және арам-шөптерде куыршақ та жетуге болатын көрінеді.

түрінде қыстап шығады.

Капуста күйесі: а-Имаго; б-жұлдызқұрт
Түтіктік бактериоз.Барлық жерлерде Күресу шаралары. Дақылдардың
тараған.Өсімдіктің түтікшелерін ауыспалы егісте дұрыс кезектесуі, танаптан
зақымдайды,жапырақтарының шеттері жиын-терін қалдықтарын аластау және
сарғаяды да,оларда ұсақ қара торлы жөлкелер оларды жою; танапты күзде терең жырту;
пайда болады.Зақымданған сағақты көлденең тұкымды ТМТД (1 кг тұқымға 8 г) немесе
кескенде қарайған түтікшелер жақсы фентиураммеи (1 кг 5 г) дәрілеу; биупен-
көрінеді.Қырыққабатқа ауру топырақ ,тұқым ауру тасушымен күресу; көшеттің тамыр
арқылы және биттер ден жұғады.Жаппай жүйесін биопрепарат
жұққанда өнім күрт азаяды. фитобактериомициннің 0,1 %
суспензиясына малып алу.

Түтікті бактериоз:а- залалданған жапырақ.
Б- ауруға шалдыққан сабақ кесіндісі.
Күресу шаралары. Дақылдардың ауыспалы егісте
Фомоз. Қырыққабат тамыры мен
дұрыс кезектесуі, танаптан жиын-терін
сабағының барлық жерде
қалдықтарын аластау және оларды жою; танапты
кездесетін құрғақ шірігі. Ауруға
күзде терең жырту; тұкымды ТМТД (1 кг тұқымға 8
шалдықкан өсімдіктер өспей
г) немесе фентиураммеи (1 кг 5 г) дәрілеу; биупен-
қалады, жапырактарының түсі
ауру тасушымен күресу; көшеттің тамыр жүйесін
күлгінденеді, сосын сарғаяды,
биопрепарат фитобактериомициннің 0,1 %
қара дақтар пайда болады.
суспензиясына малып алу.
Тамыр мойны шіриді, жидиді,
өсімдік өліп қалады. Ауру
топырақ, тұқым арқылы және
биттерден жұғады.

Фомоз: а-залалданған жапырақ; б-
залалданған тұқымқап; в- споралы пикинида.
Қорытынды

Қорта келгенде,ауыл шаруашылығы өндірістік маңызға ие салалардың бірі.Осы
ауыл шаруашылығы өндірісінен түсетін экономикалық кіріс еліміздің халқымыздың
әл-ауқатын артырып отыр,сондықтан ауыл шаруашылығының саласының
өнімділігін арттыру керек. Адам қорегіне пайдаланатын көкөніс дақылдарының
ішінде капустаның алатын үлесі едәуір.
Капуста өсіруде өзық технологияларды енгізіп өнімді арттыру жағын
қарастыру шарт. Сапалы тауар алу үшін ауру зиянкестермен күресуді уақтылы
жүргізу, агротехникалық шараларды дұрыс және мерзімді орындау аса маңызды.
Пайдаланылған әдебиеттер

1. «Көкөніс шаруашылығы» Н.Г. Шепетков, Б.М.Өзбеков, М.Ә.Ысқақов,
И.И.Жұмағұлов, Н.С.Еркенбаев

Астана 1998

2. «Көкөніс өсіру технологиясы» Өтешқалиев А. Ө

Алматы «Білім» 2008
Назар салып
тыңдағандарыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Көкөніс дақылдары

Айқышгүлді егістік, жемдік, көкөніс дақылдарының зиянкестері

Орман ағаштары жеміс және тұқым зиянкестері мен аурулары және олармен күресу шаралары

Өсімдік қорғау

Жалпақ жапырақты ағаштардың жапырақ зиянкестері мен аурулары және олармен күресу шаралары

Айқышгүлді егістік, жемдік, дақылдарының зиянкестері

Жалпақ жапырақты ағаштардың дің зиянкестері мен аурулары және олармен күресу шаралары

Жалпақ жапырақты ағаштардың аурулары

Орман Зиянкестері және олармен күресу тәсілдері

Орман зиянкестері, олармен күресу тәсілдері

Пәндер