Энергия шығыны

Презентация қосу

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Рационды тамақтанудың 1-ші
принципі – негізгі тамақтанудың заттардағы
қажеттіліктің қанағаттанарлығы.

Орындаған: ТПП 205 мамандығының
2курс студенті Қуаныш Айгүл
Қабылдаған: Ережепова М.Ш
Жоспары
1.1 Тағамның калориялық құрамын өлшеуге
арналған құрылғы
1.2 Негізгі тағамдық компоненттердің
энергетикалық құндылығы
1.3 Адамның энергетикалық шығындары
1.4 Еңбек қарқындылығының негізгі топтары
Рационалды тамақтанудың негізгі
принциптері:
А) Тамақтану саны жағынан адекватты, яғни,
рационың энергиялық құндылығы ағзаның энергия
шығының өтеп отыруы қажет.
Б) Тамақтану сапасы жағынан құнды болуы қажет.
Яғни, құрамында ағзаға қажетті барлық тағамдық
заттар: белоктар, майлар, көмірсулар, дәрумендер,
минералды заттар, бәрінен бұрын, алмастырылмайтын
құрам бөліктері оптималды мөлшерде болуы қажет.
В) Тамақтану балансталған болуы қажет.
Г) Тамақтану режимі дұрыс болуы қажет.
Д) Тағам әртүрлі, яғни, құрамында жануар текті және
өсімдік текті азықтар, сондай ақ, жеткілікті мөлшерде
клетчатка да болуы қажет.
Ж) Тағам залалсыз, әрі органолептикалық қасиеттері
адамның тәбетін тартатындай болуы қажет.
З) Тағам аз көлемде тоқтық сезімін беретін, жақсы
қорытылатын және жеңіл сіңетін болуы қажет.
Рационды тамақтанудың негізгі 3 принципі бар.

Тамақтану
Тамақпен Организм режимінің
келіп түсетін қажеттерінің сақталуы
энергия мен қоректік (тамақты
адамның заттардың белгілі бір
тіршілік ету белгілі бір уақытта ішу
кезінде мөлшерде және және әрбір
жұмсайтын арақатынасында тамақтанған
энергиясының қанағаттандыры кезде белгілі бір
тепе теңдігі. -луы. мөлшерде
тамақ ішу)
Дұрыс тамақтақтанудың бірінші принципі – энергия
теңдестігі.

Тағам адам организіміндегі энергияның бірден-бір көзі
болып табылады. Оның өзгеруі кезінде, яғни күрделі
заттардың тотығуы мен қарапайым заттардың ыдырауы,
ағзаның тіршілік әрекетіне қажетті энергия бөлінеді.
Энергия килокалорияда (ккал) немесе килоджоульмен
(кДж) көрсетіледі; 1 ккал 4,18 кДж сәйкес келеді.
Энергия көзінің негізі деп ,біз, белоктарды, майларды
және көмірсуларды айтамыз.
Макронутриенттерден биологиялық тотығу барысында
энергияның үлесі өнімнің энергия құндылығын
(калориялық құрамын) сипаттайды.
СУРЕТ. 12.9. ТАҒАМНЫҢ КАЛОРИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫН ӨЛШЕУГЕ
АРНАЛҒАН ҚҰРЫЛҒЫНЫҢ ДИАГРАММАСЫ:
1 - ТЕРМОМЕТР; 2- «ЖАНДЫРУ» ЭЛЕКТРОДТАРЫ; 3 -
АРАЛАСТЫРҒЫШ; 4 - ЖЫЛУ ОҚШАУЛАУ КОРПУСЫ; 5- «БОМБА»;
6 - БЕЛГІЛІ КӨЛЕМДЕГІ СУ; 7-ОТТЕГІ; 8 - ӨЛШЕУГЕ АРНАЛҒАН
АЗЫҚ-ТҮЛІК ҮЛГІСІ.
. МАССАСЫ БЕЛГІЛІ АЗЫҚ-ТҮЛІК ӨНІМІНІҢ ҮЛГІСІ
ЖОҒАРЫ ҚЫСЫМДЫ САҚТАЙТЫН ЦИЛИНДРГЕ САЛЫНҒАН
ЖӘНЕ БЕЛГІЛІ БІР МӨЛШЕРДЕ СУ ТОЛТЫРЫЛҒАН ЫДЫСТА
СУҒА БАТЫРЫЛАДЫ; СЫНАМА ЭЛЕКТРЛІК РАЗРЯД АРҚЫЛЫ
ЖАНЫП КЕТЕДІ ЖӘНЕ ОТТЕГІНІҢ АРТЫҚШЫЛЫҒЫНДА
ҚЫСЫММЕН ЖАҒЫЛАДЫ, БҰЛ СУДЫ ЖЫЛЫТАТЫН ЖЫЛУ
БӨЛІНУМЕН ЖҮРЕДІ. БӨЛІНГЕН ЖЫЛУ МӨЛШЕРІ 1 КГ СУДЫ
ҚЫЗДЫРУ ҮШІН 1 ККАЛ ҚАЖЕТ ЕКЕНІН ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП
ЕСЕПТЕЛЕДІ. БАСҚАША АЙТҚАНДА, 1 ККАЛ ГС-ДА 1,0 КГ СУДЫ
ҚЫЗДЫРУ ҮШІН ҚАЖЕТТІ ЖЫЛУ ЭНЕРГИЯСЫНЫҢ КӨЛЕМІНЕ
СӘЙКЕС КЕЛЕДІ (15° - ДЕН 16°С-ҚА ДЕЙІН). ӨНІМНІҢ
ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ҚҰНДЫЛЫҒЫ 100 Г, ОНЫҢ ҚҰРАМЫ МЕН
ЖЕКЕ КОМПОНЕНТТЕРДІҢ ЖАНУ ЖЫЛУЫНА ҚАРАЙ, МЫНАДАЙ
ФОРМУЛА БОЙЫНША ЕСЕПТЕЛУІ МҮМКІН:
E = EIMI,
МҰНДА
EI- КОМПОНЕНТТІҢ ЖАНУ ЖЫЛУЫ (ҚУАТ МӘНІНІҢ
КОЭФФИЦИЕНТІ), ККАЛ / Г;
TI - ӨНІМДЕГІ КОМПОНЕНТТІҢ МАССАЛЫҚ ҮЛЕСІ, Г / 100 Г
Энергетикалық құндылығы бойынша (калориялық құрам)
азық-түлік өнімдері 4 топқа бөлінеді:
1. Аса жоғары энергия: шоколад, майлар, халвалар ... 400-900

2. Жоғары энергия: ұн, жарма, макарон, қант ... 250-400

3. Орташа энергия: нан, ет, шұжық, жұмыртқа, жұмыртқа
ликері, арақ ... 100-250

4. Төмен энергия: сүт, балық, картоп, көкөністер, жемістер,
сыра, ақ шарап ... 100-ге дейін

Энергетикалық құндылық- тағамдық өнімнің
тағамдық құндылығын анықтайтын негізгі
қасиеттерінің бірі болып табылады. Өнімнің тағамдық
құндылығы - қажетті заттар мен энергияға адамның
физиологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыратын
тағамдық өнім қасиеттерінің жиынтығы. Қоректік
заттарды тұтыну және игеру кезінде организм
қамтамасыз етілетін энергия ағзаның тыныс-
тіршілігіне байланысты үш негізгі функцияны жүзеге
асыруға жұмсалады. Оларға негізгі алмасу, ас қорыту,
бұлшық ет қызметі жатады.
Негізгі алмасу - бұл адамға толық тыныштық жағдайында өмір
сүру үшін қажетті энергияның ең аз мөлшері(ұйқы кезінде
жайлы жағдайда). Негізгі алмасуды қамтамасыз ету үшін адамға
қажетті энергия жасына, жынысына, сыртқы жағдайларына
және т.б. байланысты. Балаларда бұл шығын 1,3-1,5 есе жоғары.
30 жастағы ерлер үшін орташа салмағы 65 кг (шартты түрде
стандарт үшін қабылданды) ол 1570 ккал, әйелдер үшін (30 жас,
55 кг) - 1120 ккал құрайды. Бұлшықет белсенділігінің
жоқтығында оның өзіндік динамикалық әсерімен байланысты
тағамның қорытылуы да энергияны талап етеді. Белгілі бір
кезеңде ас қорыту жолына тамақтың түсуі негізгі алмасуға тән
энергияны ұлғайтатыны анықталды. Ең көп энергия шығыны
ақуыз тамағын қорытуға, ең азы - көмірсуларды қорытуға
қажет. Аралас тамақтану жағдайында тұтынылатын заттардың
оңтайлы мөлшері кезінде тағамның ерекше динамикалық әсері
есебінен негізгі алмасудың ұлғаюы орта есеппен 10-15% - ды
құрайды деп есептеледі, бұл тәулігіне 140-160 ккал-ға сәйкес
келеді.
Адамның өмір сүру салтының
белсенділігімен анықталатын бұлшықет қызметі
дене белсенділігінің түріне байланысты және
жұмыс сипатына тікелей байланысты әр түрлі
энергияны талап етеді. Тіпті ең қарапайым,
жеңіл қозғалыстар негізгі алмасудан артық
энергия шығынын арттырады - бұл туралы әр
түрлі қызмет түрлерінде (негізгі алмасудан
артық) адамның энергетикалық шығындары
бойынша деректер куәландырады (ккал/сағ)):
Жазу машинкасында жұмыс
20-40

Отырып: дауыстап оқу, әңгіме, жазу 20

Тұру 20-30

Жүру 130-200

Альпинизм 200-960

Үй тапсырмасы 87-174

Кір жуу 130

Жұмыс:
Тоқыма қызметкері
150-200

Кірпіш қалаушы 300-330
Ағаш шебері 137-176

Химик 170-250

Жүзу 200-700

Жүгіру 500-930

Велосипед тебу 180-300

Орташа алғанда бұлшықет қызметіне күн сайын
1000-2500 ккал қажет.
Негізгі алмасуды қоса алғанда, жүктеменің әр түрлеріндегі энергия шығыны
кестеде көрсетілген. 12.3.
12.3-кесте. Жүктеменің әртүрлі түрлеріндегі энергия шығыны (ккал-да)

Энергия шығыны
Қызмет түрі Минутына 1 кг дене сағатына бір адамға
салмағына (салмағы 70 кг)

8 км/сағ жылдамдықпен жүгіру 0,1357 570

Есу 0,1100 462

Көлікте отырып жүру 0,0267 112

Атпен жүру 0,0619 260

13-21 км/сағ жылдамдықпен
0,1285 540
велосипедпен жүру

Қазу 0,1157 486
Коньки тебу 0,1071 450

Шаңғы спорт 0,2086 876

Ыдыс-аяқ жуу 0,0281 118

Аяқ-киім мен киім кию 0,0264 111

Демалыс

Тұру 0,0229 96
Отру
0,0183 77

Жату 0,0402 169

Еденді тазалау 0,1190 500
Жүзу 0,0290 122

Ән айту 0,0236 99

Отырып тамақтану 0,0333 140

физикалық белсенділік коэффициенті (КФА) деп аталатын алмасу. Осы
көрсеткішке байланысты барлық еңбекке жарамды ер адамдар бес топқа
сараланған (кесте. 12.4). 2,4 коэффициентпен бағаланатын дене
белсенділігі, әдетте, тек ерлерге ғана қатысты (әйелдер халқы энергия
шығынына байланысты тек төрт топқа бөлінеді).
12.4-кесте. Еңбек қарқындылығының негізгі топтары
Физикалық
Физикалық
Топтар белсенділік Мамандықтар
белсенділік
коэффициенті

Білім қызметкерлері, студенттер,
Бірінші Өте жеңіл 1,4
оқытушылар

Көлік жүргізушілері, қызмет көрсету
Екінші Жеңіл 1,6 қызметкерлері, медбикелер, өнеркәсіптік
тауарлардың сатушылары және т.б.

Слесарь, автобустар мен экскаваторлар
жүргізушілері, хирургтар, азық-түлік
Үшінші Орташа 1,9
сатушылары, химиялық зауыт
қызметкерлері, металлургтер,

Сауыншылар, құрылыс жұмысшылары,
Төртінші Жоғары 2,2
Металлург-құюшылар

Механизаторлар, жер қазушылар, тас
Бесінші Өте жоғары 2,4
қалаушы
Жұмыс істейтін адамның жынысы мен кәсіби қызметінің түрін ескере
отырып, тіршілік ету процестерін қамтамасыз ететін барлық
функцияларды орындауға жұмсалатын энергияның жиынтық шығыны
кестеде келтірілген. 12.5. 18 жасқа дейінгі балалар мен 60 жастан асқан
қарт адамдарда орташа энергетикалық алмасу орташа статистикалық
деректермен салыстырғанда аз: балаларда - дене салмағының аз болуына
байланысты, егде адамдарда-алмасу процестері мен физикалық қызмет
қарқындылығының жалпы азаюына байланысты

12.5-кесте. Тәулігіне орташа энергетикалық алмасу (ккал-да)

Жынысы Физикалық жұмыс Ақыл-ой жұмыс

Ерлер 2750-3000 2550-2800

Әйелдер 2350-2550 2200-2400
Сонымен, адамның қалыпты өмір сүруін қамтамасыз
ету үшін адам жұмсайтын энергия мен тағаммен
алатын энергия арасындағы салыстырмалы тепе-
теңдікке жағдай жасау қажет. Энергия балансы
тұтынылатын және жұмсалатын энергия арасындағы
қатынасты білдіреді. Белгілі бір уақыт кезеңінде
сақталатын энергияның оң баланс жағдайында,
артық энергия май тінінде май түрінде шоғырланады,
бұл ақыр соңында артық дене массасына, содан кейін
семіздікке әкелуі мүмкін. Тағамның калориялығы
ағзаның энергия шығындарынан күн сайын 300 ккал
артық болғанда, яғни тәуліктік энергетикалық
қажеттіліктің оныншы үлесі күніне 15-30 г-ға
көбейеді, бұл жылына 5,4-10,8 кг-ға жуық болады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Адам рационының энергетикалық құндылығы, белгілі болғандай,
ақуыздардың, майлар мен көмірсулардың энергетикалық
құндылығынан олардың әртүрлі комбинацияларында әртүрлі
тағамдық өнімдер құрамында қалыптасады. Бұл жағдайда ағзадағы
микронутриенттердің функциялары ерекшеленеді. Көмірсулардың
негізгі функциясы ағзаны энергиямен, майлармен және, әсіресе
ақуыздармен қамтамасыз етумен байланысты, энергия
жеткізушілердің функциясымен қатар жасушалық және
субжасушалық құрылымдарды жаңартудың тұрақты өтетін
процестері үшін пластикалық материалдар көзі болып табылады.
Сонымен қатар, әр түрлі жасушалар мен ағзаның тіндеріне әр түрлі
энергия көздері қажет. Мысалы, қаңқа бұлшықеттері мен жүйке
жүйесінің жасушаларында энергия көзі ретінде көмірсулардың
құрамына кіретін глюкоза қолданылады, ал жүрек бұлшықеті үшін
майлардың құрамына кіретін май қышқылдары қажет. Адамның
қалыпты өмір сүруі үшін макро - және микронутриенттердің белгілі
бір арақатынасы қажет, бұл тиімді тамақтанудың екінші
принципімен реттеледі.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Гидравликалық кедергілер

Қазандық агрегатының оттығына берілетін отынның сағаттық шығынын есептеу

Өнімді өндіру және өткізу шығындары туралы

Заттар және энергия алмасу

Жел электр станциясы

Энергетикалық құқықтың обьектілері

Ядролық энергия

Энергияны үнемдеу

Ғимараттар мен құрылыстардағы энергия үнемдеу

АЙНАЛЫМ КАПИТАЛЫ

Пәндер