Энергия шығыны

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Рационды тамақтанудың 1-ші

принципі - негізгі тамақтанудың заттардағы

қажеттіліктің қанағаттанарлығы.

Орындаған: ТПП 205 мамандығының

2курс студенті Қуаныш Айгүл

Қабылдаған: Ережепова М. Ш

1. 1 Тағамның калориялық құрамын өлшеуге арналған құрылғы

1. 2 Негізгі тағамдық компоненттердің энергетикалық құндылығы

1. 3 Адамның энергетикалық шығындары

1. 4 Еңбек қарқындылығының негізгі топтары

Жоспары

Рационалды тамақтанудың негізгі принциптері:

А) Тамақтану саны жағынан адекватты, яғни, рационың энергиялық құндылығы ағзаның энергия шығының өтеп отыруы қажет.

Б) Тамақтану сапасы жағынан құнды болуы қажет. Яғни, құрамында ағзаға қажетті барлық тағамдық заттар: белоктар, майлар, көмірсулар, дәрумендер, минералды заттар, бәрінен бұрын, алмастырылмайтын құрам бөліктері оптималды мөлшерде болуы қажет.

В) Тамақтану балансталған болуы қажет.

Г) Тамақтану режимі дұрыс болуы қажет.

Д) Тағам әртүрлі, яғни, құрамында жануар текті және өсімдік текті азықтар, сондай ақ, жеткілікті мөлшерде клетчатка да болуы қажет.

Ж) Тағам залалсыз, әрі органолептикалық қасиеттері адамның тәбетін тартатындай болуы қажет.

З) Тағам аз көлемде тоқтық сезімін беретін, жақсы қорытылатын және жеңіл сіңетін болуы қажет.

Рационды тамақтанудың негізгі 3 принципі бар.

Тамақпен келіп түсетін энергия мен адамның тіршілік ету кезінде жұмсайтын энергиясының тепе теңдігі.

Организм қажеттерінің қоректік заттардың белгілі бір мөлшерде және арақатынасында қанағаттандыры-луы.

Тамақтану режимінің сақталуы (тамақты белгілі бір уақытта ішу және әрбір тамақтанған кезде белгілі бір мөлшерде тамақ ішу)

Дұрыс тамақтақтанудың бірінші принципі - энергия теңдестігі.

Тағам адам организіміндегі энергияның бірден-бір көзі болып табылады. Оның өзгеруі кезінде, яғни күрделі заттардың тотығуы мен қарапайым заттардың ыдырауы, ағзаның тіршілік әрекетіне қажетті энергия бөлінеді. Энергия килокалорияда (ккал) немесе килоджоульмен (кДж) көрсетіледі; 1 ккал 4, 18 кДж сәйкес келеді. Энергия көзінің негізі деп, біз, белоктарды, майларды және көмірсуларды айтамыз.

Макронутриенттерден биологиялық тотығу барысында энергияның үлесі өнімнің энергия құндылығын (калориялық құрамын) сипаттайды.

Сурет. 12. 9. Тағамның калориялық құрамын өлшеуге арналған құрылғының диаграммасы: 1 - термометр; 2- «жандыру» электродтары; 3 - араластырғыш; 4 - жылу оқшаулау корпусы; 5- «бомба»; 6 - белгілі көлемдегі су; 7-оттегі; 8 - өлшеуге арналған азық-түлік үлгісі. . Массасы белгілі азық-түлік өнімінің үлгісі жоғары қысымды сақтайтын цилиндрге салынған және белгілі бір мөлшерде су толтырылған ыдыста суға батырылады; сынама электрлік разряд арқылы жанып кетеді және оттегінің артықшылығында қысыммен жағылады, бұл суды жылытатын жылу бөлінумен жүреді. Бөлінген жылу мөлшері 1 кг суды қыздыру үшін 1 ккал қажет екенін ескере отырып есептеледі. Басқаша айтқанда, 1 ккал ГС-да 1, 0 кг суды қыздыру үшін қажетті жылу энергиясының көлеміне сәйкес келеді (15° - ден 16°С-қа дейін) . Өнімнің энергетикалық құндылығы 100 г, оның құрамы мен жеке компоненттердің жану жылуына қарай, мынадай формула бойынша есептелуі мүмкін: E = eimi, мұнда ei- компоненттің жану жылуы (қуат мәнінің коэффициенті), ккал / г; ti - өнімдегі компоненттің массалық үлесі, г / 100 г

Энергетикалық құндылығы бойынша (калориялық құрам) азық-түлік өнімдері 4 топқа бөлінеді:

1. Аса жоғары энергия: шоколад, майлар, халвалар . . . 400-900

2. Жоғары энергия: ұн, жарма, макарон, қант . . . 250-400

3. Орташа энергия: нан, ет, шұжық, жұмыртқа, жұмыртқа ликері, арақ . . . 100-250

4. Төмен энергия: сүт, балық, картоп, көкөністер, жемістер, сыра, ақ шарап . . . 100-ге дейін

Энергетикалық құндылық- тағамдық өнімнің тағамдық құндылығын анықтайтын негізгі қасиеттерінің бірі болып табылады. Өнімнің тағамдық құндылығы - қажетті заттар мен энергияға адамның физиологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыратын тағамдық өнім қасиеттерінің жиынтығы. Қоректік заттарды тұтыну және игеру кезінде организм қамтамасыз етілетін энергия ағзаның тыныс-тіршілігіне байланысты үш негізгі функцияны жүзеге асыруға жұмсалады. Оларға негізгі алмасу, ас қорыту, бұлшық ет қызметі жатады.

Негізгі алмасу - бұл адамға толық тыныштық жағдайында өмір сүру үшін қажетті энергияның ең аз мөлшері(ұйқы кезінде жайлы жағдайда) . Негізгі алмасуды қамтамасыз ету үшін адамға қажетті энергия жасына, жынысына, сыртқы жағдайларына және т. б. байланысты. Балаларда бұл шығын 1, 3-1, 5 есе жоғары. 30 жастағы ерлер үшін орташа салмағы 65 кг (шартты түрде стандарт үшін қабылданды) ол 1570 ккал, әйелдер үшін (30 жас, 55 кг) - 1120 ккал құрайды. Бұлшықет белсенділігінің жоқтығында оның өзіндік динамикалық әсерімен байланысты тағамның қорытылуы да энергияны талап етеді. Белгілі бір кезеңде ас қорыту жолына тамақтың түсуі негізгі алмасуға тән энергияны ұлғайтатыны анықталды. Ең көп энергия шығыны ақуыз тамағын қорытуға, ең азы - көмірсуларды қорытуға қажет. Аралас тамақтану жағдайында тұтынылатын заттардың оңтайлы мөлшері кезінде тағамның ерекше динамикалық әсері есебінен негізгі алмасудың ұлғаюы орта есеппен 10-15% - ды құрайды деп есептеледі, бұл тәулігіне 140-160 ккал-ға сәйкес келеді.

Адамның өмір сүру салтының белсенділігімен анықталатын бұлшықет қызметі дене белсенділігінің түріне байланысты және жұмыс сипатына тікелей байланысты әр түрлі энергияны талап етеді. Тіпті ең қарапайым, жеңіл қозғалыстар негізгі алмасудан артық энергия шығынын арттырады - бұл туралы әр түрлі қызмет түрлерінде (негізгі алмасудан артық) адамның энергетикалық шығындары бойынша деректер куәландырады (ккал/сағ) ) :

Жазу машинкасында жұмыс

20-40

Отырып: дауыстап оқу, әңгіме, жазу

Тұру

20-30

Жүру

130-200

Альпинизм

200-960

Үй тапсырмасы

87-174

Кір жуу

130

Жұмыс:

Тоқыма қызметкері

150-200

Кірпіш қалаушы

300-330

Ағаш шебері

137-176

Химик

170-250

Жүзу

200-700

Жүгіру

500-930

Велосипед тебу

180-300

Орташа алғанда бұлшықет қызметіне күн сайын 1000-2500 ккал қажет.

Қызмет түрі

Энергия шығыны

Минутына 1 кг дене салмағына

сағатына бір адамға (салмағы 70 кг)

8 км/сағ жылдамдықпен жүгіру

0, 1357

570

Есу

0, 1100

462

Көлікте отырып жүру

0, 0267

112

Атпен жүру

0, 0619

260

13-21 км/сағ жылдамдықпен велосипедпен жүру

0, 1285

540

Қазу

0, 1157

486

Негізгі алмасуды қоса алғанда, жүктеменің әр түрлеріндегі энергия шығыны кестеде көрсетілген. 12. 3.

12. 3-кесте. Жүктеменің әртүрлі түрлеріндегі энергия шығыны (ккал-да)

Коньки тебу

0, 1071

450

Шаңғы спорт

0, 2086

876

Ыдыс-аяқ жуу

0, 0281

118

Аяқ-киім мен киім кию

0, 0264

111

Демалыс

Тұру

0, 0229

Отру

0, 0183

Жату

0, 0402

169

Еденді тазалау

0, 1190

500

Жүзу

0, 0290

122

Ән айту

0, 0236

Отырып тамақтану

0, 0333

140

физикалық белсенділік коэффициенті (КФА) деп аталатын алмасу. Осы көрсеткішке байланысты барлық еңбекке жарамды ер адамдар бес топқа сараланған (кесте. 12. 4) . 2, 4 коэффициентпен бағаланатын дене белсенділігі, әдетте, тек ерлерге ғана қатысты (әйелдер халқы энергия шығынына байланысты тек төрт топқа бөлінеді) .