Қышқылдар Сірке қышқылы

Органикалық қышқылдар

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Қышқылдар адам мен жануарлар ағзасында маңызды заттардың бірі болып табылады.

Аминқышқылдары бір-бірімен әр түрлі байланыс арқылы қосылып, жасушалардың құрылыс материалы болып табылатын және соның есебінен ұлпа құралатын көптеген ақыздар түзеді.

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Лимон қышқылы

Құмырсқа қышқылы

Салицилді қышқылы

Сүт қышқылы

Алма қышқылы

Жоғары майлы қышқыл

Сірке қышқылы

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Лимон қышқылы

(CH2COOH) 2 COOH -Оксикарбон қышқылының өкілі. Суда жақсы еритін түссіз кристаллдар.

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Лимон қышқылы мақта өсімдігі мен махорканын жапырағынан алынады.

Қанттың лимон қышқылына айналуына зең саңырауқұлақтары қолданылады.

Лимон қышқылы

Аспергиллус нигер

Лимон қышқылын алу үшін алдымен аспергиллус нигерді құрамында 20% қанты бар, 0, 3% азот қышқыл аммоний тұзы бар қоректік ортада +30-32°-та өсіреді. Екі тәуліктен кейін бұл ортаның бетінде саңырауқүлақ қалың қыртыс түзіп өседі. Осы кезде оның астындағы коректік ортаны ағызып алады да саңырауқұлақты қайнатылып суытылған сумен жуады. Осы ыдысқа енді таза, алдын ала қайнатылған құрамында қоректік тұздары жоқ таза қант ерітіндісін құяды. Осы кезде саңырауқұлақ қанттан лимон қышқылын тез арада түзе бастайды. Мұндағы ашыту үшін салынған қанттың 50-60%-тейі лимон қышқылына айналады. Бұдан әрі оны тазартады да техникалық қажетке жұмсайды. Лимон қышқылымен бірге ерітіндіде көбінесе кымыздық қышқылы да түзіледі.

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Өнеркәсіптегі маңызы

Бояу материалдарына қосылатын пластификаторлардың жасалуына қолданылады.

Дәрілік заттар.

Тағам өнеркәсібінде бояғыш ретінде.

Лимон қышқылы

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

HCOOH- қарапайым алифатты карбон қышқылы. Иісі бар, түссіз болып келеді. Суда, этанолда, хлороформда ериді.

Өнеркәсіпте құмырсқа қышқылын көміртек оксиді мен натрий гидроксидінен синтезделген натрий формиатында күкірт қызқылының ыдырауы арқылы алады.

Құмырсқа қышқылы

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Табиғатта таралуы

Құмырсқада

Қалақайда

Қылқанда

Араның уында

Құмырсқа қышқылы

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Құмырсқа қышқылы

Өнеркәсіпте қолданылуы

Ауруды басатын, қабынуға қарсы, сергіткіш қасиетке ие бұл қышқыл дәрі ретінде қолданылады. Шіру және ыдырау процесін тежей алатын қасиетіне орай оны мал азығын дайындауда сүрлегіш және антибактериалды агент ретінде қолданады.

Аспириннің алынуы

Аспиринді лабораторияларда салицил қышқылы мен сірке ангидридінің күкірт қышқылының қатысуымен әрекеттестіру арқылы алады.

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Сүт қышқылыСH3(OH) COOH

(-оксипропион қышқылы) -оксикарбон қышқылының өкілі. Суда жақсы еритін сұйықтық. Сүт қышқылын дегидраттағанда акрил қышқылына, ал сұйытылған минералды қышқылдармен қыздырғанда құмырсқа қышқылына айналады. .

Сүт қышқылы жануарлардың бұлшық еттеріндегі гликолиз процесінің соңғы өнімі болып саналады. Бұлшық еттің шаршауы ондағы гликогеннің азайып, сүт қышқылының көбеюіне байланысты. Егер оттек жеткілікті болса, сүт қышқылы СО2 мен Н2О-ға дейін тотығады, нәтижесінде қалған сүт қышқылының гликогенге айналуына керекті энергия бөлінеді. Сүт қышқылы және оның тұздары тоқыма, тері илеу өнеркәсібінде, медицинада, т. б. қолданылады. .

Сүт қышқылы

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Алма қышқылы

HOOC - CHOH - CH2 - COOH

Түссіз ылғал тартқыш кристалдары суда және этил спиртінде жақсы ериді. Балқу t 100 0 С. Алғаш 1785 жылы. швед химигі К. Шееле көк алмадан бөліп алған. Алма қышқылы көптеген өсімдіктерде, әсіресе піскен шетен жемісінде, темекі, мақта жапырақтарында, лимон шырынында көп кездеседі. Жасаңшөп тобына жататын өсімдіктерде (суккулент) түнде көп жиналады, күндіз күн сәулесінің әсерінен мөлшері кемиді. Оны микроорганизмдер энергетикалық субстрат немесе көміртек көзі ретінде пайдаланады. Алма қышқылы тамақ өндірісінде, әсіресе сусындар жасауда, балық, ет консервілеуде кеңінен қолданылады.

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Сүт қышқылы

Сүт қышқылы CH3COOH

Бір негізді органикалық қышқыл. Ол өткір иісті, қышқыл дәмді, тұссіз сұйық. Сусыз сірке қышқылының балқу t 16, 75ӘС, қайнау t 118, 1 ӘС, тығызд. 1, 055 г/см3 (15ӘС-та) .

Сірке

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Сірке қышқылы

Бұрынғы кезде сірке қышқылы сыдағы ерітінді күйінде болған. Таза күйін ең алғаш 1788 жылы орыс академигі Товий Егорович Ловиц алған болатын.

Таза сірке қышқылының иісі өткір болады, теріге тиіп кетсе ауыр күйікке шалдығуға болады. Әлсіз сірке қышқылы қауіпсіз және тағамдарға дәмдеуіш ретінде пайдаланылады.

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Сірке қышқылы

Өнеркәсіпте қолданылуы

Сірке қышқылының көп мөлшері венилацетатын шығаруға жұмсалады. Одан полимиризация әдісімен ПВА маркалы желім алынады. Оның көптеген құрылысқа қажет материалдарға қолданады. Иісі өткір емес және денсаулыққа да зиян емес.

Қышқылдар

Органикалық қышқылдар

Сірке қышқылы

Сірке қышқылын өнеркәсіпте целлюлоза ацетатын алу үшін қолданады. Целлюлоза ацетатынан ацетатты пленқа дайындалады. Ол пленка кино және фотопленканың негізі болып табылады.