Кокаинның медицинада қолданылуы

Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті

Факультет: Жалпы медицина

Кафедра:

Студенттің өзіндік жұмысы

Тақырыбы: Алкалоидтар

Орындаған: Бимурзаев Райымбек

106 “А”

Ақтөбе

2011

Алкалоидтардың ашылу тарихы

ХVIII ғасырдың екінші жартысы мен XIX басында өсімдіктердің химиялық

құрамын зерттеу барысында күрдклі гидроциклді туынды анықталынды және оған

“АЛКАЛОИДТАР” деген ат берілді. “Алкалоид” терминін 1818 жылы Мейснер ғылымға енгізді.

Алкалоидтардың ашылуына үлкен үлес қoсқан-оқушысы А. М. Бутлеров, ол белгілі орыс ғалымы А. Н. Вышеградскийдің оқушысы. В 1889 ж. фармация магистері Е. А. Шацкий алкалоидтар туралы алғашқы монографиясын жазды. 1930 - 1950 ж. Ішінде әлемде 400 алкалоид түрі ашылды.

CH₂-CH-COOH

CH-CH-CH₃

Фенилаланин

Эфедрин

Адреналин

NH₂

NHCH₃

CH-CH₂-NHCH₃

АТАУЫ

ӘСЕРІ

Аймалин

Антиаритмикалық

Атропин, скополамин, гиосциамн

Антихолинергиялық препараттар

Винбластин, винкристин

Ісікке қарсы

Винкамин

Антигипертензивті

Кодеин

Жөтелге қарсы препарат

Кокаин

Анеститик

Колхицин

Подаграға қарсы препарат

Морфин

Наркотикалық анальгетик

Хинидин

Антиаритмикалық

Резерпин

Антигипертензивті

Тубокурарин

Миорелаксант

Физостигмин

Ацетилхолинэстераза ингибиторы

Хинин

Антипиретиялық

Эметин

Антипротозойнды

Эогаолкалоидтар

Симпатомиметиялық,

антигипертензивті

Қазіргі кезде 5000-нан астам алкалоидтар белгілі. Олардың құрылымының негізінде қандай да бір гетероцикл болады.

Алкалоидтарды химиялық

жіктеу осы жағдайға негізделген.

Алкалоидтар

Лизин

Орнитин

Аспарагин

қышқылы

Тирозин

Фенилаланин

Триптофан

Физиологиялық ең қарапайым туындысы ретінде Эфедринді

қарастыруға болады.

СН

ОН

СН

NHCH

Эфедрин

Эфедрин - кеңірдекті (бронх) кеңітетін

зат. Оған құрылысы ұқсас адреналин жақын

тұр. Ол маңызды биологиялық процестерді

реттейтін гормон ролін атқарады

/көмірсулардың алмасуы, жүрек қызметі /

Пиридин тобына жататын алкалоид - никотин.

никотин

Никотин көп мөлшерде темекі жапырағында кездеседі. Өте улы зат, адам үшін қауіпті дозасы - 20-40 мг.

Никотин

Хин ағашының қабығында кездесетін алкалоид - хинин. Ол безгекке қарсы қолданылады. Өте улы қатты зат түрінде болады.

HCO

Хинолин

Хинин

Хинуклидин

CH=CH

Антропин - доланада кездседі. Қатты зат. Ол тропин спирті мен троп қышқылының күрделі эфирі. Медицинада аз мөлшерде адам көзінің қарашығын ұлғайту үшін қолданылады.

Кокаин

Кокаин күшті жергілікті жансыздандыратын зат, сондықтан оны көз, тамақ ауруларын, ауыз, мұрын қуыстарының кілегей қабаттарын емдегенде жергілікті анестезия үшін қолданылады. Бейберекет қолданғанда кокаизм деп аталатын өте ауыр наркоманияға соқтырады.

NCH

COOCH

OCOC H

Кокаин

Кокаинның медицинада қолданылуы

Кокаинның медицинада ең алғашқы рет қолданылуын 1859 жыл деп айтуға болады. Оны Нимман кокі жапырағынан алған болатын.

Кокаин анестезиядағы үлкен жаңалық болды. Құрамында кокаин бар жүздеген дәрі-дәрмектер сатыла бастады. Олар травматологияда, гинекологияда қолданылды.

1911 жылы новокаин синтезделген кезде, кокаин медицинада толығымен қолданыстан шығарылды. XX ғ. 20 жылдарға дейін кокаин тұмауға қарсы дәрі ретінде де қолданылып келді. 1912 жылдан бастап құрамында кокаині бар препараттарды қолдануға шек қойды. Қазіргі кезде кокаин медицинада қолданылмайды.

Қазіргі уақытта кокаин наркотик ретінде кеңінен қолданылған. Оның ағзаға әсері көңіл-күйді көтеріп, жұмысқа деген қабілеті жоғарылайды. Кокаинның иісі мен дәмі болмайды.

Кокаинның адамға әсерін 2-ге бөлуге болады.

Орталық әсерлері:

1. Эйфория

2. Энергияның төмендеуі

3. Ақыл-ойының жоғарылауы

4. Ұйқысыздық

5. Тамаққа тәбеттін төмендеуі

Перифериялық әсерлері:

1. Тахипардия

2. Тершең болу

3. Дененің температурасының жоғарлауы

4. Ентігу

5. Көз қарашығының үлкеюі

Морфин

Морфин апиының құрамында 8-12 % шамасында кездеседі. Оның құрамында негізінен йзохинолин ядросымен конденсацияланған фенантрен ядросы кіреді. Морфин молекуласында екі OH= тобы бар, оның біреуі фенолдардың, ал екіншісі спирттердің қасиеттерін көрсетеді.

Морфин аз мөлшерде қолданғанда ұйықтататын және ауруды жансыздандыратын қасиет көрсетеді. Жиі қолданғанда организм қатты уланып, адам жаны оған үйреніп кетеді.

Қорыта келгенде, алкалоид- құрамында азоты бар, күрделі органикалық зат, көбінің фармакологиялық әсері бар. Алкалоидтар тұңғыш рет 1806 жылы ашылған, қазір 550-ден астам түрі бар. Алкалоидтар көбінесе өсімдіктерден, кейде жануарлардан (адреналин) шығады.