АЛКАЛОИДТАРДЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ

Марат Оспанов атындағы БҚММУ

Студенттің өзіндік жұмысы

Факультеті: жалпы медицина

Кафедрасы: химиялық пәндер

Тақырыбы:

Орындаған: Мақсутқызы Ұ 104Б

Алданқызы Б 104A

Тексерген: Мұхидуллақызы Н

Ақтөбе 2011

Алкалоидтар

Марат Оспанов атындағы БҚММУ

Студенттің өзіндік жұмысы

Факультеті: жалпы медицина

Кафедрасы:

Тақырыбы:

Орындаған: Мақсутқызы Ұ 104 Б

Алданқызы Б 104 A

Тексерген:

Ақтөбе 2011

Алкалоидтар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Алкалоидтардарға жалпылама түсінік

2. Алкалоидтардың биологиялық маңызы

3. Алкалоидтардың жіктелуі

4. Олардыың медициналық маңызы

ІІІ. Қорытынды бөлім

Жоспар:

Алкалоидтар - (араб. : alkali‎ - сілті және гр. eіdos - түр) - құрамында азот атомы бар табиғи текті органикалық негіздер; құрамында азоты бар сілті қасиетті органикалық зат; улы және емдік қасиеттері бар. (хинин кофеин никотин эфедрин анабазин т. б. ) . Қазіргі уақытта өсімдіктерден мыңдаған алкалоидтар бөліп шығарылған. Алкалоидтардың көбі жабықтұқымдылардың арасында кеңінен таралған. Әсіресе олармен көкнәр, алқалар, сарғалдақтар, бұршақтар, алабота, күрделігүлділер тұқымдастары бай

Алкалоид молекуласында С, Н, N атомдарынан басқа S, Cl және Br атомдары болуы мүмкін. Алкалоидтар алынатын зат атауының түбіріне “ин” жалғауы жалғанып аталады. Мыс., атропин (Atropa belladonna өсімдігінен алынған), стрихнин (Strychnos nux Vomіca өсімдігінен алынған) . Көбінесе Алкалоидтар жіктелімі молекуланың көміртек-азотты құрылымына негізделеді. Алкалоидтардың өсімдіктердегі мөлшері өте аз (0, 001-2%), бірақ кейбір өсімдіктердегі олардың мөлшері 10-18%-ке дейін жетеді. Алкалоидтар негізінен өсімдіктердің белгілі бір бөліктерінде (жапырағы, дәні, сабағы, тамырында) жинақталады. Олар өсімдіктердегі биохимиялық процестерде де маңызды рөл атқарады. Алкалоидтардың химиялық құрамы мен құрылымы өсімдіктердің табиғатына, өсетін жеріне байланысты. Олардың ең көп түрі - гетероциклді қосылыстар. Кейбір Алкалоидтар (стрихнин, тубокарин) өте улы болып келеді. Алкалоидтар туындыларының физиологиялық әсері күшті. Соған байланысты медицинада әр түрлі ауруларға қарсы дәрі ретінде кеңінен қолданылады (мыс., морфин, эфедрин, атропин, папаверин т. б. ) . [2]

Алкалоидтар - негіздік қасиеттері бар азотты органикалық қосылыстар болып табылады.

Олар көптеген өсімдіктер құрамында кездеседі және аминқышқылдарынан синтезделеді.

Биологиялық қасиеттері көп мөлшерде улы, ал аз мөлшерде емдік зат ретінде пайдаланылады.

Белладонна (лат. Atropa belladonna) - аса улы өсімдік. Оның қошқыл күлгін түсті шиеге ұқсас гүлдері мен жемісі бар. Балалар 2-3 тал жемісінен де уланып қалады. Белладонна құрамында бірқатар алкалоидтар, соның ішінде атропин бар.

Күшала (Eminium) - шаянот тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанда Мойынқұм мен Қызылқұм шөлінде, Қаратауда және Тянь-Шаньнің ба-тысында өседі. Жамылғы-сының ішкі беті мақпалдай жұмсақ, қара күлгін түсті. Тұқымынан көбейеді. Сәуір - мамыр айларында гүлдеп, жемістенеді. Жемісі - ақжидек. Түйнегінде алкалоидтар болатындықтан улы.

. Алкалоидтардың бастауы ретінде орнитин, лизин, аспаргин қышқылы, фенилаланин, тирозин, триптофон болып саналады. Өсімдіктерде алкалоидтар органикалық немесе тұздар ретінде шамамен 1-2% мөлшерде кездеседі. Қазіргі кезде белгілі алкалоидтардың барлығының бірдей құрылысы анықталмаған.

Алкалоидтардың ашылуына үлкен үлес қасқан А. Н. Вышеградский - белгілі орыс ғалымының оқушысы А. М. Бутлеровтың. В 1889 ж. фармация мастері Е. А. Шацкий алкалоидтар туралы алғашқы монографилді жасады. 1930 және 1950 ж. ж. Әлемде 400 алкалоид түрі ашылды.

Физиологиялық ең қарапайым туындысы ретінде эфедринді қарастыруға болады. Эфедрин кеңірдекті кеңітетін зат. Оған құрылысы ұқсас адреналин жақын тұр. Ол маңызды биологиялық процестерді реттейтін гормон ролін атқарады.