Қазақстандағы тас дәуірінің тұрақтары мен археологиялық зерттеулері

ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ

5-СЫНЫП

Бөлім тақырыбы:

Қазақстандағы ежелгі адамдардың өмірі

Сабақтың тақырыбы:

Қазақстан территориясындағы тас дәуірінің тұрақтары

Оқу мақсаты:

5. 2. 3. 1 - қазақстандық ғалымдардың археологиялық жаңалықтарын білу

Бағалау критерийлері:

Қазақстандық археологтардың тас дәуірін зерттеуін біледі

Археологтар нені зерттейді? Дұрыс жауабын таңдаңыз

1) Олар қазба жұмыстары кезінде табылған заттай есерткіштер арқылы адамзаттың өткен тарихын зерттейді.

2) Олар жануарлар мен өсімдіктердің өткенін зерттейді

Қазақстандағы алғашқы палеолиттік ескерткіштердің ашылуы Х. Алпысбаев есімімен байланысты. 1950-1960 жылдары Қаратау маңында Бөріқазған, Тәңірқазған тұрақтарынан тас дәуіріне жататын еңбек құралдар тапқан. Ол өзінің атақты «Оңтүстік Қазақстанның ежелгі тас дәуірі 1979 ж» атты ғылыми еңбегін жариялаған. А. Медоев Батыс, Шығыс, Орталық Қазақстандағы ерте палеолиттік ескерткіштерді ашты. Ж. Таймағамбетов Майбұлақ, Ш. Уалиханов палоелиттік ескерткіштерді зерттеген. А. Е. Астафьев Манғыстау өңірін зерттеген. Тұрақтар: Бөріқазған, Тәңірқазған, Майбұлақ, Ш. Уалиханов, Қызылтау, Қошқоған, Шақпақата, Ешкітау, Батпақ, Семізбұғы, Шүлбі т. б. Археологтар табылған ожаның жасын анықтау үшін мынандай әдістерді қолданады: -мәдени қабат; -радиокөміртектік; -палеоантропологиялық әдіс. Бейнероликке назар аударыңдар

1-тапсырма. Суретпен жұмыс.

Бейнеленген суреттерді қарап, мынадай сұрақтарға жауап береміз:

Суреттерде не бейнеленген?

Бұл тас құралдарды кімдер және қалай жасады?

Бұл тас құралдар не үшін қолданылған?

Бұл олжаларды археологтар қалай тапты деп ойлайсыздар?

Дискриптор:

-Алғашқы адамдардың құралдардын анықтайды;

-Тас құралдарды кімдер және қалай жасағандығын сипаттайды;

-Алғашқы адамдардың тас құралдарды не үшін қолданғанын түіндіреді

-Бұл олжаларды археологтар қалай тапқандығы жөнінде ой бөліседі

Жауабы:

Суреттерде не бейнеленген?

(Тас құралдар)

2. Бұл тас құралдарды кімдер және қалай жасады?

(Алғашқы адамдар; Тастарды бір-біріне соғу, жару, тегістеу, бұрғылау, аралау тәсілдері арқылы жасады)

3. Бұл тас құралдар не үшін қолданылған?

(Жерді қазу үшін, ағаш кесу үшін, аңды аулау үшін, аң терісін сыпыру үшін, аңның етін бөлшектеу үшін)

4. Бұл олжаларды археологтар қалай тапты деп ойлайсыздар?

(Археологтар қазба жұмыстарын жүргізу арқылы тапты)

2-тапсырма. . «Тұрақтар» Картамен жұмыс.

Картадан Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің ескерткіштерін көрсетіп, таныстыру.

Дискриптор:

1. Каратаудағы Арыстанды, Бөріқазған, Шабақты тұрақтары

2. Маңғыстаудағы Шақпақата тұрағы

3. Орталық Қазақстандағы Батпақ тұрағы

4. Шығыстағы Усть-нарым, солтүстіктегі Пеньки, орталықтағы Зеленаябалка тұрақтары

Термин сөздермен жұмыс.

Тұрақ-Қазақстаннан табылған тас дәуірінің тұрақтарына Бөріқазған, Тәңірқазған, Майбұлақ, Ш. Уалиханов, Қызылтау, Қошқоған, Шақпақата, Ешкітау, Батпақ, Семізбұғы, Шүлбі т. б жатады.

Артефакт- (лат. arte/actum - жасанды істелген) - табиғилықтан тыс қолдан жасалған нәрсе, мәдениеттің жемісі. Артефактның пайда болуын және олардың негізіндегі адамдық мақсаттар мен мүдделерді талдау арқылы, заттық болмыстың символикасын айқындауға болады.