Салицил қышқылы

Оңтүстік Қазақстан Медицина Академиясы АҚ

Химиялық пәндер кафедрасы

СӨЖ

Қабылдаған:Өмірқұлов А. Ш

Группа:ЖМ-04-18

Орындаған:Абдинабиева А. А

2018-2019

Тақырыбы:Дәрі-дәрмектер құрамындағы бензол қатарының гетерофункционалды туындылары.

Жоспары

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

п-Аминофенол және оның туындылары.

Салицил қышқылы және оның туындыларының номенклатурасы, алыну тәсілдері, химиялық қасиеттері.

Сульфанил қышқылы оның туындыларының номенклатурасы, алыну тәсілдері, химиялық қасиеттері.

п-Аминобензой(ПАБК), сульфанил, салицил қышқылдарының медицина мен фармациядағы маңызы.

ІІІ Қорытынды

ІV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Дәрі-дәрмек - емдік немесе алдын ала емдеу мақсатында колланылатын заттар немесе олардың қоспасы, ауруды емдеу және аурудан сақтандыру үшін қолданатын шипалы заттар.

Дәрі-дәрмек адам баласына ертеден белгілі. Біздің жыл санауымыздан 4-5 ғ. бұрын грек дәрігері Гиппократ еңбегі жұртшылыққа кеңінен тараған. Бұдан кейінгі медиуиналық еңбектер Рим дәрігері Галеннің есімімен тығыз байланысты. Оның пікірінше, табиғатта дайын тұрған Дәрі-дәрмек жоқ, бірақ өсімдік пен жануар организмінде сол Дәрі-дәрмектерді жасауға өте қажетті заттар бар. Гален сол шипалы заттарды бөліп ала бастады. Сөйтіп Дәрі-дәрмек жасау технологиялық әдісі күрделене берді. Атақты азиялық ғалым-дәрігер Ибн Синаның ғылыми мұра еңбегінде Дәрі-дәрмек мәселелеріне зор мән берілген.

19 ғ-дың ортасында Фармокология ғылымы дамыды. Осыған байланысты аспирин, фенацитин, кокаин, ұйықтататын, сезімсіздендіретін Дәрі-дәрмектер т. б. шыға бастады.

П-аминофенол және оның туындылары

Аминофенолдар негіздік қасиетке ие және минералды қышқылдармен тұздар түзеді, ал фенол болғандықтан улы сілтілерде ериді. Диоксибензол және диаминдер сияқты аминфенолдар жеңіл тотығады, әсіресе сілтілі ерітінділерде. Бұл қасиетіне байланысты олар айқындағыш ретінде қолданылады. Аминофенолдарға бензол сақинасына NH2 және OH функционалды топтары қосылған қосылыстар жатады. Сонымен қатар алкил тізбегіне жалғасқан амино топтары бар фенол туындылары (көбіне қосымша гидроксил тобы болады) биологиялық маңызды роль атқарады. Мұндай фенол фрагменті пирокатехинді болып келетін қосылыстар катехоламиндер деп аталады.

Аминофенолдың изомер түрлері: -n-аминфенол; -о-аминофенол; -м-аминофенол; Аминофенолдардың үш изомерінің ішінде пара-изомер маңызды орын алады.

n-аминофенолдың қайнау температурасы 1840 С. Оны бояғыш заттар алуда(әсіресе күкіртті) аралық өнім ретінде қолданады және анықтауыш ретінде де қолданады. N-метиламинфенол метол фото шығаруда да осы мақсатқа пайдаланады. О-аминофенол, қайнау темпереатурасы 1740 С, о-диаминдер сияқты сақинаның түйісуіне бейімделген. Қышқыл ангидридтерімен және фосгенмен әрекеттескенде, ол гетероциклді қосылыс оксазол туындысына айналады. Бояғыштар синтезінде о-аминофенолдар аздаған мөлшерде ғана қолданылады, бірақ N-метильді қослыстар сияқты шаш бояуын өндіруде қолданады.

Салицил қышқылы Салицил қышқылы - ароматты оксикарбон қышқылы. Табиғатта бос күйінде, (түймедағы гүлінде, кейбір жемістерде) және гликозид, гликозид эфирлері, (эфир майларында) түрінде кездеседі. Салицил қышқылының натрий тұзы және ацетилсалицил қышқылы, (аспирин) дәрілік зат ретінде қолданылады. [1] о-оксибензой қышқылы, HOC6H4COOH - монооксикарбон қышқылына жататын, ароматты оксиқышқыл; балқу t 157°С, қайнау t 211°С, түссіз ине типтес кристалдар түзетін ұнтақ, суда, күкірт карбидінде (CS2) нашар еріп, органик. еріткіштерде (спирт, эфир) жақсы ериді Аспирин (лат. Acidum acetylsalicylicum, ағылш. Acetylsalicylic acid) - ауырсынуды басатын дәрі. Ғаламшардағы ең танымал, бүгінде көбіне Bayer маркасымен шығатын аспирин дәрісіне бүгін 111 жыл толады. Ежелгі римдіктер талдың қабығын (соның негізінде кейіннен аспирин жасалған) науқастар мен жаралылардың ауырсынуларын басуға пайдаланған екен. Біздің дәуіріміздің бірінші ғасырында Диоскур деген дәрігер тал қабығынан жасалған қайнатпаны тұз байланатын ауру мен сарп ауруын емдеу үшін пайдалануға кеңес берген екен. Ежелгі грек дәрігері Гиппократ та талдың қабығын ауырсынуды басатын және дене қызуын түсіретін дәрілерді жасауға пайдаланған. ХІХ ғасырдың соңында Bayer компаниясының фармацевті Феликс Хоффман сарп ауруымен ауыратын өзінің қарт әкесінің ауруын жеңілдете алатын дәрі жасау үшін зерттеулермен айналысқан. Ұзаққа созылған зерттеулерден кейін Хоффман жаңалық ашқан: ол ацетилсалицил қышқылы мен сірке қышқылынан сәтті қоспа дайындаған. 1988 жылы Берлиндегі Императорлық патенттік ведомство тіркегеннен кейін жаңа дәрі «Аспирин» деген сауда маркасымен сатуға шығарылған. Дәрінің атауы екі сөзден құрастырылған: «а» - ацетил сөзі, ал «спир» - spiraea сөзі- алғаш рет химиялық жолмен салицилді қышқыл бөліп алынған тобылғы тал сөзінің латынша атауы.

Салицил қышқылының туындысы Ацетилсалицил қышқылы(Acidum acetysalicylicum), аспирин. Ацетилсалицил қышқылы қабыну ошағындағы жүріп жатқан үрдістерге әсер етеді: капиллярлар өткізгіштігін төмендетеді, гиалуронидаза белсенділігін төмендетеді, АТФ түзілуін тежеу жолымен қабыну ошағының үрдісін энергетикалық қамтамасыз етуін шектейді. Қабынуға қарсы әсер ету механизмінің негізіне простогландин биосинтезін баяулату жатады. Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ауыру сезімін басатын және қызуды басатын дәрі ретінде (қызбамен жүретін ауруларда, бас ауыру, бас сақинасы, невралгияда және т. б. ) күніне 0, 25-0, 5-1 г 3-4 рет; балаларға жасына сай 0, 1 -ден 0, 3 г дейін бір реттік мөлшерде тағайындайды. Ревматизм, инфекционно-аллергиялық миокардитте, ревматоидты полиартритте ересектерге ұзақ уақыт тәулігіне 2-3 г (кейде 4 г), ал балаларға туған жыл санына тәулігіне 0, 2 г тағайындайды. 1 жастағы балаларға бір реттік мөлшері 0, 05 г, 2 жасқа - 0, 1 г, 3 жасқа - 0, 15 г, 4 жасқа - 0, 2 г. 5 жастан бастап 0, 25 г таблеткадан тағайындауға болады.