Қан тобы

Презентация қосу

“Оңтүстік Қазақстан медициналық АО“Южно-Казахстанская
академиясы”АҚ медицинская академия”

Қалыпты және патологиялық физиология кафедрасы

Қан құюдағы физиологиялық негіздер.
Гемотрансфузия

Шымкент 2020
Жоспар
• Кіріспе
• Негізгі бөлім
• Қан топтары
• Қан құюдың физиологиялық негіздері
• Гемотрансфузия
• Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер
Бір тамшы қан бізге не айта алады?
Қан— ағзадағы ішкі сұйық ортаның бірі. Ол
қантамырларының тұйық жүйесін бойлай ағып,
тасымалдау қызметін атқарады. Бұл салмақтың
шамамен 7 пайызы. Ересек еркектерде қан көлемі
шамамен 5,9 л, әйел үшін - 3,9 литр.
Қан зерттеу - медициналық диагностиканың ең кең
таралған әдістерінің бірі. Бұл бірнеше тамшы
қаннан дененің күйі туралы маңызды ақпаратты
алуға мүмкіндік береді.
Қанның функциялары:

1.Қоректендіреді
2.Ауа тасымалдайды
3. Түпкілікті өнімді
тасымалдайды
4.Метаболизм
5.Терморегуляторлы
6.Гомеостатикалық
7. Қорғаныс
I Қан тобы
I (0) тобына плазмада
немесе басқа топтардың
сарысуында бір-біріне
жабыстырылмайтын
қызыл қан
клеткаларының қандары
жатады. Сондықтан
топтың қанын барлық
адамдарға құюға болады.
Қорытынды: қан тобы - I
әмбебап донор
II Қан тобы
ІІ (А) тобындағы қан
эритроциттері бір-біріне
жабысып,І және ІІІ
топтардың плазмасында
жойылады. Бұл топтың
қаны ІІ және IV топтағы
қанмен үйлеседі, оны
тек осы қан топтары бар
адамдарға ғана құюға
болады.
III қан тобы
III (B) тобы I және II топтағы
қан плазмасында немесе
сарысуында жабысқан,, бірақ
III және IV топтағы
эритроциттермен үйлесетін
қан эритроциттерін қамтиды.
Бұл топтың қанын ІІІ және IV
топтағы қанмен адамдарға
құюға болады.
IV қан тобы
IV (АБ) тобы барлық басқа
топтардың плазмасында
немесе сарысуында бір-
біріне жабысатын
эритроциттердің қанына
қатысты. Бұл топтың қанын
IV қан тобы бар адамдарға
ғана құюға болады.

Қорытынды: қанның түрі - 4
әмбебап реципиент (алушы)
Rh (резус) –
ф

Ол алдымен маймылдың қанында табылды -
Резус маймылдары.
Еритроциттердегі адамдардың 85% -ы протеинге (резус-
факторға) ие, ал халықтың 15% -ы жоқ.
Қан сапасы туралы оның болмауы көрінбейді, бірақ
оны қан құю мен жүктілік кезінде ескеру қажет.
резус – фактордың
ашылуы
1937-1940 - Карл
Ландштейн және оның
әріптестері: Александр
Винер және Филипп
Левин Rh факторын
анықтады, олар үшін
Нобель сыйлығы
берілді.
• Қан құю (гемотрансфузия)
аурудың қан тамырына донордан ,
риципиенттің өзінен , не болмаса
операциямен жарақаттану кезінде
аққан қанның компаненттерін құю
арқылы жасалатын емдік тәсіл.
• Қан құю кезінде вирусты гепатит, жүре
қалыптасқан иммунды тапшылық сырқаты
(ЖҚИТС – СПИД), сифилис, туберкулез, т.б. с.
сияқты өте ауыр ауруларға әкеп соқтыратын
қоздырғыштардың тасымалдануы мүмкін. Міне,
неліктен бүгінгі күнгі бағытта қан құю үшін
қажетті лайықты көрсеткіштерді жоғарылату
емес, керісінше төмендету тәжірибелік
медицинада (хирургия, анестезиология,
гинекология, урология, травматология), т.б.
өзекті мәселе болып табылады.
•
• Қан құю
• 1881 жылы англиялық дәрігер Джеймс
Бланделл ауырлық күші арқылы қан
құятын жабдық ойлап тауып, көп қан
жоғалтқан босанып жатқан әйелге қан
құйып, тарихтағы алғаш қан құю
процесін сәтті орындады. Бұл қан құю
технологиясы денсаулық сақтау
саласында ұлы төңкеріс тудырды.
•
Қан құю барысы
1628 жылы Уильям Гарвей адам денесіндегі қан
айналым жүйесін байқап, адамзаттың тіршілік
қайнарына жаңа мән қосты. 1665 жылы англиялық
анатомия-физиология маманы Ричард Лауер екі итке
қан құю сынағын жасады. Ол бір иттің күре
тамырының қанын жіңішке түтік арқылы қансыраған
екінші бір иттің артериясына құяды. Тәжірибе
аяқталғанда қансыраған ит дереу қалпына келеді де,
қан берген ит жалп етіп құлап түседі. Осылайша бұл
тәжірибе бүкіл әлемге тіршілік иесінің өмірін сақтап
қалу үшін қан құю әдісін пайдалануға болатындығын
дәлелдеді.
• Қан құюға болмайтын кері көрсеткіштер мыналар:

• 1. Жүрек аурулары (жедел сепсистік эндокардит, миокардит, қан айналысының
бұзылуы ІІ «б» - ІІІ дәрежесінде).

• 2. Бүйрек және бауыр аурулары, олардың қызметтерінің бұзылуымен байланысты
(Боткин ауруы, цирроз, жедел нефрит, гломерулонефрит).

• 3. Бас сүйегі мен мидың ауыр жарақаттары, басішілк қысымның көтерілуінен
болатын асқынуларда, орталық жүйке, ми жүйесі, психоз ауруларында.

• 4. Гипертониялық аурулар, ІІІ дәрежесінде.

• 5. Тромбоэмболиялық аурулар.

• 6. Өкпе аурулары, кіші қан айналысы шеңберінде жиналған улы немесе қалдық
заттардың көбеюінен дамитын асқынуларда.

• 7. Жедел қалыптасқан туберкулез, өкпе демікпесі (астма), жедел теміреткі (экзема),
дененің әсерлі әрекеттерге сезімталдығының артуы (аллергия) кезінде.
• Қан құю кезінде және оған дейінгі жүргізілетін
сынақтар

• Әрбір науқасқа қан құю алдында төмендегі шараларды ескеру қажет:
• 1. Қан құюға лайықты болатын көрсеткіштерді салыстыра сынап бағалау.
• 2. Науқастан қан құюдан кейінгі сырқатнама жинау, әйелдерден қан құю
кезіндегі немесе гинекологиялық өзгерістермен және резус фактор
жүйесімен байланысты ерекшеліктерді ескеріп қан құюдан кейінгі
сырқатнама жинау керек.
• 3. Аурудың қан тобына, резус факторына байланысты сақтауға дайындалған
сәйкес келетін қанды таңдап алу және сақталу мерзіміне де сәйкес келетінін
ескеру қажет.
• 4. Сақталуға дайындалған қанның жарамдылығын көріп, бақылап, анықтау.
5. Ауру мен донордың резус – факторы анықталады.
6. Сақталуға дайындалған қанды жайлап араластыру, бірақ
шайқап, теңселтпеу керек.
7. Жеке сәйкестікке сынақ жүргізу. Табақшаға ауру
сарысуының үлкен тамшысын алады және донордың қанын 10
есе аз мөлшерде алып араластырады. Егер желімденіп жабысу
жоқ болса, онда донордың қаны жарамды сәйкес келеді.
Желімдену бар болған кезде қанды құюға болмайды.
8. Резус сәйкестікке сынақ жүргізу. Бұл сынақ лайықты
жылылықты талап етеді. Петри табақшасына реципиент
сарысуын тамызады және донор эритроциттерінің 10 есе аз
тамшысын тамызып араластырады. Петри табақшасын су
моншасына 42º - 45ºС жылылықта 10 мин. қояды. Желімденіп,
жабысу болған жағдайда қанды құюға болмайды және резус –
факторы бойынша да сәйкес келмейді. Желімденіп жабысу
болмағанда ғана қанды құюға болады.
•

9. Қан құйған кезде биологиялық сәйкестікке сынақ 3 рет жүргізіледі. 1-ші 10 мл
қанды құяды, 3 ретте 30 мл-дей және арасында 3 мин. үзіліс жасап науқас
жағдайын бақылап құйып отырады. Осы сынақ кезінде қан құюдан кейін бас
ауруы, естен тану, т.б. белгілері болмаған кезде барлық қалған қанды құю
ережесіне сай жүйелі түрде тамшылатып құяды. Бас ауырып, естен тану белгілері
пайда болғанда, кеуде және бел аймақтары ауырғанда, АҚ төмендегенде, лоқсу,
құсу, бозару, т.б. - қанның биологиялық жарамсыздығы туралы өте сенімді
куәләндырады. Бұл кезде мұндай қанды құюды тез арада тоқтату керек.
• Клиникалық жағдайда «созылған» деп аталатын биологиялық сынақ жиі
жүргізіледі. Ауру жағдайын үнемі бақылап және қанды ақырын тамшылатып
құяды. Бұл кезде қан құюдың барлық уақытында медицина қызметкері міндетті
түрде науқастың қасында болуы керек.
• 10. Қан құйып болғаннан кейін АҚ өлшеп, тамыр соғуын санау керек. Қан құюдан
кейін екінші күнге қан және зәр зерттеулерін тағайындау керек. Қан құйып
болғаннан кейін 3 рет әрбір 1 сағат сайын дене қызуын өлшеу қажет.
• 11. Қан құю да - операция, оған қаттамалық құжат жазылады: қан құюдың
көрсеткіштері, сынақтар нәтижелері, ауру жағдайын, т.б., бәрін көрсету керек.
Негізінен қанның барлығын толығымен құймайды, 10-15 мл алып қалады.
Өйткені, қан құю кезінде тосыннан күдіктер болса, жүргізілген сынақтарды
қайтадан тексеретіндей жағдайларда ол өте қажет болады.
• Клиникалық ағымының ауырлығына байланысты қан құйылғаннан
кейінгі өзгерістерді 3 дәрежеге бөледі: жеңіл, орташа және ауыр.
• Жеңіл дәрежесі – дене қызуының көтерілуімен, қалтырауымен,
кеуде, бел, бас ауыруымен, аяқ -–қол бұлшық еттерінің сырқырап,
сыздап ауыруымен сипаталады. Бұл көрсетілген өзгерістер қысқа
мерзімді және оларды орнына келтіру үшін арнайы емдік шаралар
талап етілмейді.
• Орташа дәрежесі - дене қызуының 1,5 –2º-қа дейін көтерілуі, тоңу,
қалтырау күшеюімен, жиірек тамыр соғуымен және тыныс алу
жиілеп, ентігу, жүрек соғуы жиірек болады. Бір - қатар жағдайларда
есекжем, бөртпе, қышыма пайда болуы мүмкін.
• Ауыр дережесі – қан құйылғаннан кейін дене қызуы 38-39ºС –тан
жоғары болуымен, дірілді қалтырау байқалады, еріннің көгеруі,
ессіздік, құсу, кеуде, бел аймағындағы ауыру сезімі күшейеді,
демікпе, есекжем болуымен, қышыма, бөртпелер кұшеюімен
сипатталады.
• Қорытынды
Қан құю қазіргі кезде медицина
саласында өте көп қолданылады.Қан құю
арқылы қанша адамның өмірін сақтап
қалуға болады. Адамның қан тобы
ұрықтың жатырда даму барысында
қалыптасып, өмір бойы өзгермейді. Қан
белогының құрамында агглютинин деп
аталатын ерекше заттар болады.
Пайдаланылған әдебиеттер
• Х.Қ.Сәтбаева,А.А.Өтепбергенов,Ж.б.Нілдібаева 2010
Адам физиологиясы
• Қасымбеков В.Қ. Қалыпты физиология 2016
• Н.Б.Нұрмұхаммедұлы Медициналық физиологиясы
• Л.З.Тель Адам физиологиясы 2012
• Косицкий Физиология 2014
• К.В.Судакова Нормальная физиология 2008
•Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Қазақстандағы қан топтары

Қан топтары мен антигенді сәйкессіздік

Қан топтары

Қан тобы жүйесінің факторлары

Қан эритроциттері

Қанның құрамы

Гендердің өзара әрекеттесуі

Қанның түзілуі

Қан тамырларымен қан қозғалысының жалпы физика- математикалық заңдылықтары Биологиялық ұлпалардың пассивті механикалық қасиеттері

Қан жүйесі

Пәндер