Психикалық құбылыстар

Презентация қосу

Психология ғылым ретінде
Жоспар

1. Психология туралы түсінік
2. Психикалық құбылыстар
3. Психология пәнінің салалары
Психология туралы түсінік
Психология – психикалық құбылыстарды (жан құаттары), оның қалыптасу
және даму заңдылықтарын зерттейді. Психикалық құбылыс – сыртқы
дүние заттар мен құбылыстардың мидағы бейнелері. (түйсік, елес, тілек,
сезім, қабілет, мінез, қызығу, әдет, т.б.)
тұңғыш келген жері – Ежелгі Греция.
Гректің “псюхе” – жан, “логос” – ғылым, ілім. Жан туралы ілім. Адамда
тәннен тәуелсіз “жан” болады. Мысалы: ұйқы кезінде ол денеден уақытша
кетеді, оянған кезде қайтып келеді. Егер келмей қалса, адам өледі. –
Анимистік пікір. Психология философия, медицина, әдебиет,
жаратылыстану т.б. ғылымдармен аралас дамып келеді. Психология өз
алдына ғылым ретінде ХІХ хасырдың 60 ж. бөлініп шықты. Оған себеп
болған ғылыми-зерттеу мекемелері-психологиялық лабораториялар және
институттар, жоғары оқу орындарындағы кафедралар сонымен қатар
психикалық құбылыстарды оқып-білуге байланысты экспериментті
насихаттау жұмыстары.
Көптеген ертедегі ойшылдардың көзқарастарына ортақ болған
“психология” сөзінің орнына “жан” ұғымын қолданады және ерекше мәнді
құбылыс ретінде қарастырады.

ЖА
Н
Материалист
Идеалистік ік
Ежелгі грек ойшылы
Платон «Жан мәңгі
Демокрит «Жан мәңгі
өлмейді, өшпейді”
емес, ол өсіп, өшіп
отыратындығын айтты”
Психикалық құбылыстар
Психикалық
үрдістер
объективтік шындықты
субъективтік Психикалық
бейнелеудің әртүрлі Психикалық жағдайлар
формасы. Психикалық қасиеттер – бұл (қалып)
үрдістерді сонымен адамдардың бір-
қатар психикалық бірінен психикалық іс-
функциялар деп айырмашылығын әрекеттің
атайды. Психикалық уақытша дамуын
білдіретін жеке
үрдістердің көмегімен тұлғаның дара сипаттайды.
қоршаған ортаны тану психологиялық Оқыту мен іс-
іске асады, білім мен ерекшеліктері. әрекеттің жемісті
дағдыны, оқыту мен іс- Психикалық орындалуына
әрекетті меңгереді. қасиеттерге ерекше ықпал
Төмендегідей ететін адамның
темперамент, ішкі дүниесінің
психикалық үрдістердің
негізгі түрлері мінез, саласы. Эмоция
қарастырылады: қабілеттілік және сезім
түйсіктер,
қабылдау, ес,
қиял, ойлау,
сөйлеу және зейін.
Ойшыл-ғалымдар Еңбектері
Немістің эмпирикалық психологиясының негізін
қалаған. Ғылымға ассоциация және апперцепция
И.Ф.Гербарт енгізген ұғымдары психологияда сақталған және
өз мәнін жойған жоқ.
Лейпциг қаласында 1879 жылы эксперименталдік
психологиялық зертхана негізін қалаған, ол
В.Вундт кейіннен эксперименталдік психология
институтына айналды.
Оның “Бас ми рефлекстері” атты белгілі еңбегі
И.М.Сеченов рефлекс ұғымына негізделген жаңа эмпирикалық
психологияның негізін қалады.
Ол Қазан қаласында бірінші отандық
В.М.Бехтере эксперименталдік психологиялық зертхананы
негіздеді.
в
Ол психоанализ бағытының негізін салушы.Оның
Зигмунд негізгі еңбегі “Түс көруді талқылау” 1900 жылы
жарық көрді.
Фрейд
Америка психологі психологияны мінез-құлық
туралы ғылым ретінде қарастырады. ”Психология,
Джон Уотсон оны бихевиорист қалай көреді”,
”Бихевиоризм”деген еңбектері бар.
Ойшыл-ғалымдар Еңбектері
Жан туралы ғылыми-психологиялық еңбектің-
трактаттың авторы. Ол адамда болатын негізгі
Аристотель 5сезім органдарын атап көрсетті: көру, есту,
тері, дәм, иіс.
Ол сырттан әсер еткен ықпалға жауап берудің
автоматтық, механикалық тәсілі ретінде
Р.Декарт рефлекс ұғымын енгізді. Рефлекстің көмегімен
жануарлар мен адамдардың іс-әрекетін
түсіндіре бастады.
Спиноза дуализмнің орнына жан денемен
Б.Спиноза тығыз байланысты, онсыз өмір сүре алмайды
деген көзқарасты ұсынды.
Ғылыми жаратылыстану жолымен адамдардың
Т.Гоббс қабілеттерінің айырмашылығын түсіндіруге
талпыныс жасады.
Ағылшын ойшылы психологиялық
құбылыстарды тәжірибелік түсіндіруді және
Джон Локк сипаттауды бір жүйеге келтірді, сонымен
қатар тәжірибелік психологияның негізін
салушы болып есептеледі.
Ағылшын ғалымының еңбектерінде
ассоциативтік психология аяқталған түрде
берілді. Оның айтуынша, адамның бүкіл жан
Қазақстанда психология ғылымының
қалыптасуы мен дамуы

Бірінші кезеңі – кеңес Үшінші кезең – егемен,
үкіметі орнағанға тәуелсіз Қазақстан
дейінгі қазақ жағдайында
психологиясы- бұл Екінші кезеңі
қалыптасқан ғылыми
кезең психология марксистік кеңестік
психология дамуының
ғылымының психология деп
жаңа кезеңі (1991-
бастауы(15-20ғ.) аталады (1920-1990)
2006)
Ойшыл – ғалымдар: Еңбектері:
Ол психология ғылымының әртүрлі мәселелеріне
“Ақыл-ой туралы”, “Темперамент туралы”, “Түс
Әбу –Насыр әл- көру туралы”, “Жанның мәні туралы”, “Ақыл-ой
және ұғым”, “Жас өспірімнің ақыл ойы туралы
Фараби кітап”, “Ересектердің ақыл ойы туралы кітап”
және т.б. еңбектерін арнады.
“Тіл адамның даңқын асырады”, “ Адам ол арқылы
бақыт табады”, “Тіл адамға жапа шектіреді”, “
Жүсіп Баласағұни Абайламаса, басынан да айырады”, “Жақсы
болғың келсе, жаман сөз айтпа” деген
мәтелдердің психологиялық мәнін ашып көрсетті.
Ол Қазақстанда психология ғылымы саласында
тұңғыш рет 1939 жылы Ленинград қаласында
Төлеген Тәжібаев “К.Д.Ушинский – Ресейдегі педагогикалық
психологияның негізін салушы” тақырыбында
кандидаттық диссертация қорғады.
Қазақ топырағында алғаш рет 1922жылы
Мағжан Жұмабаев “Педагогика” атты оқулық жазған.
Қазақ топырағында тұңғыш рет “Психология”
Жүсіпбек Аймауытов оқулығын 1926 жылы жазды.
1923 жылы Орынбор қаласында “Педагогика”
оқулығы орыс тілінде жарық көрді. Еңбегінде
В.Я.Струминский диалектиканың негізгі мәселелерін бір жүйелі
баяндау тәжірибесіне тоқталады.
Ол бірнеше ғылыми еңбектер мен мақалалардың
авторы, әсіресе, оның “Оқушылардың ынтасын
Әбдірахман тәрбиелеу”(1958), “Қоғамдық пайдалы еңбек
Психология ғылымының
салалары:
Еңбек психологиясы адамның еңбек іс-әрекетінің
психологиялық ерекшеліктерін, еңбекті ғылыми (ЕҒҰ)
ұйымдастырудың психологиялық астарларын зерттейді. Еңбек
психологиясының міндетіне адамның кәсіби ерекшеліктерін,
еңбек дағдыларын дамытудың заңдылыұтарын, өндірістік
жағдайдың ықпалын анықтау жатады. Еңбек психологиясы
бірнеше бөлімдерден тұрады: олар сонымен қатар өз бетінше
дербес, бір-бірімен байланысты психология ғылымдарының
салалары. Олар: инженерлік психология; авиация; космос
психологиясы.
Жас психологиясы әр жастағы адамның психикалық
дамуының заңдылықтарын, әртүрлі психикалық үрдістер мен
қасиеттерінің қалыптасуын зерттейді. Жас психологиясы
мынадай бөлімдерге бөлінеді: балалар психологиясы,
жеткіншек психологиясы, жастық шақ психологиясы, ересектер
психологиясы.
Әлеуметтік психология әртүрлі әлеуметтік
қауымдастықтардың психологиялық ерекшеліктерін, топтар мен
ұжымдардағы адамдардың өзара қарым-қатынастарын, ондағы
жеке тұлғалардың жағдайын зерттейді
Педагогикалық психологияның зерттеу пәні
адамды оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық
заңдылықтарын зерттеу болып табылады. Педагогикалық
психологияның бөлімдеріне немесе салаларына мыналар
жатады: оқыту психологиясы; тәрбие психологиясы; ұстаз
психологиясы мұғалім мен шәкірттердің арасындағы қарым-
қатынасын, мұғалімге қойылатын талаптардың
психологиялық мәселелерін зерттейді.
Медициналық психология дәрігер қызметінің және
ауру мінез-құлқының психологиялық мәселелерін зерттейді.
Ол нейропсихологияға, психофармокологияға,
психотерапияға, психопрофилактика мен психогигиенаға
бөлінеді.
Әскери психология соғыс іс-әрекеттері жағдайында
адамның мінез-құлқын, бастықтар мен қармағындағылардың
өзара қарым-қатынастарының психологиялық жағын,
психологиялық насихаттың және қарсы насихаттың
әдістерін, әскери техниканың басқарудың психологиялық
проблемаларын зерттейді және т.б.
Заң психологиясы заң жүйесін іске асырумен
байланысты психологиялық мәселелерді қарастырады. Ол сот
психологиясы, криминалді психология, пенитенциарлық немесе
еңбекпен түзеу психологиясы. Сот психологиясы тергеу үрдісіне
қатысушылардың мінез-құлқының психологиялық
ерекшеліктерін зерттеумен айналысады; криминалді психология
мінез-құлықтың психологиялық проблемаларын және
қылмыскер тұлғасын қалыптастыру мен қылмыстың себептерін
анықтайтын саласын айтады; пенитенциарлық немесе еңбекпен
түзеу психологиясы еңбекпен түзеу колониясында
ұсталғандардың психологиясы, сендіру және көндіру әдістері
арқылы тәрбиенің психологиялық проблемалары және т.б.
Спорт психологиясы спортшылардың жеке басы мен іс-
әрекетінің психологиялық ерекшеліктерін, психологиялық
даярлықтың шарттары мен тәсілдерін, спортшылардың
жаттығуының және даярлығының психологиялық өлшемдерін,
жарыстарды ұйымдастыру мен өткізуге байланысты
психологиялық факторларды зерттейді.
Салыстырмалы психология жануарлардың психикасын
зерттейтін психологияның саласы.
Әдебиеттер және оқу құралдары

1. Бап-Баба С. Жалпы психология.- Алматы: 2003
2. Егенисова А.Қ. Психология. Оқу құралы.–Ақтау – 2010.
3. Жарикбаев К., Озганбаев О., Чистов В. «Психология и этика» -Алматы:
Мектеп,2001.
4. Жұмасова К.С. Психология. - Астана: Фолиант, 2006.
5. Зимняя И.А. Педагогикалық психология: Жоғары оқу орындарына арналған
оқулық. Екінш., толықт., түзет. және қайта өңд. бас./ Орыс тілінен аударған М.А.
Құсаинова. - Москва: Логос; Алматы: TST-company, 2005.
6. Иманғалиев Е.Жеке тұлғаны әлеуметтік-психологиялық болжау әдістері. –
Астана: 2008.
7. Кроль В.М. «Психология и педагогика»- Москва, 2001.
8. Локолова Н.П. 120 уроков психологического развития младших школьников.-
Москва: Пед. общ. России, 2000.
9. Обухова Л.Ф. Возрастная психология. – Москва, 2000.

Ұқсас жұмыстар

Психиканың перцептивті сатысы

ПСИХОЛОГИЯ ПӘНІНІҢ МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ

Психика және сана

Психологияның даму кезеңдері

ПСИХОЛОГИЯ ӘДІСТЕРІ

ПСИХОЛОГИЯНЫҢ ӘДІСТЕРІ

Психология адам мінез - құлығын зерттеу

Психологиялық зерттеудегі тәжірбиеші мен зерттеуші ролі

Психологияның зерттеу әдістері

Психикалық құбылыстардың түрлері

Пәндер