Атмосфералық қысымды өлшеу

Тақырыбы:Газ қысымы. Парциальды қысым. Монометрлер. Атмосфералық қысым.

Орындаған:Курбанова Айгерім

Қабылдаған:Маханбетова. М. Ә

Тобы:ФӨТҚА 04-19

Шымкент 2020ж

Медициналық биофизика және ақпараттық технологиялар кафедрасы

АҚ«Оңтүстік Қазақстан

медицина академиясы»

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

Аралас газдардың қысымын анықтау

Атмосфералық қысымды өлшеу

Парциальды қысым

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Газ- заттың атом дары мен молекула лары бір-бірімен әлсіз байланысқандықтан, кез келген бағытта еркін қозғалатынь және өзіне берілген көлемге толық жайылып орналасатын агрегаттық күйі. Газдардың күйін сипаттайтын шамалар: қысым, көлем, температура. Газдарды сипаттағанда көбінасе қысым мен температурный тұрақты етіп алып, көлемнің өзгерістерін қарастырамыз, көлемнің өзгерісі гайдар үшін деңгейлес болады, себебі олардың молекулааралық қашықтықтары шамамен бірдей.

Газ қысымы

Газ қысымы-газдардың қатты денелер мен сұйықтардан айырмашылығы, олар өздері тұрған ыдыстың көлемін түгел алып тұрады. Газ өзі орналасқан кез келген ыдыстың қабырғасына қысым түсіреді. Газ молекулалары үлкен жылдамдықпен ретсіз қлзғалып жүреді. Газдың молекулалары өте көп, сондықтан олардың соқтығысу саны да көп

Парциалды қысым

1801 ж ДАЛЬТОН заңы қоспасының қысымын және жеке компоненттердің жалпы қысымға беретін нақты үлесін анықтады. Өмірде таза газды емес, газ қоспасын кездестіреміз. Мысалы ауа азоттан, оттектен, көмірқышқыл газынан және басқада көптеген газ қоспасынан тұрады. Дальтон осындай газ қоспасының қысымын анықтауды мақсат етті. Бұл үшін парциал (үлестік) қысым деген жаңа ұғымды енгізді.

1766-1844 жж ағылшын физигі және химигі . Джон Д. А.

Парциалды қысымды және Дальтон заңының негізін құраушы

Парциал қысым деп газ қоспасының әрбір газы осы көлемді жалғыз өзі алатын кездегі қысымды айтады.

Дальтон заңында газ қоспасының қысымы осы газ қоспасына кіретін барлық газдардың парциал қысымдарының қосындысына тең болатынын тағайындайды. Яғни

P=P1+P2+……+P2

P=PN2+PO2+Par

P=0, 78атм+0, 01атм=1атм

Газ тәрізді заттар қатынасында жүретін қайтымды реакцияларда концентрация мен қысым арасында байланыс болады. Газ қоспасының жалпы қысымы әрбір жеке газдың парциал қысымының жиынтық қосындысы болып табылады

Парциал қысым ұғымы арқылы газ қоспасының құрамына еніп отыратын газдың қысымы, оның осы берілген температурада алатын көлемі газ қоспасының алатын көлеміне тең екендігі анықталады.

Газ қоспасында әрбір газдың парциал қысымы берілген қоспа құрамындаңы молекула санына пропорционал болады. Осыған байланысты газ қоспасының парциал қысымы олардың концентрациясының өлшемі болып табылады.

МОНОМЕТРЛЕР

Манометр- сирек, тығыз емес - сұйықтық пен газ қысымын өлшеуге арналған прибор. Манометрлердің көптеген түрлері бар, мысалы, дифманометр, сфигманометр, бурдон манометрі, қарапайым ашық сұйық манометр, т. б. . Атмосфералық қысым барометрмен, нөлге жуық қысым вакуумметрмен өлшенеді. Манометр шкалалары әр түрлі бірліктерде (кгк/м² немесе кгк/см², бар, мм сынап бағаны, мм су бағаны, т. б. ) градуирленген. Бірліктердің халықаралық жүйесінде (СИ) қысым бірлігіне паскаль (Па) алынған. Жұмыс істеу принципі мен сезімтал элементінің (алғашқы түрлендіргіштің) құралымына байланысты манометрлер сұйықтық, піспектік (поршенді), деформация немесе серіппелі (түтікті, мембраналық, сильфондық) болады. Сондай-ақ, көрсетуі тікелей саналатын немесе тіркелетін, жұмысы әр түрлі заттардың физикалық қасиеттерінің қысым әсерінен өзгеруін өлшеуге негізделген манометрлер де қолданылады. Әр түрлі технологиялық процестерді бақылау, автоматты реттеу және басқару жүйелерінде пневматикалық немесе электрлік шығу сигналдары үйлестірілген шкаласыз манометрлер пайдаланылады. Қарапайым ашық сұйық манометр. Сығылған ауаның артық қысымы манометрдің екінші тармағындағы сұйықтың артық бағанының түсіретін қысымымен теңелген кезде, сұйық тепе-теңдік қалыпқа келеді.

СФИГМОМАНОМЕТР(танометр ) --Адамның қан қысымын өлшейтін құрал

Атмосфералық қысым

атмосфераның жер бетіне және ондағы заттарға түсіретін қысымы. Ол барометрмен, яғни сынап бағанасының биіктігімен (мм сын. бағ. ), СИ жүйесінде паскальмен (Па), ал метеорол. ғылымында гектопаскальмен (гПа) немесе миллибармен (мб) өлшенеді. Жоғарылаған сайын ауа тығыздығы кеміп, атмосфералық қысым азаяды. Жер бетіндегі қысыммен салыстырғанда 5 км биіктікте атмосфералық қысым 2 есе, 10 км биіктікте 4 есе, 15 км биіктікте 8 есе кемиді. Жер шарын коршап тұрған атмосфера өзінің салмақ күші арқылы жер бетіне қысым түсіреді, оны атмосфералық қысым деп атайды. Қазіргі кезде атмосфералық қысымды гектопаскальмен (гПа) көрсетеді. Қалыптағы атмосфералық қысым ретінде оның теңіз деңгейіндегі орташа көрсеткіші (1013 гПа) алынады. Жоғарыланған сайын ауа тығыздығы кеміп, атмосфералық қысым азаяды. Атмосфералық қысым Жер шарының кез келген бөліктерінде үздіксіз өзгеріп отырады. Тропиктік белдеуде қысымның тәуліктік өзгерістері айқынырақ байқалады. Кейде тәулік ішінде қысым айырмашылығы 20-30 гПа-ға жетуі мүмкін. Атмосфералық қысымның жылдық өзгерістері материктердің орталық бөлігінде күштірек байқалады. Мәселен, Гоби шөлінде бұл көрсеткіш тіпті 40 гПа-ға жетеді, мұнда қысым максимумы қаңтарда, минимумы шілдеде байқалады. Материктер шетіндегі муссонды облыстарда және мұхиттардың жоғары ендіктерде жатқан бөліктерінде атмосфералық қысымның жылдық ауытқулары едәуір болады. Владивостокта бұл көрсеткіш 14 гПа, ал Мумбайда (Бомбей) 10 гПа шамасында

Барометр

Барометр (гр. baros - ауырлық және metreo - өлшеймін) - атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрал. Ең көп таралғаны - сынапты барометрлер. Олар ыдыстарының пішініне қарай табақшалы, сифонды және сифонды-табақшалы болып ажыратылады. Сынапты барометрдің жұмыс әрекеті атмосфералық қысымның барометрлік түтіктегі сынап бағанасы қысымымен теңгерілуіне негізделген. Барометрдің сезгіштігі - 1 Па. Атмосфералық қысымның өзгерісін жазу үшін барограф қолданылады