Геодезиялық құралдар

Қазақстан республикасы Білім және Ғылым министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті Ақпараттық - коммуникациялық технологиялар факультеті

《Геодезия және құрылыс》

кафедрасы

Орындаған: Дінмұханбетова Г Ж.

Тобы: ГК-809

Тексерген: Алтынбекова Ә Ғ.

Семей - 2020

Тапсырма: Геодезиялық құралдар

Жоспар

Нивелир туралы жалпы түсінік

Нивелир тарихы

Түрлері

Қолдану тәсілі

Корытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Нивелир - екі нүкте биіктіктерінің айырмашылығын анықтауға арналған геодезиялық аспап; көлденең нысаналау сәулесі мен осы нүктелерде тік орнатылған рейка көмегімен қолданылады.

Құралымының негізгі типтері бойынша нивелирлерді цилиндрлік деңгейлі нивелир және компенсаторлы нивелир деп екі топқа бөледі, соңғыларында нысаналау сызығы горизонталь жағдайға автоматты түрде келтіріледі. Дәлдігі жөнінен нивелирлер, негізінен, І және ІІ класты нивелирлеуге арналған өте дәл, ІІІ және ІV класты нивелирлеуге арналған дәл нивелирлер, зерттеу және құрылыс жұмыстарына арналған техникалық нивелирлер деп бөлінеді.

Алғашқы геодезиялық құралдардың бірін нивелир деп санауға болады. Александрия Герон өз жұмысында б. з. д. сұйықтықпен толтырылған екі байланыс ыдысынан тұратын құрылғыны сипаттайды - ең қарапайым деңгей.

Герон Александрийский

17 ғасырда деңгейдің бірқатар маңызды модификациялары өтті: Галилео 1609 жылы телескоп жасады, 1611 жылы Кеплер нивелирлеуге тор, 1674 жылы Монтенари - қашықтық өлшегіш жіптер берді.

Галилео Галилей

Бірақ құрылыс, топографиялық-геодезиялық жұмыстар мен инженерлік ізденістердегі нивелирдің дамуының апотеозына Амслер-Лафон 1857 жылы жасаған трансферлік деңгей дамығаннан кейін және 1890 жылы орыс геодезисті Д. Д. Гедеонов жоғары дәлдіктегі оптикалық деңгей жасағаннан кейін қол жеткізілді.

Якоб Амслером-Лаффоном

Дмитрий Данилович Гедеонов

Нивелир 3Н-5Л УОМЗ

Нивелир 4Н-2КЛ УОМЗ

Нивелир 4Н-3КЛ УОМЗ

Қазіргі нивилирларда соққыға шыдамды және шан мен судан қорғалған корпуспен жабдықталады. Көру дүрбісі төте суретті береді. Кейбір фирмалар көру дүрбісі инертты газбен толықтырылған нивелирлерді шығарады. Оның жағымды жағы ол суды мүлдем өткізбейді. Дүрбінің жоғарлауы әр модельде 20х-тан 50х-ға дейін болады. Минимальды фокустық ара-қашықтық 0, 3 м-дан басталады мысалға Chicago Steel Corp. / Berger фирмасының SAL-24 нивелирі сияқылды.

Қазір шығарылатын дәл және техникалық нивелирлер автоматты компенсатор мен жабдықталған, ол өлшеу процессін тездетеді және өнімділікті көтереді. Жылдам солқылдақты сөңдыру және оны жұмыс бабына келтіру үшін кампенсаторға бекітілген ауа, магниттік және суықтық демпфер қолданады. Магниттік демфер қатты желде және тербелісте визирлік өсті горизонталь бағытта ұстауға мүмкіндік береді, ол құрылыс жұмыстарына өте ыңғайлы. Spectra Precision AL120, AL124 және SETL AT-20D нивелирлері магниттік демфермен дабдықталған. Осы нивелилерге пайдалылығы көп болатын жабтықтар : дөігелек деңгейдің шөлмегін дәл бейнелейтің призма, шаңнан қорғалған горизонтальдық лимб және тоқтамай айналатын бағыттау винттері.

Көпшілік үлкен шетел компаниялары дәл және техникалық нивелирлерді Қытайда шығарады. Бұл жоғарғы сапалы құралдарды бүкіл әлем тұтынушыларына тиімді бағамен алуға мүмкіндік береді.

Қазіргі заман оптикалық нивелирлері жақсы жетілдіргеніне қарамастан олардың конструкциясы мен жұмыс істеу принциптері өзгерген жоқ. Қарапайым геодезиялық прибор сияқты оптикалық нивелирде автоматизацияның біреуі ғана бар, оның функциясы горизонттық винтінің өсіне өзі орнатылуы.

1-сурет. Spectra Precision AL124 нивелирі 2-сурет. SAL32ND нивелирі

2-сурет. SETL AT-20D нивелирі 4-сурет. Sokkia B1C-1 ниве

3-сурет техникалық нивелирлердің техникалық сипаттамасы

Инженерлік құрылыстарды тексеру, жобалау, құрылыс жүргізу және эксплатациялау жұмыстарында жергілікті жер бедерін немесе рельефін білу қажет. Сонымен қатар жер бедерін білу ең алдымен жергілікті жерде сипаттық нүктелердің биіктік белгісін (отметка точки) білу, ал нүктенің белгісін анықтау нивелирлеудің мақсаты болып саналады. Нивелирлеу Жер беті бөліктерінен таңдап алынатын нүктелер биіктіктері айырмалары мен оларға есептеулер жүргізу бағытындағы жазықтыққа қарағанда салыстырмалы биіктіктер өлшемдерін анықтаудағы геодезиялық жұмыстардың бір түрі деп айта аламыз. Былайша айтқанда жер үстінде бір нүктенің басқа бір нүктеге қарағанда тұрған жерін белгілеу үшін қолданылады. Кеңес Одағында, бастапқы есептеу жүргізетін негізгі жазықтық ретінде мұхит деңгейінде болатын деңгейлік жазықтық - геоид аталымының қабылдауына сәйкес, балтық теңізінің орта деңгейліктегі жазықтығы алынуы. Қажетті өлшеу жұмыстарын жүргізу талаптарына сәйкес нивелирлеу әдістері:- геометриялық; - тригонометриялық; - физикалық; - ; - автоматтандырырған деп бөлінеді. Геометриялық нивелирлеу әдісі нивелир деп аталатын өлшем аспабын пайдалану барысында, ізделінді өлшем бірліктерінің көкжиектік бұрыш арқылы анықталуын сипаттайды.