ГЕОДЕЗИЯЛЫҚ ТІРЕК ТОРАПТАРЫ

Презентация қосу

ГЕОДЕЗИЯЛЫҚ ТІРЕК
ТОРАПТАРЫ.
Жоспар :

Геодезиялық тірек
тораптары туралы жалпы
түсінік
Классификациясы
Техникалық
характеристикасы
Торлардың :
1. Классификациясы
Геодезиялық тірек тораптары
туралы жалпы түсінік
Геодезиялық торап (орыс. Геодезическая
сеть) — жер үстіндегі геодезиялық пункттер
жүйесі. Олардың өзара жағдайы геодезиялык
өлшеулер негізінде координаттық және
абсолюттік биіктік жүйесінде аныкталады.
Геодезиялық торап триангуляция,
полигонометрия, трилатерация әдістерімен
немесе олардың үйлесуінен құрылады.
Топографиялық суретке түсіруде, біркатар
инженерлік-техникалык тапсырмаларды
орындауда, әскерлерді топогеодезиялық
істермен қамтамасыз етуде, Жердің көлемі мен
өлшемін зерделегенде пайдаланады
Геодезиялық торап - жер бетінде
бекітілген және координаталары өте
жоғары долдікпен анықталған тірек
пункт- терінің жүйесі. Геодезиялық
торап мемлекеттік геодезия- лық,
геодезиялық жиілендіру және түсіру
тораптары болып бөлінеді.
Геодезиялық торап топографиялық
түсірулер мен карталарды жасаудың,
сонымен қатар іздеу және құрылыс
жұмыстарып жүргізудіц пландық және
биіктік негізі болып есептеледі.
Геодезиялық торап пункттерінің
пландық координаталары триангуляция,
трилатерация, полинометрия
әдістерімен, ал биіктік координаталары
I, II, III және IV кластық нивелирлеумен
анықталады. Триангуляция әдісі
геодезиялық торапты үшбұрыштар
арқылы құруға негізделген және осында
орбір үшбұрыштың үш бұрышы өлшенеді.
Трилатерацияда үшбұрыштардың
қабырғалары және бұрыштары өлшенеді,
ал полигонометрияда сынық сызық
қабырғаларының ұзындықтары мен
олардың бұрылу бұрыштары өлшенеді
Кеңістікте (жер бетінде) пландық
жəне биіктік орналасулары
геодезиялық жолмен анықталып, тірек
қосындарынан тұратын, кең байтақ
еліміздің барлық территориясын
қамтитын геодезиялық торлар –
Мемлекеттік геодезиялық торды
құрайды. Бұл Мемлекеттік
геодезиялық тор пландық жəне биіктік
болып екіге бөлінеді.
Пландық геодезиялық
торлар:

трилатератци
триангуляция
я

полигонометр
ия
Триангуляция төменгі ретпен құрылады. Жер
бетінде А, В, С нүктелерін бір-бірінен жақсы көрініп
тұратындай етіп бекітеді (1-сурет). Егер олар бір-
бірінен тікелей көрінбесе, олардың үстіне арнаулы
белгілер орнатады. Бұл белгілерді пирамида немесе
белгі (сигнал) дейді. Əрі қарай АВС үшбұрышының
бір қабырғасының ұзындығын (мысалы, АВ
қабырғасын алайық) жəне барлық ішкі бұрыштарын
өлшейді. АВ қабырғасын базистік қабырға деп
атайды.
ТМД елдерінің барлық территорияларын
қамтитын Мемлекеттік триангуляциялық тор
төрт класқа бөлінеді.
1-класты триангуляциялық тор Жердің пішінін жəне өлшемдерін
анықтау, ғылыми жұмыстар жəне кең байтақ территориямызда
бірыңғай координаталар жүйесін дамыту үшін құрылады да, келесі
деңгейдегі триангуляциялық торлар класын құрудың негізі болып
есептеледі. Геодезиялық тор периметрі 800-1000 шақырымдық
полигон, пішіні үшбұрышты немесе полигонометриялық тізбектер
ретінде мүмкіндігінше меридиандар мен параллельдердің
ұзынабойымен құрылады. Тізбектер ішіндегі қабырғалар ұзындығы
20 шқ кем болмауы керек. 2-класты триангуляциялық тор 1-класты
триангуляциялық полигондар ішін толтыратын үшбұрышты, тізбек
торлардан тұрады. 2-класты триангуляция тор қабырғаларының
ұзындықтары 7 – 20 шқ дейін болуы мүмкін. 2-класстық
триангуляциялық торлар 3 жəне 4-класты торларды құруға негіз
болады. 3 жəне 4 класты триангуляция тор қабырғаларының
ұзындықтары ретімен 5-8 шқ жəне 2-5 шқ болып келетін торлар
тізбегін құрайды да, өзінен дəлдігі жоғары триангуляциялық тор
қосындарымен түйісіп жатады. Құрылыс орындарында, өндіріс
жəне ірі гидроқұрылымдардың алаңдарында құрылатын
триангуляциялық торларды құрудың əртүрлі тəсімдері болуы
мүмкін, ал олардың қабырға ұзындықтары 0,5-5 шақырымнан
аспайтын тізбектерден тұрады.
Трилатерация – триангуляциялық
əдістермен құрылады да, өзгешелігі –
олардың бұрыштары емес, əр
үшбұрыштың барлық қабырғаларының
ұзындықтары жоғары дəлдікті
арақашықтық өлшегіштермен (сəуле,
лазерлік, радио-қашықтық
өлшегіштер) өлшенеді.
Полигонометрия əдісінде, геодезиялық торларды қисық
сызықты жүрістермен құрады да, оны полигонометриялық
жүріс деп атайды. Полигонометриялық жүрістерде
қабырғаларының ұзындықтарын жəне жүріс бағытымен
бұрыштарын өлшейді. I жəне II класты нивелирлік торлар
топографиялық түсірістер мен инженерлік-геодезиялық
жұмыстардың негізі болып есептеледі. I класты нивелирлік
торды темір жəне автомобильдік 9 жолдар бойымен тұйық
полигон немесе жеке жүрістер ретінде құрады. II класты
нивелирлік торды, I класты торлардың қосындары арасында
жүргізеді, ал олар болмаған жағдайда жеке жүріс ретінде
құрады. III класты нивелирлеу, I жəне II класты Мемлекеттік
торды дамыту үшін оның ішінде жүргізіледі де, ол
топографиялық түсірістердің биіктік негізі болып есептеледі
жəне əртүрлі инженерлік есептерді шығаруда
пайдаланылады. IV класты нивелирлеу III класты нивелирлеу
торын жиілету үшін құрылады жəне инженерлік-геодезиялық
есептерді шығаруда кеңінен қолданылады. Нивелирлік
жүрістер өзінен класы жоғары нивелирлік торлар
қосындарымен түйісіп отырады немесе өз бетімен тұйық
полигон құрайды.
Геодезиялық жиілендіру және түсіру тораптары.Геодезиялық
жиілету жүйелері мемлекеттік геодезиялық жүйелер негізінде
дамиды, әр қалалар мен ауылдарды, ірі өндіріс объектілерінің
құрылыс аландарында, тау-кен өндірісі территориясында
атқарылатын ірі масштабтағы түсірулерді, сондай- ақ инженерлік
және геодезиялык жұмыстарды негіздеу үшін қызмет етеді.
Топографиялык түсіруді белгілі бір масштабта жасау үшін
геодезиялык жүйелерді керекті тығыздыққа жиілендіру, түсіру
жүйелерін немесе осылай аталатын геодезиялық түсіру
негіздеулерін дамыту есебінен жасалады, негіздеу пландық
және биіктік болып бөлінеді. Ал, түсіріс торлары да пландық және
биіктік торлары болып бөлінеді. Пландық түсіріс
жүйелері теодолиттік, тахеометриялық және мензулалық жүрістер
немесе триангуляция арқылы құрылады. Торлардың тығыздығы
түсіру масштабына, жердің-рельефіне тікелей байланысты. Мәселен,
1:500 масштабты түсіруде пункт саны 4-тен кем болмауы керек.
1:2000 масштабта 10 нан, ал 1:1000 масштабтағы түсіруде 16-дан
кем болмауы керек. Аракашыктықтары өлшеу қиынға түсетін
жерлерде түсіру пункттері үшбұрыштар тізбегін кұру, тура және кері
қиылыстыру әдістері не теодолиттік жүрістер арқылы анықталады.
Түсірудің масштабтары өндіріс жүмыстарының ерекшеліктеріне
байланысты алынады. Мәселен, көлемі үлкен, ірі кен орындарын
барлау және игеру кезінде жер бетін 1:5000 масштабта, ал шагын
кен орындары планға 1:2000 және 1:1000 масштабтармен түсіріледі.
Күнделікті жұмысқа қажет сызбалар 1:1000 не 1:500 масштабтарға
қима биіктіктері 0,5 м болып жасалады.
Жеке топ арнайы инженерлік желілерден тұрады; Оларға мыналар жатады:

бірегей нысандардың (бөлшектердің үдеткіштері, радио телескоптары және
т.б.) құрылысы мен жұмыс істеуін қамтамасыз ететін геодезиялық желілер;

жер қыртысы блоктарының қозғалысын, инженерлік жабдық элементтерінің
орын ауыстыруы мен деформациясын зерттеуге арналған геодезиялық
желілер.

Конденсация геодезиялық желілері 1: 5000 және одан үлкен масштабтағы
түсірулерді негіздеу үшін мемлекеттік геодезиялық желі нүктелерінің
тығыздығы жеткіліксіз кейбір жерлерде дамиды, сонымен қатар инженерлік
мақсаттарда, қалалық, өнеркәсіптік және көлік құрылысында, ирригацияда,
энергетикалық және басқа зерттеулерде, геологиялық және геофизикалық
зерттеулерде барлау, маркшейдерлік жұмыстарда.

- желілік нүктелер күрделі пайдалану жағдайларында тұрақтылыққа
қойылатын талаптарды жоғарылатады;

Құрылыс түрін таңдау көптеген себептерге байланысты: нысан түріне, оның
нысаны мен алып жатқан аймағына; желіні тағайындау; физикалық-
географиялық жағдайлар; талап етілетін дәлдік; суретшінің өлшеу
құралдарының болуы
Зерттеу желілері контурлар мен рельефтерді топографиялық түсірудің,
сондай-ақ құрылыстағы геодезиялық өлшеулердің тікелей негізі болып
табылады.

Геодезиялық желілерді құрудың жалпы қағидасы «жалпыдан нақтыға»
принципі болып келді және қалады. Осы қағидаға сәйкес, ең алдымен
жоғары деңгейлі пункттердің сирек кездесетін желісі бүкіл елде
жасалады; олардың координаттары мен белгілері ғылым мен техниканың
барлық жетістіктерін пайдалану кезінде барынша дәлдікпен алынады;
содан кейін желі ең жоғары дәлдік нүктелері ретінде қайнар көзге
айналады. Геодезиялық желілерді қою процесі осы учаскеде қажетті
нүкте тығыздығы бар желі құрылғанға дейін жалғасады. Геодезиялық
желілерді салу кезінде олар өлшеу қателіктерінің жинақталуын әлсірету
үшін желілерді салу сатыларының санын шектеуге тырысады.

Инженерлік және геодезиялық желілер бірқатар сипаттамаларға ие:

- мемлекеттік координаттар жүйесіне сілтеме жасай отырып, көбінесе
шартты координаттар жүйесіндегі желілер;

- желінің нысаны қызмет көрсетілетін аумақ немесе нысандардың
нысандары, объектілер тобы бойынша анықталады;

- желілер шектеулі, көбінесе формалары немесе көпбұрыштары аз;

- жақтардың ұзындығы әдетте қысқа болады;

Ұқсас жұмыстар

Теодолиттік түсіріс

ГЕОДЕЗИЯЛЫҚ ЖИІЛЕНДІРУ ЖҮЙЕЛЕРІ

Геодезиялық құралдардың техникалық сипаттамасы. Теодолит

Құрылыс алаңдардағы геодезиялық торлар

Бөлу жұмыстарының түсінігі

Ғимараттың жобасын дайындау

Геодезиялық өлшемдерді автоматтандыру жүйелері

GPS – өлшеулерді пайдалану арқылы ірі масштабты түсірістердің түсіру негіздерін құру

Жер эллипсоиды және оның негізгі элементтері

Топографиялық түсірістер

Пәндер