Жынысты көбею

Презентация қосу

Тақырыбы : «Организімдердің көбею
түрлері»
Мазмұны

1. Кіріспе. Эмбриология ғылымының
қысқаша даму тарихы.
2. Организмдердің көбею түрлері.
3. Жыныссыз көбеюдің түрлері:
бүршіктену, вегетативті, бөлшектену
- полиэмбриония, спора арқылы
4. Жынысты көбеюдің түрлері:
зигота; гермофродиттік; партогенез.
Жер бетіндегі тіршілік
барлық тірі
организмдердің ерекше
қасиеті - көбею және
даму
заңдылықтарының
арқасында жалғасуда.
Организмнің көбеюі
Организмнің көбеюі
дегеніміз-жеке санының артуы,
өзінен кейін ұрпақ қалдырып,
түрдің сақталуын әрі табиғатта
таралуын қамтамасыз ету.
Көбеюдің түрлері
Жыныссыз Жынысты

моноцитогенді полицитогенді Бір жасушалы Көп жасушалы

шизогония

бүршіктену
эндогония

Тізбектеліп бөліну

бүршіктену полиэмбриондық

Спора түзілу
Жыныссыз көбеюдің
артықшылықтары
Қарапайымдылық.

Тиімділік.

Пайдалы қасиеттер
ұрпақтан-ұрпаққа беріледі.
Олардың саны

салыстырмалы түрде тез
өсуде.
Жыныссыз көбеюдің
кемшілігі

Тұрақты емес, тұрақсыз ортада тіршілік
етуді қамтамасыз етпейді.
Жаңа белгілер сирек кездесетін

жағдайлардың нәтижесінде пайда болады.
Жыныссыз көбею
Жыныс жасушаларының қатысуынсыз
жүреді, ұрпақтың ата тегімен генетикалық
ақпарат, морфологиялық, анатомиялық
және физиологиялық жағынан бірдей
болуымен сипатталады, оның негізінде
митоз процесі жатыр.
Виды митотического деления
1:
Монотомия

• Полинтомия Р

• Шизогония
Митоздық бөлінудің түрлері 2:

Изотомия – аналық жасуша тең
бөліктерге бөлінеді

• Анизотомия – аналық жасуша тең емес
бөліктерге бөлінеді
Қарапайым бөліну

Митоз арқылы бөлінудің нәтижесінде ата тегімен
бірдей ұрпақ пайда болады. Бұл қарапайымдыларға
тән.

Спора түзілу

Көптеген өсімдіктер, саңырауқұлақтар және кейбір
қарапайымдылардың тіршіліктерінің белгілі бір
сатысында спора түзіледі. Тығыз қабықшамен
қапталған, жасушаларды қоршаған ортаның қолайсыз
жағдайларында қорғайтын жасушалар споралар деп
аталады.
Вегетативті көбею
Көптеген өсімдіктерге тән жыныссыз көбеюдің
түрі. Мұндай көбею кезінде организмнің бір
топ жасушалары бөлініп жаңа организм
түзеді, генетикалық материалдары бірдей
организмдер түзіледі. Тірі ағзалардың түріне
байланысты вегетативті көбеюге арналған
әртүрлі мүшелер мен өсінділер пайда болуы
мүмкін.
Бүршіктену
Кейбір саңырауқұлақтар мен жануарларға тән.
Олардың денелерінде бүршік өсіп шығады,
сосын ол бөлініп жаңа организмге бастама
береді.
Бөліну – жыныссыз көбеюдің
қарапайым формасы
Қарапайым бөліну

Митоздық бөліну дене клеткаларының
балдырларға, инфузорияларға,
талшықтыларға тән.
Шизогония

Бұл цитокенессіз ядроның көп реттен бөлінуі. Содан кейін
цитоплазма ядроның жанына шоғырланады және бір аналық
жасушадан көп 12-14 жасушалар түзіледі. Мысалы:плазмодий.
Споратүзу

Спора - өте тығыз қабықшалы
жасушаның ерекше түрі..
Споралы өсімдіктер

Көбею циклінде жынысты ұрпақ гаметофит басым.
Антеридий мен архегонийда гаметофитте қозғалмалы
сперматазоид және қозғалмайтын жұмыртқа
жасушасы дамиды.
Бүршіктену

Аналық дарада ядросы немесе нуклеиды бар төмпешік
түзіледі. Бүршік аналық дараның мөлшеріне жеткенше
өседі, содан кейін бөлшектеніп жеке өмір сүре
бастайды. Мысалы: ашытқылар, саңырауқұлақтар,
инфузориялар және гидралар.
Ашытқылардың бүршіктенуі
Гидраның бүршіктенуі
Фрагментация

Бауырымен жорғалаушыларда
бұлшықеттерінің кенеттен
жиырылуы арқылы омыртқалар
аралығынан құйрық үзілгенде
қан ақпайды. Мерзімді уақытта
құйрық қайтадан қалпына келеді.
Жоғалған бөліктің қайтадан
қалпына келуін регенерация
дейміз.
Тамырдың көбеюі
Жапырақтың көбеюі
Полиэмбриония

Әрқайсысынан жаңа
организм беретін
эмбрион бірнеше
бөлікке бөлінеді.
Клональді микрокөбею

Жасанды жағдайда, бір жасушадан тұтас
организм қалыптасады. Мысалы: өсімдіктер
Қорытынды
1) Эволюциялық тұрғыдан жыныссыз көбею
жыныстық көбеюге дейін пайда болды;
2) Жыныссыз көбею негізінде қолайлы
жағдайда түрлердің саны тез көбейе алады
3) Барлық ұрпақтың генотипі аналыққа ұқсас
4) Жаңа пайдалы белгілер салыстырмалы
түрде сирек кездесетін мутациялардың
нәтижесінде ғана пайда болуы мүмкін
Жынысты көбею
Процесіне ата-ана бірдей қатысады.
Жынысты көбеюде ата-анадан ұрпаққа
тұқымқуалау қасиеттері беріледі. Аталынған
көбею түрі бір жасушалы және көп
жасушалы организмдерге жынысты көбею
болып екі топқа бөлінеді.
Бір жасушалы және көп
жасушалы организмдер
Коньюгация уақытында
донор-реципиентке
өзінің генетикалық
материалын плазмалық
көпір көмегімен
жартылай бере алады.
Бір түр арасында
даралардың
генетикалық
ақпаратпен алмасуы
Гаметалар типі
Гамета = Гамета Гамета ≠ Гамета

≠
=

Изогамия Гетерогамия
Жыныс жасушалары
Гаметалар-
хромосомалар
жиынтығы болып
келетін жыныс
жасушалары.
Олардың екі түрі:
аналық және
аталық гаметалар
болады. Аналық
және аталық
гаметалардың
қосылуы
нәтижесінен зигота
түзіледі.
Гаметалардың ерекшеліктері
Ұрықтану

сырттай іштей
Жыныс бездері

Аналық Аталық
жыныс безі жыныс без

Жұмыртқа сперматозоидтар
жасушасы
Зигота- ұрықтанған жұмыртқа жасушасы
Көптеген организмдер ұрықтанбаған жұмыртқа
жасушасы-партеногенез жолымен көбеюге
бейімделген. Партеногенез цикл бойынша
болады,мысалы: дафния жазда
партеногенетикалық, күзде-зигогенез арқылы
дамиды. Партогенез және зигогенездің
берілуі гетерогония деп аталады.
Партеногенез араларға, құмырсқаларға,
кейбір омыртқалыларға(балық,
. қосмекенділер, бауырымен жорғалаушылар),
дафнияға тән.
Партеногенез
Организм ұрықтанбаған жасушадан
дамиды.
Дафнияда жазда 180 ұрпаққа дейін,
барлығы ұрғашы; күзде еркектері п.б.
Аралардағы ПАРТЕНОГЕНЕЗ
Бір жасушалы организмдерге
генетикалық құбылыстардың
алмасуы өткеннен кейінгі
кезеңді жынысты көбею немесе
генетикалық рекомбинация
деп атаймыз.
Трансдукция дегеніміз-бір
жасушалы геномды
фрагменттері басқа жасуша
құрамында кездеседі және
бұл процесске кейде вирустар
да қатысуы мүмкін.
Трансформация кезінде
белгілі организге басқа
ортаның құрамындағы ДНҚ
бөліктері енеді.
Копуляция-екі даралар
гаметаға айналып
нәтижесінде зигота
түзеді(споровиктер).
Қорытынды
1. Көбею - тірі ағзаларға тән қасиет.
2. Жыныссыз және жыныстық көбеюді түрлері.
3. В бесполом размножении участвует одна особь, при этом
образуются идентичные дочерние особи.
4. Среди форм бесполого размножения различают - деление клетки,
почкование, спорообразование, вегетативное размножение.

5. В половом размножении участвуют две особи, образующие
гаметы.
6. Процесс слияния половых клеток называется оплодотворением.

7. Оплодотворённая яйцеклетка называется зиготой.
Күрделі сұрақтар.
Мейоздың негізгі екі мақсаты қандай?

Мейоз бен митоздың айырмашылығы неде?

Ағзаның дамуының алғашқы кезеңдерінде
табиғаттың шешетін ең қиын міндеттері
қандай?
Схеманы шешіңіз:

З Б Г Н
ЭК.
М.
ЭН.
Қандай тұжырымдар дұрыс?
1. Көбею - бұл барлық тірі организмдерге тән қасиет.
2. Гүл - вегетативті мүше.
3. Жыныссыз көбею кезінде жыныстық жасушалар түзіліп,
олар бірігеді.
4. Бүршіктену - жыныссыз көбею тәсілі.
5. Жыныссыз көбею кезінде бірдей даралар қалыптасады.

6. Ашытқы жасушалар бөліну арқылы көбейеді.
7. Спора - өте тығыз қабықшалы бірнеше жасушалардан тұрады

8. Тек мүктер мен саңырауқұлақтар споралар арқылы көбейеді.
9. Вегетативті көбею - бұл өсімдіктердің бөліктерімен немесе
вегетативті мүшелермен көбеюі.
10. Жыныстық көбею тек жануарларда болады.
11. Жыныстық жасушалар гаметалар деп аталады.
12. Жыныс жасушаларының бірігу процесі партеногенез деп
аталады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
“Молекулалық биология және
генетика”С.А.Әбилаев. Шымкент 2008ж
«Современные тендеции изменения активности
сперматогенез у человека» Быков В.Л.
Морфология 1998ж
«Биология» Ярыгин В.Н 1999ж
«Генетика» С.Ж.Стамбеков 2002ж
«Факторы среды и репродуктивные система
человека» Никитин А.И 1999ж
WWW.google.ru

Ұқсас жұмыстар

Өсімдіктердің көбею тәсілдері

Жыныстық көбею

Көкөністердің жыныстық жолмен көбеюі

Эукариотты клетканың құрылымы

Саңырауқұлақ гифасы

Ашытқы саңырауқұлақтары

Грегариналардың құрлысы мен даму циклы

Кокцидиятәрізділе рдің ооцистасы

Жасушаның бөлінуі

Жоғары сатыдағы споралы өсімдіктер

Пәндер