Басқару психологисы тарихы, пәні

Презентация қосу

«Заманауи басқару психологиясы: ғылым мен тәжірибе»
AGS

Орындаған: Абдрахман Ғалымжан Сырлыханұлы Нұр-Сұлтан 2020
Мазмұны

1. Басқару психологисы тарихы, пәні
2. Басқару стилінің тиімділігі
3. Өмірлік цикл теориясы
4. Басқару ғылым мен өнер ретінде
5. Қорытынды
Басқару психологиясы

Басқару психологиясы ғылым ретінде еңбек ұжымының іс-әрекетін
басқару мәселесін шешуде қолданылатын психологиялық білімді зерттейді.
Басқару психологиясының ерекшелігі оның объектісі ретінде адамдардың
ұйымдасқан іс-әрекетін зерттеу болып табылады. Ұйымның ережелері,
нормалары және талаптары тек ұйымдағы адамдардың арасындағы
ерекше психологиялық қатынастарды қалыптастырады - бұл адамдардың
басқарушылық қатынастары. Әлеуметтік-психологиялық қатынастар -
мақсат, міндет және біріккен іс-әрекеттің құндылықтарымен байланысқан
адамдардың өзара қатынастары.
Басқару психологиясы пәні

Басқару психологиясының пәні туралы пікірлер әртүрлі. Психологтар
Е.Е. Вендров және Л.И. Уманский басқару психологиясы пәнінің келесі
аспектілерін ұсынды.

Психология
аспектілері

басқарушы
ұжым және басқарушы қадрларды даярлау
басшының іс-әрекет
топтардың кадрларды және қайта
психологиясы;
әлеуметтік- таңдаудың даярлаудың
басшының жеке
психологиялық психологиялық психологиялық-
тұлға психологиясы
мәселелері мәселелері педагогикалық
мәселелері
Басқару стилінің тиімділігі

Басқару стилінің тиімділігін ең алғаш Курт Левин
зерттеді. К.Левин зерттеуі бойынша, авторитарлы
басқару демократиялық стильге қарағанда жұмысты
ауқымды көлемде орындайды. Бірақ авторитарлы
басқаруда төменгі мотивация, топ бірігушілігінің,
топтық ойлаудың болмауы және агрессивтілік
байқалды. Лайкерт өз зерттеулерінің негізінде,
басқару стилі міндетті түрде жұмысқа немесе
адамға бағдарланатынын көрсеткен. Осы екі саланы
бірдей және жоғарғы деңгейде бірде-бір басшы
көрсете алмаған. Сонымен қатар, нәтиже көрсеткіші
бойынша, адамға бағытталған басқару стилі барлық
жағдайда еңбек тиімділігін көтеруге мүмкіндік
береді Фидлердің моделі теорияның ары қарай
дамуына үлкен үлес қосты. Ол модель жағдайға көп
көңіл бөліп, басшының тәртібіне әсер ететін
Курт Левин
факторды айқындап берген. Фидлердің пікірінше,
неміс және америка
адамзаттық қатынастарға бағдарланған басқару
психологы
стильдері басшы үшін бірқалыпты жағымды
жағдайларда тиімді болып табылады. Мұндай
Өмірлік цикл теориясы

Пол Херси және Кен Бланшар
лидерліктің жағдайлық моделін
құрды және оны «өмірлік цикл
теориясы» деп атады. Бұл
теория бойынша, ең тиімді
лидерлік стильдері
орындаушылардың
«кемелденуіне» байланысты.
Пол Херси және Кер
Бланшардың өмірлік циклының
моделі басқарудың бейімделгіш,
иілгіш стилін ұсынды. Бірақ сын
Пол Херси бойынша, бұл модельде Кен Бланшар
стильдің бөлінуі қысқартылған
және іс жүзінде басшылардың
модель бойынша әрекет етуі
қиынға соғатыны дәлелденген.
Қазіргі заманда ең тиімді стиль
бейімделуші немесе Арджирис
Басқару ғылым мен өнер ретінде

Басқару біруақытта өнер мен жаңа ғылым болып саналады. Ғылым
ретінде, басқару өз кезегінде білімдердің жинақталған жиынтығы мен
олардың әдістерінің болуын талап етеді. Басқару психологиясы
адамдардың басқа адамдарға әсер ету табиғатын, топ және жалпы
қоғамды түсіну мен олардың механизмдерінің әсер етуі мен оларды
жетілдіру құралдарын қамтамасыз етеді.

Басқару психологиясының тек өзіне тән зерттеу пәні бар, ол -
басқарушылық процесті ұйымдастыру заңдылықтарын және осы процесс
кезіндегі адамдар арасындағы пайда болған қатынастарды зерттеп,
басқару процесінің әдістемелік негізін анықтайды. Сонымен қатар зерттеу
обьектісінің спецификасына сәйкес басқару обьектісіне белсенді әсер ету
әдісі мен жүйесін құрастырады, және зерттелініп отырған болжауларды
анықтайды.

Басқару психологиясының ғылым ретіндегі негізгі міндеті-
психологиялық құбылыстарды анықтап, оларды жүйеге келтіру,
заңдылықтарын ашып,олардың арасындағы байланыс себептерін
тәжірибелік қорытындылар мен ұсыныстарды жасауды анықтау. Сонымен
қатар, психология ғылым ретінде, басқару жүйесінің жұмыс сапасын тиімді
Басқару ғылым мен өнер ретінде

Басқару процесі
мынадай жетекшілік іс-
әрекеттің нәтижесінде
іске асады, бұлардың
негізгі бағыттарына

жүйелік басқарушылық
ұйымның өзгеруі мен басқарушылардың іс-
жетекшінің өз іс-
жағдайларды әрекет бағдарламасын
әрекетін оңтайлы ету
болжаулары және қалыптастыру
диагностикалау

Басқару психологиясы жетекшінің тұлғалық ерекшеліктерін: оның
басқарушылық қажеттіліктері мен қабілеттерін, басқарушылық ойлары мен
миссиялырның енуін, индивидуалды басқарушылық концепциясын,
сонымен қатар, оның өз ішінде қабылдаған басқару ережелері мен
принциптерін зерттейді.
Басқару ғылым мен өнер ретінде

Бір ғана басқару көп жағдайда тек дедуктивті және
эксперименталды тану әдісіне сүйене алмайды, себебі, зерттелініп
отырған құбылысты көпшілік факторлардың әсерінен шектеуге болмайды.
Басқару тағыда бір ерекше – интуиция құралын алады. Әрине, интуиция
зерттелініп отырған құбылыстың эмперикалық және теориялық білімінің
негізінде жатыр, бірақ та интуиция механизімдері бейсаналы түрде ойша
процестердің аяқастылық жағдайларын дұрыс шешімге келуін және оның
нақты әдістермен байланысын куәләндырады. Жақсы жетекші яғни дұрыс
шешім қабылдау кезінде немесе дұрыс жүріс-тұрысты анықтауда
рационалды шешім қабылдау қиын жағдайда дұрыс жауап беретіндей
басқарушылық сезімді иеленеді. Барлығын басқарып отырған адам, әр
уақытта өзгеріп отырған әлеуметтік ортаның және әртүрлі адамдармен
тығыз контактіде бола отырып, нақты жағдайларды есепке алып міндетті
түрде шешім қабылдар алдында, өзінің тәжірибесі мен интуициясына
сүйену керек.
Басқару ғылым мен өнер ретінде

Г. Кунц және С. О. Доннел сияқты зерттеушілердің пікірінше, басқару
бұл ең алдымен өнер болып табылады. Олардың тұжырымдарына сәйкес:
«барлық шынайы ситуацияда бұл ғылымды қолдану мәні болатын, басқару
процесі өнер болып табылады». Дегенмен, бұл өнер мынадай ғылымға
сүйенеді, яғни: «Басқару бойынша іс-әрекет өнер болғанымен де, оларды
иегертін адамдар, бұл өнер ғылымының негізінде жатқандарды түсініп
және қолданса ғана, жақсы нәтижеге жетеді». Егер барлық қоғамдағы
топтық серіктестік тиімді әрі маңызды нәтижені көрсетсе, онда басқару -
барлық өнерден де маңызды екендігін батыл айтуға болады.
Тәжірибелік тұрғыда барлық адамдар іс-әрекетінің сферасында ғылым
мен өнер бірін бірі толықтырып тұрады. Басқаруда, жекелей адамдардың
ұсыныстарының жауабы, топтық іс-әрекетте барлық нәтижелердің
шешімдері варианттарынан ерекшеленсе, және саналы компромиссті таба
білсе, ол басқарушы өнерінің көрінісі болып табылады. Бұл өнерді кімде-
кім иегере алмайтындығына қарамастан, оның негізгі басқару өнерін білу,
маңызды принциптері мен әдістерін қабылдай білуге ұмтылу - барлық
деңгейдегі мамандар мен жетекшілердің міндеті .
Басқару ғылым мен өнер ретінде

Көндіру әлбетті

Сендіруге
қабілетті
Жетекші көндіру, сендіру,
диалог, қарым-қатынас
Диалог құра
өнерінің мастері,ащы біркелкі
білетін
Жетекші тұлға емес ойлайтын және барлық
болу керек білім сферасын жан-жақты
қарым-қатынас білетін тұлға болу керек.
өнерінің мастері Дегенмен, ол ең алдымен
адамдармен жұмыс жасайтын
болғандықтан, адами
ащы біркелкі емес инженерияның барлық қыр-
ойлайтын
сырын біліп, кең ауқымды
гуманитарлық және
барлық білім психологиялық білімді игеру
сферасын жан- керек.
жақты білетін
Басқару ғылым мен өнер ретінде

Кең мағынада «өнер» термині барлық жұмыстар ебімен, шеберлі,
эстетикалық және технологиялық мағынада істелінген жағдайда, яғни
барлық адамша іс-әрекет орнағанда қолданылады.
Өнер импровицазияға деген қабілет ретінде көрінеді, яғни жеке
білімдер элементтері мен жаңа интуицияларды жоғары ақыл-оймен
біріктіретін, бұрынғы белгісіз комбинациялар. Біруақытта, ол
шығармашылық қиялды дамытып, тұлғаның өзіндік санасы мен өнегелі
өзіндік анықтауларына себеп болып, эстетикалық дәмдері мен идеалдарын
қалыптастырады. Егерде өнер бізді қоршап отырған әлемді моделдеп
және зерттеуге бағытталған іс-әрекет болса, онда өнерді басқару
мынадай принциптерге жауап беру керек, яғни жетекші шынай пайда
болған жағдайларды күнделікті зерттеп, басқарушылық шешімде
қолданылатын варианттарды шығармашылық түрде моделдеу керек.
Сондықтанда, тиімді басқару үшін, оның теориялық негізін біліп,
практикалық тәжірибе болып, шығармашылық тұрғыда теория мен
практиканы қолдана білу керек, яғни басқару ғылымы мен өнерін игеру
керек.
XX ғасырдың басына дейін басқару ғылыми зерттеу аймағында
жекелей болып саналмады.1911 жылы Ф.У.Тейлордың «Ғылыми
менеджмент принциптері» атты кітабының шығуымен байланысты еді,
бұнда негізгі басқарушылық еңбектің принциптері көрсетілген, сол себепті
ең алғаш бұл жайында әңгімелер айтыла бастады. XXғасырдың 20-
Қорытынды

Осы уақытқа дейін психологияның ғылымы ретінде, оның теориялық
пен қосалқы бағыттары ретінде қалыптасып үлгерді. Басқарудың
психологияға бірігуі нәтижесінде – «басқару психологиясы» деп
аталатын қосалқы пәнаралық ғылым пайда болды.
Басқару психологиясын көбінесе менеджментпен шатастырады. Егер де
менеджмент бізге не істеу керектігін үйретсе, ал басқару психологиясы оны
біз не үшін істеуіміз керектігін, немесе қалай жұмыс жасау керектігін
түсіндіреді.
Глоссарий

Психология – психиканың даму заңдылықтарын, оны зерттеу әдістерін, ғылыми
теориялық ұғымдардың қалыптасу заңдылықтарын зерттейді.
Психика – тіршілік дамуының белгілі бір сатысында тірі ағза мен сыртқы ортаның өзара
қатынасын білдіретін бейнелеудің айрықша түрі.
Сана – психиканың жоғары деңгейде дамуы.
Бейсана (астар сана) – адамның психологиялық қасиет, процесс және кейіпінің санадан
тыс көрінісі.
Жеке тұлға - әрекеттің субъекті мен объектісі ретінде.
Топ – қоғамдағы адамдардың белгілі сипаттары мен ерекшеліктеріне орай және бірлесіп
атқаратын істеріне сәйкес бірлесуі.
Стимул – қозғаушы, жандандырушы әсер.
Дедукция – жалпыдан жекеге қарай дамитын ой қорытындысы, логикалық ойлау
формасы.
Индукция – жекеден жалпыға қарай дамитын логиклық ой қорытындысы.

Ұқсас жұмыстар

Заманауи басқару психологиясы

Менеджмент психологиясына кіріспе

Басқару психологиясының даму бағыттары

Материалдық және рухани мәдениет

Педагогика - тәрбие және оқыту туралы ғылым

Жерге меншік құқығы

Жер құқығының әдістері

әкімшілік құқықтық қатынастар субиектілері мен сипаттамалары

Бюрократияның түсінігі және ерекшеліктері

Басқару психологиясы

Пәндер