ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ӘРЕКЕТІ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

Презентация қосу

ЖОҒАРЫ ЖҮЙКЕ
ӘРЕКЕТІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
ЖАСҚА САЙ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Орындаған: Ещанова Ж. Н
ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ӘРЕКЕТІ
ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Жоғары жүйке әрекетіне ми сыңарлары мен оның
қыртысының қызметі жатады. Жоғарғы жүйке
әрекеті адам организмінің сыртқы ортамен қарым
– қатынасының тиімді қалыптасуын зерттейді.
Жоғарғы дәрежедегі
қызметтер

ұйқы

сан
а түс көру
гипноз
ес
ойлау
көңіл-
күй
ҚЫЗМЕТТІҢ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ
РЕФЛЕКСТІК ҚАҒИДАНЫ
И.М.СЕЧЕНОВ 1863 Ж
ДӘЛЕЛДЕДІ.
XX ғасырдың басында И.П. Павлов ми
қыртысын зерттеуде көптеген
өзгерістер енгізді. Адамның мінез -
құлқы негізінде, ЖЖІӘ-нің маңызды
орын атқаратынын атап көрсетті.
Сілекей бөліну үрдісін зерттей келе
И.П. Павлов шартты рефлексті ашты.
Ол шартты рефлекстің жоғарғы
деңгейі тітіркендіргіш емес, оған
ілесіп жүретін сигнал екенін көрсетті.
ШАРТТЫ МЕН ШАРТСЫЗ
РЕФЛЕКСТЕРДІҢ
АЙЫРМАШЫЛЫҒЫ
шартсыз шартты
• Туа пайда болады;
• Сыртқы ортамен
• Орындалу үшін ешқандай
байланыстың арқасында
қосымша жағдай ларды
пайда болады;
қажет етпейді;
• Пайда болуы үшін сыртқы
• Тітіргендіргіш әсер
ортаның тұрақты белгілері
етісімен шартсыз жауап
болуы қажет;
пайда болады;
• Тұқым қуаламайды;
• Тұқым қуалайды;
• Тұрақсыз
• Рефлекс тұрақты, әрі нық
ШАРТТЫ РЕФЛЕКСТЕРДІҢ
ПАЙДА БОЛУЫНА ҚАЖЕТТІ
ЖАҒДАЙЛАР
• әсер етуші шартты және шартсыз
тітіркендіргіштің болуы;
• тітіркендіргіштің тұрақты ретпен әсер
етуі;
• аталған жағдайлардың ұзақ уақыт көп
қайталануы;
• шартты тітіркендіргіштің шартсыз
тітіркендіргіштен әлсіздеу болуы;
• жүйке жүйесінің маңызды бөлімі - ми
қыртысының қызмет қабілетінің дұрыс
қалыпта болуы
ШАРТТЫ РЕФЛЕКС ТІТІРКЕНЕТІН
РЕЦЕПТОРЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ
БӨЛІНЕДІ

экстерореце
пті проприореце
шартты пті
тітіргендіргіште интерореце
р сыртқы сезім қаңқаның пті
мүшелеріне әсер бұлшық еттерін
еткенде пайда тітіркендіргенде ішкі мүшелерді
болады: көзге, пайда болады, тітіркендіргенде
құлаққа, иіс яғни олардың
мүшесіне және проприорецептор рецепторларына
т.б ларына әсер әсер ету арқылы
еткенде. пайда болады.
МИ ҚЫРТЫСЫНДАҒЫ
УАҚЫТША БАЙЛАНЫСТЫҢ
НЕЙРОНДЫҚ ТЕТІГІ

биохимиял морфологиял
функциял ық ық
ық
шартты
ми қыртысының уақытша байланыс
тітіркендіргіштің
нейронында қозу жасауға
әсерінен туған
туған сәтте алдымен қатысатын
қозу толқындары
ферменттік үрдіс нейрондардың
бір нейроннан
күшейеді. белоктың тлшықтарының,
екінші нейронға
синтезделуі тездейді. көбінесе оның
өтіп, ал
дендриттерінің
соңғысынан
аздап жуандануы
бірнеше
байқалады деген
нейрондарға
мәлімет бар.
дивергенция
тәртібімен трайды.
ШАРТТЫ РЕФЛЕКСТІҢ ТЕЖЕЛУІ

тежелу

сыртқы ішкі тежелу
тежелу пайда болған шатты
туа пайда рефлекстің
болады, сыртқы жағдайлары
ортаның күшті өзгергенде туады,
әсер ететін яғни шартты
басқа тітіркендіргішті
тітіркендіргішіне шартсыз
байланысты тітіркендіргішпен
байқалады. бекітпегенде
біртіндеп шартты
жауап жойыла
бастайды да, біраздаг
ІШКІ(ШАРТТЫ) ТЕЖЕЛУ 4
БӨЛІНЕДІ

өшетін

ажыралат
ын
кешіктіреле
тін
шартты
тежегіш
ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ІС-ӘРЕКЕТІ
ЖӘНЕ ТИПТЕРІ ТУРАЛЫ
КӨРТЕГЕН ҚАҒИДАЛАР БАР
Ежелгі грек дәрігері Гиппократ
адамдардың төрт типін ажыратқан
болатын.
флегмат
холерик
ик

сангвини меланхол
к ик
МИ ҚЫРТЫСЫНДАҒЫ КОЗУ
МЕН ТЕЖЕЛУДІҢ 3 ҚАСИЕТІ

И.П. Павлов - жануарларда
шартты рефлекстерді
қалыптастыру және бекіту
кезінде, қыртыс процестері
жлғары жүйке іс - әрекеті
типтерінің қалыптасуында
маңызды орын алатының
көрсетті.
- Күш;
- Тепе - теңдік;
МИ ҚЫРТЫСЫНДАҒЫ КОЗУ
МЕН ТЕЖЕЛУДІҢ 3 ҚАСИЕТІ

Күш - қозу және тежелу
процесстері дәрежесі.
Теңдесулік - қозу және
тежелу процесстерінің
қатынасы.
Жылжымалық - қозу және
тежелу прцесстерінің бір -
біріне алмасу жылдамдығы.
САНГВИНИК( ГРЕК. САНГВИНЕ -
ҚАН)
Ширақ тип - күшті,
теңдесілген,
жылжымалы. Ол -
жігерлікпен,
ұстамдылықпен, тез
шешім
қабылдауымен
және т.б
сипатталады. Бұл
тип Гиппократтың
сангвиник типіне
сәйкес.
ФЛЕГМАТИК (ГРЕК. ФЛЕГМА -
КІЛЕГЕЙ ШЫРЫН)
Салмақты - күшті,
теңдесілген,
жылжымалығы баяу. Ол
- қозу және тежелу
процестерінің
жеткілікті күшімен,
ұстамдылықпен,
сабырлықпен
сипатталады, бірақ
күнделікті
дағдылардың
өгерістеріне қиындау
бейімділеді. Бұл тип
Гиппократтың
флегматик типіне
сәйкес.
ХОЛЕРИК ГРЕК. (ХОЛЕ - САРЫ
ӨТ)
Ұстамсыз - күшті,
теңдесілмеген,
жылжымалығы
жоғары. Қозу прцесі
тежелу прцесінен
басым. Ол - жоғары
белсенділікпен,
қайраттылықпен,
ұстамсыздылықпен
сипатталады. Бұл тип
Гиппократтың холнрик
типіне сәйкес.
МЕЛАНХОЛИК ГРЕК. (МЕЛАЙНЕ
ХОЛЕ - ҚАРА ӨТ)
Әлсіз - процесстері
әлсіз, теңдесілмеген,
жылжымалығы төмен.
Тежелу процессі қозу
процесінен басым. Ол -
төменгі белсенділікпен
және қиыншылықтар
мен өзгерістерге қиын
бейімделуімен
сипатталады. Бұл тип
Гиппократтың
меланхолик типіне
сәйкес.
И.П Павлов ЖЖІӘ типтерінің
адамға тән ерекшіліктерін
анықтады. Яғни адамға
сөйлеу ІІ - ші сигналдық
жүйе , сонымен қатар ойлау
және шығармашылық іс -
әрекет тән.
И.П. ПАВЛОВТЫҢ І-ШІ ЖӘНЕ
ІІ-ШІ СИГНАЛДЫҚ ЖҮЙЕЛЕР
ТУРАЛВ ІЛІМІ
Бірінші сигналдық Екінші сигналдық
жүйе - организмге жүйе - адамға тән,
сыртқы және шкі яғни сөйлеуге
ортадан келетін байланысты. Оның
сигналдарды көру, сигналдары - еститін,
есиу және басқа оқитын және
сезім жүйелер айтылатын сөз.
арқылы қабылдау. Бірінші сигналдық
Бүл адам мен жүйесімен сезілген
жануарларға заттардың бейнесі
ортақ жүйе болып екінші сигналдық
АДАМҒА ТӘН ТИПТЕР

КӨРКЕМПАЗ ОЙШЫЛ

АРАЛАС
ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ӘРЕКЕТІНІҢ
ТОПТАРЫНЫҢ БАЛАЛАРДА
ҚАЛЫПТАСУЫ
Балалардың 1-ші сигнал жүйесі
туысымен дами бастайды, ал 2-ші
сигнал жүйесі кейінірек
қалыптасады. Баланың мінез -
құлқының қалыптасуында екі сигнал
жүйесінің даму дәжесі, жоғары
жүйке әрекетінің топтары ықпал
етеді, Көптеген зерттеулердің
нәтижесінде жоғары жүйке
әрекетінің топтары балалардың
темпераменті мен мінез -
құлықтарының физиологиялық негізі
БАЛАНЫҢ ТЕМПЕРАМЕНТІ МЕН
МІНЕЗ - ҚҰЛЫҚТАРЫНЫҢ
ҚАЛЫПТАСУЫ ЕКІ ТҮРЛІ
ӘСЕРГЕ БАЙЛАНЫСТЫ
ГЕНОТИПТІК ФЕНОТИПТІК

ата - анасынан сыртқы ортаның
тұқым қуалап әсерінен ( үйдегі
ауысатын қозу тәрбиесі,
мен тежелудің достарының
ми ықпалы,
қыртысындағы әлеуметтік қоғам
қасиеті. орындарының
әсері т. ) болатын
қасиеттер.
Н.Н. КРАСНОГОРСКИЙДІҢ БАЛАЛАРДЫҢ
МИ ҚЫРТЫСЫНДАҒЫ ҚОЗУЫН ЖӘНЕ
ТЕЖЕЛУІН ЗЕРТТЕЙ КЕЛЕ, ОЛАРДЫҢ
ЖОҒАРЫ ЖҮЙКЕ ӘРЕКЕТІНІҢ 4
ТОПТАРЫН ҰСЫНДЫ:
КҮШТІ ТЕҢ КҮШТІ ТЕҢ
ЖЫЛДАМ БАЯУ

КҮШТІ
ҚОЗҒЫШ ӘЛСІЗ
ҰСТАМСЫЗ
КҮШТІ ТЕҢ ЖЫЛДАМ ТОБЫ

Шартты рефлекстері тез пайда
болып, оңай тежеледі, бірақ
пайда болған рефлекстері берік,
әрі жақсы сақталады. Бұл
топтағы блалардың тілі жатық,
сөз қоры мол, мінезі ұстамды.
КҮШТІ ТЕҢ БАЯУ ТОБЫ

Балардың шартты рефлекстері
бірнеше рет қайталанғанда ғана
баяу туады. Оның тежелуі де
ақырын, ұзақ уақытты қажет
етеді. Бұл топтағы балалар ерте,
біраұ баяу сөйлейді. Мінезі - өте
шыдамды.
КҮШТІ ҚОЗҒЫШ ҰСТАМСЫЗ
ТОБЫ

Балалардың шартты
рефлекстері өте жылдам пайда
болғанымен, тез жойылады,
тұрақсыз болады. Мінезі
ұстамсыз, шыдамсыз, көңіл -
күйінің жетегіндегі бала.
Сөйлегенде біресе жылдам -
қатты, біресе баяу - ақырын
дауыспен сылбыр сөйлейді.
ӘЛСІЗ ТОБЫ

Балалардың шартты рефлекстері
ұзақ көп қайталағаннан кейін өте
баяу туады. Нервтік байланысы әлсіз,
нашар, шартты рефлекстері тез
тежеледі, тілі нашар дамыған, баяу
сөйлейді, сөз қоры аз, сөйлегенде
дауысы ақырын шығады. Ондай
балалар жаңа жағдайға ұзақ
бейімделеді, Мінезі жасқаншақтау.
Жұмыс істегенде көпшілігі тез
шаршайды.
БАЛАЛАРДЫҢ ЖОҒАРЫ ЖҮЙКЕ
ӘРЕКЕТІНІҢ ТОПТЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ОЛАРДЫҢ ОҚУҒА
БЕЙІМДІЛІГІНІҢ БІР КӨРСЕТКІШІ
БОЛЫП ЕСЕПТЕЛЕДІ. СОНДЫҚТАН
МҰҒАЛІМДЕР ОҚУ - ТӘРБИЕ
ЖҰМЫСТАРЫН ӘР БАЛАНЫҢ
ТОПТЫҚ ЕРЕКШІЛІГІН ЕСКЕРЕ
ОТЫРЫП, ҰЙЫМДАСТЫРУЫ ҚАЖЕТ.
НАЗАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Тірек-қимыл жүйесінің дамуы

ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ӘРЕКЕТІ

Іс-әрекет психологиясы

Жұптық Биология жабдықтармен құрылысы және дамыту

Жоғары жүйке әрекеті

Шартты рефлекстің тежелуі

Шартты рефлекс түрлері

Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері. Зейін,ой,сана,сөз

Жоғарғы дәрежелі жүйке әрекеті

Темперамент жөнінде түсінік

Пәндер