Комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі

Презентация қосу

Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Комплексті қосылыстардың
биологиялық рөлі.
Биокомплекстер
Қабылдаған: Тулешова Эльмира
Орындаған: Базарбай Бақнұр
Тобы: ЖМ-004
Комплексті қосылыстар - құрамында бір немесе бірнеше донорлы-акцепторлы байланыс
болатын жоғары ретті қосылыстар.

Цисплатин - кешенді қосылыс
Pt - комплекс түзуші

Комплексті бөлшектер зарядтары бойынша катион, анион және де бейтарап молекула болады.
Комплексті қосылыстар химиялық заттардың әртүрлі топтарына жатады (қышқыл, негіз, тұз).
Мысалы: (H3O)[AuCl4] – қышқыл, [Ag(NH3)2]OH – негіз, NH4Cl және K3[Fe(CN)6] – тұздар.

Комплекс түзуші – комплексті бөлшектегі орталық атом. Комплекс
түзуші көбінесе оң зарядталған металл иондары немесе комплекс түзуші
элемент атомы, бірақ бұл атом оттегі, азот, күкірт, йод және де басқа
элементтер атомдары болуы мүмкін. Комплекстүзуші тотығу дәрежесі оң,
теріс немесе нольге тең болады, комплекстік қосылыстан неғұрлым жай зат
түзгенде ол өзгермейді.
Лигандалар – комплекстүзуші маңайындағы атомдар немесе бейтараптанған топ атомдар.
Лигандалар болып комплексті қосылыстар түзуші молекулалар (H2O, CO, NH3т.б..), аниондар (OH, Cl,
PO43, т.б), және де сутегі катионы болуы мүмкін. Оларды унидентатты немесе монодентатты лигандалар,
бидендатты, тридендатты.
Координациялық саны (КС) – орталық атом мен лиганда арасындағы ð-байланыс саны.
Егер лигандалар унидентатты болса координациялық сан лигандалар санына тең.
Комплексті қосылыстың ішкі сферасы–лигандамен байланысқан орталық атом ,яғни комплексті
бөлшек.
Комплексті қосылыстың сыртқы сферасы – комплексті бөлшектермен иондық немесе
молекулааралық, сутектік байланыспен байланысқан комплексті бөлшектердің қалған бөлшектері.

Комплексті бөлшектердің екі құрылымдық түрі
қолданылады: орталық атом және лигандалардың зарядын
формальды көрсету немесе комплексті бөлшектің зарядын
формальды көрсету:
01 03
Кешенді қосылыстардың сыртқы
сферасында аниондар немесе
Сыртқы сферасы жоқ нейтрал
катиондар болуы кешен ионының
комплекстерінің аттарын атау
зарядына байланысты. Егер
қосылыстағы кешен ионының үшін алдымен лигандтардың аты,
заряды оң болса, сыртқы сферада онан кейін атау септігіндегі
аниондар орналасады, ал кешен комплекс түзушінің қазақша аты
ионының заряды теріс болса, келтіріледі де, оның тотығу

02 04
сыртқы сферада катиондар дәрежесі көрсетілмейді.
орналасады.

Катионды комплекс
Құрамында комплексті анионы қосылысты былай оқиды:
болатын қосылысты былай алдымен грек санымен (ди, три,
атайды: алдымен сыртқы тетра, пента, гекса т.б.) ↔0»
сферасының катионының атын жалғауы қосылған зарядталған
ілік септікте айтады. Бұдан соң лигандалар, сосын бейтарап
жоғарғы айтылған ретімен лигандалар саны мен аты
лигандтардың атын атайды. аталады, артынан комплекс
Комплекс түзушінің латын атына түзгіш аталады, оның тотығу
«аты» деген жұрнақ қосады. дәрежесі жақшаның ішінде
көрсетіледі.
Комплекс иондардың зарядын анықтау үшін комплекс
түзгіш пен лигандалар зарядтарын қосады. Егер комплекс
қосылыстың ішкі сферасы оң зарядты болса (катионды
комплекс), сыртқы сферада теріс зарядты ион болады, не
керісінше, ішкі сфера теріс зарядталса (анионды комплекс),
сыртқы сферада оң зарядты ион болады. Егер ішкі сфера
N
бейтарап болса, сыртқы сфера болмайды. Сыртқы сфера мен
ішкі сфера арасында ионды байланыс болғандықтан күшті
электролиттер сияқты жақсы диссоциацияланады. Ал ішкі
сферада комплекс түзгіш пен лиганда арасында ковалентті
C
байланыс болғандықтан, ерітіндідегі диссоциациясы аз
болады:
K4[Fe(CN)6] → 4K+ + [Fe(CN)6]4 - [Fe(CN)6]4 -↔ Fe2 + + 6CN – Fe

K
Вернердің координациялық теориясы

Вернердің координациялық теориясы -
швейцариялық химик Альфред Вернер 1893
жылы ұсынған координациялық валенттілік пен
кешенді қосылыс туралы теория. Альфред Вернер кез
келген элемент өзінің әдеттегі валенттілігін толық
қанықтырған соң да, тағы да қосымша координациялық
валенттілік көрсетуге қабілетті болып келеді деген
пікірді білдірді. Нақ осы координациялық валенттілік
есебінен кешенді қосылыс түзіледі. Ал Вернер
теориясы бойынша әрбір кешенді қосылыстағы ішкі
және сыртқы сфера ажыратылады.

Кешенді қосылыстар туралы түсініктің негізін
Швейцария химигі Альфред Вернер ұсынса, мұны Альфред Вернер
тұрақтандыра отырып, сәтті дамытуға Л.А.Чугаевтің, (1866, 12 желтоқсан– 1919, 15 қараша)
А.А.Гринбергтің, В.В.Лебединскийдің және т.б
жұмыстары үлкен рөл атқарды.
Гемоглобин оттегін Хлорофилл
өзіне қосып алып, оны Хелаттар организмнен Витамин B12 молекуласындағы комплекс
қан жүйесі бойынша улы заттарды, молекуласындағы орталық түзуші ион Mg2-.
өкпеге және радиоактивті изотоптарды ион Со3+, ол белоктың Фотосинтез процесі
организмнің әрбір т.б. ығыстырып шығару алмасуын тездетіп, қан хлорофиллдің қатысуымен
клеткаларына таратады үшін қолданылады құрамын жаңартады жүреді

Тiршiлiк үшiн қажеттi көптеген элементтер (Fe, Co, Mn, Cu, Mo, Zn) организмде
биокомплекстер түрiнде кездеседi. Көптеген биокомплекстер, мысалы, витамин В12,
гемоглобин, хлорофилл тағы басқалары физиологиялық және биохимиялық процестерде
маңызды роль атқарады. Гемоглобин молекуласы гем комплексінен және глобин белогынан
құралған, гем - комплексіндегі комплекс түзуші ион Fе2+. Оның aйналасындағы алты
координациялық орынның біреуінде глобин белогы, екіншісінде молекулалық оттегі
орналасады.
Хлорофилл мен гемоглобин екі түрлі организмде кездеседі, бірақ олар ұқсас құрылымға ие.
Осылайша, олар көміртектен, сутектен, оттектен және азоттан тұрады. Алайда орталық элемент - бұл
хлорофилл мен гемоглобиннің арасындағы айтарлықтай айырмашылық. Магний - хлорофиллдің
орталық элементі, ал темір гемоглобиннің орталық элементі болып табылады.

Хлорофилл

- фотосинтетикалық ағзалардың өсімдіктер мен
балдырларды қамтитын негізгі пигменті. Бұл күн
сәулесінен жарық энергиясын алуға қабілетті жасыл
түсті пигмент. Шынында, хлорофилл өсімдік
пигменттерінің тобына жатады.

Гемоглобин

- қанның қызы пигменті, ол оттегін өкпеден дененің басқа
бөліктеріне тасымалдайды. Демек, ол тыныс алу пигменті
ретінде қарастырылады. Ол сонымен қатар көмірқышқыл
газы, азот оксиді және т.б. сияқты бірнеше басқа да газдарды
тасымалдайды.
Ферменттердің белсенділігін көтеру
үшін қажетті металл иондарын
металлофермент деп атайды.

Қазіргі уақытта 100-ден астам нағыз
металлоферменттер жасушалық
метаболизм реакцияларының көпшілігіне
қатысатыны белгілі. Олардың көпшілігі
валенттілігі өзгеретін металдар арқылы
электрондарды өткізеді. Бұл жағдайда
метал каталитикалық актіні жүзеге асыруға
тікелей қатысады деп тұжырымдауға
болады. Ферменттердің жұмысына
металдардың қатысуының тағы бір
нұсқасы – олардың субстраттың теріс
зарядталған топтарымен әрекеттесу
қабілеті.

Ұқсас жұмыстар

Кешенді қосылыстар. Кешенді қосылыстардың биологиялық ролі, фарм. препараттартарын алуда және анализдеу кезінде комплексондардың фармация мен медицинада қолданылуы. Гемоглабин және кобальттың комплексті қосылыстарының фармация мен медицинада қолданылуы, химиялық негізі

Комплекс түзуші

Комплексті қосылыстардың алынуы

Элементтердің комплекс түзу қабілеттіліктерінің периодтық жүйедегі орналасқан орнына тәуелділігі

Кешенді қосылыстар

Комплексті қосылыстар, олардың жіктелуі ішкі сфералық, біртекті лигандалық, полиядролық. Комплексті қосылыстардың химиялық байланыс теориялары (Вернер, Коссель, Полинг, кристалды өріс теориясы, лигандар өріс теориясы)

Донорлы - акцепторлы байланыс. Комплексті қосылыстар

Комплексті қосылыстардың жіктелуі

Комплексті қосылыстарға жалпы анықтама

Қышқылдық - негіздік реакциялар

Пәндер