Май қышқылдары

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕДИЦИНА
ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ АКАДЕМИЯСЫ
МИНИСТРЛІГІ

Химиялық пәндер кафедрасы

Липидтер. Сабындалатын және
сабындалмайтын липидтер

Орындаған: Мұратұлы Қ.
Тобы: В-ЖМҚА-01-18
Қабылдаған: Рысымбетова Ж.Қ.

Шымкент 2018 ж.
Жоспар

І. Кіріспе;
ІІ. Негізгі бөлім;
• 1. Липидтер, жіктемесі;
• 2. Сабынданатын липидтер, құрылысы;
• 3. Сабынданбайтын липидтер;
• 4. Стероидтар мен терпендер;
ІІІ. Қорытынды;
IV. Пайдаланылған әдебиеттер;
Липидтер
Липидтер – бүкіл тірі жасушалардың құрамына
енетін, майлардың және май тәрізді заттардан
құралған, суда ерімейтін, полюстігі төмен күрделі
органикалық заттар.
Спирт пен май қышқылдарынан түзiлген, күрделi
эфирлерге жатады.
Липидтердің қызметі

• Құрылымдық
• Регуляторлық
• Қорғаныштық
• Жануарлар организмі үшін су
Липидтердің көзі
• Энергияны депонирлеу
қызметі
Құрылымдық. Ақуызбен бірге мембрана
құрамына кіріп, оның жартылай өткізгіштігін
қамтамасыз етеді
Регуляторлық. Кейбір гормондар липидтік
табиғатты болады
Қорғаныштық. Жылуды сақтайды, ішкі
мүшелерді қорғайды, тері астындағы май
созылғыштықты қамтамасыз етеді
Энергияны депонирлеу. 1 г май ыдырауының
нәтижесінде 39 кДж немесе 9,5 ккал энергия
бөлінеді
ЛИПИДТЕР

Сабындалатын
Сабындалмайтын
(Гидролизденетін)
(Гидролизденбейтін)
2,3 және одан да көп
1 ғана компоненттен
компоненттерден
тұрады
тұрады
Сабындалатын липидтер

жай күрделі

балауыз фосфолипидтер гликолипидтер

триацилглицериндер сфинголипидтер
Сабынданатын липидтердің құрылымдық
компоненттері:
Бейтарап майлар:
Глицерин - СН2(ОН)-СН(ОН)-СН2ОН
Май қышқылдары

Фосфолипидтер:
Глицерин - СН2(ОН)-СН(ОН)-СН2ОН
Май қышқылдары
Ортофосфор қышқылының қалдығы – Н2РО4
Азоттық негіздер немесе спирттік топтар:
Этаноламин – NH2-СН2-СН2ОН
Серин - СН2(ОН) –СН(NH2)-СООН
Холин - (СН3)3 N-СН2-СН2ОН
Инозит (алты атомды циклды спирт)
Сфинголипидтер және гликолипидтер:
Сфингозин - СН3(СН2)12-СН=СН-СН(ОН)-СН(NН2)-СН2ОН немесе
дигидросфингазин
Май қышқылдары
Ортофосфор қышқылының қалдығы – Н2РО4
Моно немесе олигосахаридтер (көбiнесе глюкоза)
Май қышқылдары
карбоксил Триацилглицериды – эфиры глицерина

Углеводородная цепь

Насыщенные и ненасыщенные жирные кислоты
Липидтердің физикалық химиялық қасиеттері олардың
құрамында болатын майлы қышқылдарға байланысты.
Табиғи майлы қышқылдар қаныққан, қанықпаған болып
екіге бөлінеді.

Қаныққан майлы қышқылдан тұратын майлар қалыпты
температурада қатты, ал қанықпаған қышқылдан тұратын
майлар сұйық майлар деп аталады.

Қатты майлар (сиыр, қой, т.б.) негізінде шектелген
(қатты) қышқылдың триглицеридтерінен, ал сұйық майлар
(күнбағыс майы, т.б.) шектелген (сұйық) қышқылдардың
триглицеридтерінен тұрады. Гидрогенделу (сутектендіру)
реакциясы арқылы сұйық майды қатты майға айналдырады.
ҚАНЫҚҚАН МАЙ ҚЫШҚЫЛДАР

Қаныққан (шектелген) бір негізді жоғары карбон (майлы)
қышқылдарының гомологтық қатарының негізгі өкілдері:
СН3-(СН2)2-СООН (С4Н7СООН) май қышқылы
СН3-(СН2)14-СООН(С15Н31СООН) пальмитин қышқылы
СН3-(СН2)16-СООН (С17Н35СООН) стеарин қышқылы

Қаныққан майлы қышқылдардың қанықпаған қышқылдардан
айырмашылығы олар ағзада ацетилкофермент А-ның (КоА)
синтезделуі нәтижесінде пайда болады. Ал КоА сірке
қышқылының активті бір формасы болып есептеледі.
ҚАНЫҚПАҒАН МАЙ ҚЫШҚЫЛДАР
Қанықпаған майлы қышқылдар көбінесе
жануарлар ағзасында кездеседі. Олардың негізгі
өнімдері:
• СН3-(СН2)7-СН=СН-(СН2)7-СООН (С17Н33СООН) олеин
қышқылы

• СН3-(СН2)6-(СН=СН)-(СН2)6-СООН (С17Н31СООН)
линоль қышқылы

• СН3-(СН2)5-(СН=СН)3-(СН2)5-СООН (С17Н29СООН)
линолен қышқылы

• СН3-(СН2)5-(СН=СН)4-(СН2)5-СООН (С17Н31СООН)
арахидон қышқылы
Сабындалмайтын липидтер
Сабындалмайтын липидтерге көмірсутектер (терпендер),
көмiрсутек туындысы ( жоғарғы атомды спирттар, кетондар,
жоғарғы карбон қышқылдары, стероидтар) және көп басқа
заттарды жатады
Көптеген сабындалмайтын липидтерге жатады:
• төмен молекулалы регуляторлар (тромбоксандар,
лейкотриендар, простагландиндер, простациклин),
• витаминамдер (барлық майда еритін витаминдер D, E, F, K, A
• гормонамдар (стероидты жыныс гормондары,
глюкокортикоидтар және минералокортикоидтар),
• өсуші гормондар (гиббереллиндер, абсцизді қышқыл,
этилен),
• пигменттер (каротин, ликопин),
• иісті заттар (гераниол, гераниаль, ментол, мирцен)
• феромондар (цитраль, грандизол) және т.б.
САБЫНДАЛМАЙТЫН ЛИПИДТЕР

Сабындалмайтын липидтер қышқылдық және
сілтілік ортада гидролизденбейды

Терпендер Стероидтар

Ментан,каран.пинан, I.Гормондар
лимонен,ментол,кам II.Өт қышқылдары
фора, III.Стериндер
карстин,витамин
Терпендер

Терпе́ндер — Табиғи органикалық
заттар. Көптеген эфир майлары мен
хвоя тұқымдас өсімдіктерде көп
мөлшерде кездеседі. Көптеген
бальзамдар мен шайыр құрамына
кіреді.
Терпендер изопреннің екі немесе одан да көп
қалдықтарынан тұрады.
Құрамында екі изопрен тобы бар терпендерді -
монотерпендер, үш - сесквитерпендер, төрт, алты және
сегіз – ди-, три- және тетратерпендер деп аталады.

Изопрен формуласы
Терпендердің
классификациясы (C5H8)n

• монотерпендер (n=2) • ациклдық
• сесквитерпендер (n=3) • моноциклдық
• дитерпендер (n=4) • бициклдық
• тритерпендер (n=6) • полициклдық
• тетратерпендер (n=8)
• политерпендер (n>8)
Стероидтар
Стероидтар табиғатта кең тараған органикалық
қосылыстар, олардың құрылысының негізі циклді
көмірсутек -циклопентанпергидрофенантрен болып
табылады.
Стероидтардың құрамында Х= -OH, -OR және басқа
да органикалық заттар кездеседі.
Стероидтардың
функционалдық
топтары

Гидроксильді

Карбоксильді

Карбонильді
Стероидтар

Жүрек
Холестерин гликозидтер Гормондар,
і т.б.
Стероидтар көптеген
дәрілік заттар
құрамына кіреді
Холестерин
Холестерин - бір атомды, қанықпаған циклді спирт,
құрамында 27 көміртегі атомы бар. Адам организмінде
холестериннің 1/3 бөлімі бос күйәнде болса, 2/3 эфир
күйінде кездеседі. Барлығы 150 г жуық холестерин болса,
организмде, оның 10% қанда, 90 % мембранада болады.
Холестерин басқа да майлар тобына жататын заттар сияқты
тканьдерге, қан ағысымен липопротеидтердің құрамына
жеткізіледі. Адам организмінде холестерин мөлшері 130-
250 мг % дейін болады, ол адамынң жасына байланысты.
Холестериннің
организмге
түсуі

Экзогендік холестерин Эндогендік холестерин
Ет, икра, май, Бауыр, аздап теріде,
жұмырқаның сары уызы ішекте
Қолданылған әдебиеттер:

1.“Биоорганикалық химия”
Ә.Қ.Патсаев,Т.С.Сейтімбетов,С.А.Шитыбаев,Қ.Н
Дәуренбеков.
2. Глинка Н.Л. “Общая химия”. М. «Химия» 1987.
3. Ленский А.С. “Введение в бионеорганическую химию»
М. ВШ .1989.
4. Равич-Щербо М.И. Новиков В.В. «Физическая и
коллоидная химия», М. ВШ. 1975.
5. А.Ж.Сейтембетова, С.С.Лиходий “Биологиялық
химия”Алматы.Білім.1994.
6. К.С.Сағатов “Биологиялық химия” Алматы 1998.
7. Интернет желісі. “kazreferat”, “Zhastar.kz” сайттары

Ұқсас жұмыстар

Омега қышқылдары

Май қышқылы

Эссенциалды май қышқылдары

Липидтер алмасуы

Липидтердың маңыздылығы

Май қышқылдарының алмасуы

Бейтарап майлар

Гликолипидтер синтезі

Сүттің түзілу физиологиясы

Қарапайым липидтер және өкілдері

Пәндер