Көз жас мүшелері

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МЕДИЦИНА
МИНИСТРЛІГІ АКАДЕМИЯСЫ

«Патологиялық анатомия және гистология» кафедрасы

Сезімтал жасушалар және
сезімталдың механизмі. Көздің
көмекші аппараты
Орындаған: Мұратұлы Қ.
Тобы: В-ЖМҚА-01-18
Қабылдаған: Тоймбетова Қ. А.

Шымкент 2019 ж.
ЖОСПАР

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Рецепторлық жасушалар мен рецепция
механизмдері
2. Көздің қосалқы аппаратының құрылысы
III. Қорытынды
Кіріспе

Сезімталдық — тірі ағзаның сыртқы ортадан
түсетін немесе өзінің ішіндегі тіндер мен
ағзалардан келетін тітіргенгіштерді қабылдап,
оларды ажырата отырып жауап беру қасиеті.
Сезімталдық түрлері
Жалпы сезімталдық
Қарапайым
-беткей (экстероцептивті) – ауырсыну, температуралық, тактильді
-терең (проприоцептивті) – бұлшықет-буын сезімі, вибрациалық сезім,
қысым сезімі, салмақ сезімі
-интероцептивті – хемо- және барорецепция
Күрделі
екі өлшемді кеңістік сезімі, орналасу сезімі, дискриминация сезімі,
стереогноз

Арнайы сезімталдық
-көру
-есту
-иіс сезу
-дәм сезу
Беткей және терең
сезімталдықтың жолдары
Жалпы сезiмталдықтың рецепторлары келесi түрлерге
бөлiнедi:
экстрарецепторлар - терi мен шырышта орналасады;
проприорецепторлар - бұлшық еттерде, сiңiрлерде,
буындарда, жарты шеңберлi каналдарда және
лабиринтте орналасады;
висцерорецепторлар (интерорецепторлар) - iшкi
ағзаларда, тамырларда орналасады.
Осыларға сай беткей (экстрорецептивтiк, контактiлiк),
терең (проприоцептивтiк) және интероцептивтiк
сезiмталдықтарды анықтайды.
Сезімталдық жолдарының
жалпы сипаттамасы

Афферентті Үш нейронды

Қиылысқан (қарама-
қарсы жағына өтеді)
Сезім мүшелері — ішкі және
сыртқы ортаның түрлі әсерлерін
қабылдайтын сезім жүйесі
талдағыштардың (анализаторлардың)
шеткі бөлігі, яғни рецепторлар.
Адамда 5 түрлі сезім мүшелері бар,
олар: көру мүшесі - көз; есту мүшесі
- құлақ; иіс сезу мүшесі - мұрын;
сипап сезу (түйсіну) мүшесі - тері;
дәм сезу мүшесі - тіл. Сезім
мүшелері қоршаған ортаның белгілі
бір тітіркендіргіштерін ғана
қабылдайды. Мысалы, құлақ - тек
дыбысты, көз - тек жарықты және т.
б. Сезім мүшелері мимен және өзара
бірімен-бірі тығыз байланысып,
бірін-бірі толықтырып тұрады.
Сезім түрлеріне байланысты:
Көру рецепторлары
Есту рецепторлары
Дәм сезу рецепторлары
Жанасу сезу
Терморецепторлар
Проприорецептор
лар
Вестибулярлық
(тепе-теңдік)
Ауырсыну
Иіс сезу
рецепторлары
Табиғатына байланысты
Фоторецепторлар – көру;
Механорецепторлар – есту, жанасу,
вестибулярлы, проприорецепторлар;
Хеморецепторлар – дәм сезу, иіс сезу;
Терморецепторлар – тері.
Ноцицепторлар – ауырғанды сезу.
Көру анализаторлары
Көру талдағышы немесе көру анализаторы (analisatoris
visae, гр. analysis — талдау, лат. visa - көру) - жарық пен
түсті ажыратуға бейімделген талдағыш. Көру талдағышы —
көру рецепторынан (көз алмасы), өткізгіш жолдан (көру
жүйкесі) және мидағы орталықтардан тұрады. Көру
талдағышының өткізгіш
жолы - ми жүйкелерінің II
жұбы сезімтал көру
жүйкесі.
Көз
1 — қасаң қабық;
2 — көз алмасының алдыңғы
камерасы;
3 — нұрлы қабықша;
4 — көз алмасының артқы
камерасы;
5 — көз бұршағы;
6 — кірпікті дене;
7 — конъюнктива;
8 — кірпікті дене;
9 — көздің шеткі тік б/е;
10 — көздің ішкі тік б/е;
11 — меншікті тамырлы қабықша;
12 — шыны тәрізді дене;
13 — склера;
14 —торлы қабықша;
15 — көру жүйкесігнің дискісі;
16 — көру жүйкесі
Көру жүйесі

Көз алмасы Көздің қосымша аппараттары

Көз алмасының Ішкі ядро Көз алмасының б/е Көз жас аппараты
қабықшылары

Фиброзды Торлы Көз алмасының
қабықша қабықша сұйықтығы Қабақ
Колбашалар
Қасаң
Көз бұршағы
қабық Таяқшалар Көз жас безі

Склера Тамырлы
қабықша Шыны тәріздес
Жас ағатын өзек
Нұрлы дене
қабықшы
Кірпікті Көз жасының көлі
дене

Меншікті
Тамырлы
қабықша
Көздің қосымша аппараттары
Көздің көмекші аппараттары:

1.Көз қимылдатқыш бұлшықкеттер
2.Жас мүшелері
3.Қабақтардан тұрады.
Көз қозғалтқыш бұлшықеттер
Көздің барлық бағытта қимылдауын
қамтамасыз етеді. Олар: төрт түзу және екі
қиғаш бұлшықеттерден тұрады.
Қабақ
Қабақ - көз алмасының сыртынан қорғап тұратын,
жылжымалы тері-бұлшықетті қабаты. Екі қабаты: алдыңғы-
тері бұлшықетті және артқы шырышты шеміршекті
қабатынан тұрады.
Қабақ шеміршектері - сыртқы және ішкі көз бұрышында
сіңірлі жапыспалар арқылы өзара қосылатын, қабаққа пішін
беретін, тығыз жартылай ай тәрізді пластинка.
Қабақ терісі - өте жұқа, тері асты шел май қабаты
борпылдақ және құрамынжда май тіні жоқ.
Қабақ бұлшықеттері - қабақ тәнәнде көздің айналма
бұлшықеті орналасқан. Оның жиырылуы кезінде қабақ
жұмылады.
Көз жас мүшелері

1. Жас түзетін аппарат және жас
алып кететін жолдан тұрады.
2. Жас түзетін аппарат - көз
шарасының сыртқы жоғарғы
бөлімінде, көз жас ойығында
орналасқан.
3. Жас алып кететін жолдар - көзді
ашып жұму әрекеті арқылы
шырышты қабықтың күмбезіне
баратын көз жас сұйықтығы мен
көз алмасының беткейіде біркелкі
таралады.
Көру гигиенасы
• Балаларда ең жиі кездесетін көру кемшілігі жақыннан көру
қабілеті. В. Ф. Уткин (1971) мен Э. С. Аветисовтың (1975)
зерттеулеріне қарағанда мектеп жасына дейінгі
балалардың 1-2%, 7-10 жаста 4,5%, 11-14 жаста 10,5%, 15-
18 жаста 21,5%, 19-25 жаста 28,7%-нда жақыннан көру
қабілеті байқалады. А. А. Сычевтың (1980) зерттеуі
бойынша көзге күш көбірек түсетін мектептерде, айталық
математика, шет тілі мамандықтарына көп көңіл бөлетін
мектептерде бұл көз кемшілігі оқушылардың 25%-нда
байқалады. Әсіресе балаларды көру гигиенасымен, партада
дұрыс отыру ережелерімен таныстырмаған жағдайда бұл
кемшілік көбейіп кетеді. Осыған байланысты мұғалімдер
өздері де, олардың оқушылары да көру гигиенасын жақсы
біліп, бұл кемшіліктің алдын алғаны жөн.
Қорытынды
Бізді қоршаған дүние туралы барлық мәліметті арнайы
сезімтал мүшелер — көру, есту, иіс сезу, сипап сезу және
дәм сезу анализаторлары арқылы аламыз. Анализатор —
рецепторлы мүше, жүйке жолдары мен үлкен ми сыңарлары
қыртысын қоса ми орталықтарынан тұрады.
Анализаторлардың әрқайсысының көмегімен адамда әр
түрлі сезімдер: температура, ауыру, иіс, жарық, дыбыс және
т.б. қалыптасады.
Анализаторларға байланысты бір мезгілде қоршаған дүние
құбылыстары мен заттарын егжей-тегжей талдау арқылы әр
түрлі сезімнің үздіксіз синтезі жүреді. Сондықтан бізді
қоршаған дүниені тұтас қабылдау жүзеге асырылады.
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі:
1) Гистология: Оқу құралы төрт бөлімді / Ж.О. Аяпова. Алматы: «Кітап» баспасы. –
2005. - 285 б.
2) Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу
орындарының студенттеріне арналған. / Р.Б. Абильдинов, Ж.О. Аяпова, Р.И. Юй. –
Алматы: «Эффект» баспасы, 2006. - 411 б.

Қосымша:
1) Гистология: Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау: Еркін и К – XXI,
2004.
2) Цитология, жалпы эмбриология ж2не гистология негіздері. Рысұлы М., Омаров
К. / ҚР БМ Яссауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті. – Алматы:
Ғылым, 1996. - 224б.

Электронды ресурс:
1) www.Wikipedia.org
2) www. Google.kz

Ұқсас жұмыстар

Тері қабаттары мен құрылысы

Дәм сезу мүшесі

Көру жүйесі

Сезім мүшелері. Көздің құрылысы

Есту мүшелері

Сезім мүшелерінің жалпы мінездемесі және анализаторлар туралы ілім. Көру және иіс сезу ағзалары

Көздің бұршақ денесі

Анализаторлар физиологиясы

Есту мүшесі

Баланы курациялау, оның нерв- психикалық дене дамуын бағалау

Пәндер