Көз жас мүшелері

Сезімтал жасушалар және сезімталдың механизмі. Көздің көмекші аппараты

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

«Патологиялық анатомия және гистология» кафедрасы

Орындаған: Мұратұлы Қ.

Тобы: В-ЖМҚА-01-18

Қабылдаған: Тоймбетова Қ. А.

Шымкент 2019 ж.

ЖОСПАР

Кіріспе

Негізгі бөлім

Рецепторлық жасушалар мен рецепция механизмдері

Көздің қосалқы аппаратының құрылысы

Қорытынды

Кіріспе

Сезімталдық - тірі ағзаның сыртқы ортадан түсетін немесе өзінің ішіндегі тіндер мен ағзалардан келетін тітіргенгіштерді қабылдап, оларды ажырата отырып жауап беру қасиеті.

Сезімталдық түрлері

Жалпы сезімталдық Қарапайым -беткей (экстероцептивті) - ауырсыну, температуралық, тактильді

-терең (проприоцептивті) - бұлшықет-буын сезімі, вибрациалық сезім, қысым сезімі, салмақ сезімі

-интероцептивті - хемо- және барорецепция

Күрделі екі өлшемді кеңістік сезімі, орналасу сезімі, дискриминация сезімі, стереогноз

Арнайы сезімталдық

-көру

-есту

-иіс сезу

-дәм сезу

Беткей және терең сезімталдықтың жолдары

Жалпы сезiмталдықтың рецепторлары келесi түрлерге бөлiнедi:

экстрарецепторлар - терi мен шырышта орналасады;

проприорецепторлар - бұлшық еттерде, сiңiрлерде, буындарда, жарты шеңберлi каналдарда және лабиринтте орналасады;

висцерорецепторлар (интерорецепторлар) - iшкi ағзаларда, тамырларда орналасады.

Осыларға сай беткей (экстрорецептивтiк, контактiлiк), терең (проприоцептивтiк) және интероцептивтiк сезiмталдықтарды анықтайды.

Сезімталдық жолдарының жалпы сипаттамасы

Афферентті

Үш нейронды

Қиылысқан (қарама-қарсы жағына өтеді)

Сезім мүшелері - ішкі және сыртқы ортаның түрлі әсерлерін қабылдайтын сезім жүйесі талдағыштардың (анализаторлардың) шеткі бөлігі, яғни рецепторлар. Адамда 5 түрлі сезім мүшелері бар, олар: көру мүшесі - көз; есту мүшесі - құлақ; иіс сезу мүшесі - мұрын; сипап сезу (түйсіну) мүшесі - тері; дәм сезу мүшесі - тіл. Сезім мүшелері қоршаған ортаның белгілі бір тітіркендіргіштерін ғана қабылдайды. Мысалы, құлақ - тек дыбысты, көз - тек жарықты және т. б. Сезім мүшелері мимен және өзара бірімен-бірі тығыз байланысып, бірін-бірі толықтырып тұрады.

Сезім түрлеріне байланысты:

Көру рецепторлары

Есту рецепторлары

Дәм сезу рецепторлары

Жанасу сезу

Терморецепторлар

Проприорецепторлар

Вестибулярлық (тепе-теңдік)

Ауырсыну

Иіс сезу рецепторлары

Табиғатына байланысты

Фоторецепторлар - көру;

Механорецепторлар - есту, жанасу, вестибулярлы, проприорецепторлар;

Хеморецепторлар - дәм сезу, иіс сезу;

Терморецепторлар - тері.

Ноцицепторлар - ауырғанды сезу.

Көру анализаторлары

Көру талдағышы немесе көру анализаторы (analisatoris visae, гр. analysis - талдау, лат. visa - көру) - жарық пен түсті ажыратуға бейімделген талдағыш. Көру талдағышы - көру рецепторынан (көз алмасы), өткізгіш жолдан (көру жүйкесі) және мидағы орталықтардан тұрады. Көру талдағышының өткізгіш

жолы - ми жүйкелерінің II жұбы сезімтал көру жүйкесі.

1 - қасаң қабық; 2 - көз алмасының алдыңғы камерасы; 3 - нұрлы қабықша; 4 - көз алмасының артқы камерасы; 5 - көз бұршағы; 6 - кірпікті дене; 7 - конъюнктива; 8 - кірпікті дене; 9 - көздің шеткі тік б/е; 10 - көздің ішкі тік б/е; 11 - меншікті тамырлы қабықша; 12 - шыны тәрізді дене; 13 - склера; 14 -торлы қабықша; 15 - көру жүйкесігнің дискісі; 16 - көру жүйкесі

Көз

Көру жүйесі

Көздің қосымша аппараттары

Көз алмасы

Көз алмасының

қабықшылары

Ішкі ядро

Көз жас аппараты

Қабақ

Жас ағатын өзек

Көз жасының көлі

Көз жас безі

Фиброзды

қабықша

Қасаң

қабық

Склера

Торлы

қабықша

Тамырлы

қабықша

Нұрлы

қабықшы

Кірпікті

дене

Меншікті

Тамырлы

қабықша

Шыны тәріздес

дене

Көз бұршағы

Көз алмасының

сұйықтығы

Таяқшалар

Колбашалар

Көз алмасының б/е

Көздің қосымша аппараттары

Көздің көмекші аппараттары:

Көз қимылдатқыш бұлшықкеттер

Жас мүшелері

Қабақтардан тұрады.

Көздің барлық бағытта қимылдауын қамтамасыз етеді. Олар: төрт түзу және екі қиғаш бұлшықеттерден тұрады.

Көз қозғалтқыш бұлшықеттер

Қабақ - көз алмасының сыртынан қорғап тұратын, жылжымалы тері-бұлшықетті қабаты. Екі қабаты: алдыңғы- тері бұлшықетті және артқы шырышты шеміршекті қабатынан тұрады.

Қабақ шеміршектері - сыртқы және ішкі көз бұрышында сіңірлі жапыспалар арқылы өзара қосылатын, қабаққа пішін беретін, тығыз жартылай ай тәрізді пластинка.

Қабақ терісі - өте жұқа, тері асты шел май қабаты борпылдақ және құрамынжда май тіні жоқ.

Қабақ

Қабақ бұлшықеттері - қабақ тәнәнде көздің айналма бұлшықеті орналасқан. Оның жиырылуы кезінде қабақ жұмылады.

Көз жас мүшелері

Жас түзетін аппарат және жас алып кететін жолдан тұрады.

Жас түзетін аппарат - көз шарасының сыртқы жоғарғы бөлімінде, көз жас ойығында орналасқан.

Жас алып кететін жолдар - көзді ашып жұму әрекеті арқылы шырышты қабықтың күмбезіне баратын көз жас сұйықтығы мен көз алмасының беткейіде біркелкі таралады.