Экономикалық ауытқудың себептері

«Экономикалық теория» пәнінен

12-тақырып: Экономикалық циклдар. Инфляция және жұмыссыздық.

Дәріс презентациялаудың мақсаты: экономикалық ауытқуларды талдай отырып, олардың себептері мен салдарларын анықтау. Дәріс жоспары: 1. Экономикалық цикл және оның фазалары. 2. Циклдық ауытқулардың себептері: ішкі және сыртқы. Экономикалық цикл және оның түрлілігі (қысқа, орта, ұзақ мерзімді циклдар) . 3. Инфляция себептері, көрсеткіштері мен түрлері. 4. Жұмыссыздық: мәні, себептері мен нысмандары. Оукен заңы. 5. Дағдарысқа қарсы саясат және Қазақстан Республикасындағы тұрақты экономикалық өсудің бағдарларамары.

Экономикалық цикл (ауытқу)

Экономикалық белсенділіктің және онымен байланысты өндірістің ұлттық көлемінің, инвестицияның, жұмыспен қамтудың, бағаның және т. б. -дың өзгеруі арқылы ауытқымалы құбылып дамуы немесе екі дағдарыс арасындағы уақыт.

Экономикалық цикл (ауытқу)

ЖҰӨ

0 уақыт

экономикалық цикл

Экономикалық ауытқудың

себептері

Ішкі

Сыртқы

Экономикалық ауытқудың

түрлері

Ұзақ мерзімді

Орта мерзімді

Қысқа мерзімді

Қысқа және орта мерзімді экономикалық ауытқу

Қысқа мерзімді - 2-4 жылға созылады. Пайда болу себебі: тауар запастары шамасының құбылуы, инвестицияның бөлінуі мен жаңа құрал-жабдықтардың енгізудің арасындағы уақыт.

Орта мерзімді - 7-12 жылға созылады. Пайда болу себебі: инвестициялық ауытқу, өндіріс қуатының жаппай жаңаруы.

Ұзақ мерзімді экономикалық ауытқу

40-60 жылдарға созылады. Н. Кондратьевтің «ұзын толқын» деп аталатын өрлеу мен дағдарыс фазаларынан тұрады.

Кондратьев өрлеу кезеңін экономиканың дамуына ықпал жасайтын жаңа технологияның пайда болуымен байланыстырады.

Дағдарысты экономикадағы ескі үлгілер мен және оған деген сұраныстың жоқтығымен сипаттайды.

Н. Кондратьевтің теориясына сәйкес,

1768-1814 жж өрлеуді көмір мен темірді өңдеу технологиясы және де басқа станоктар мен двигательдердің келуі,

1849-1873 жж өрлеу-параход, темір жол, телеграф, ценменттің пайда болуымен,

1896-1920 жж өрлеу химия, автокөлік, алюминидің пайда болуымен,

1940-1965 жж өрлеу - плассмасса, теледидар, ядролық энергетика, электрониканың пайда болуымен байланысты.

Экономикалық ауытқудың

фазалары

Дағдарыс

Тоқырау

Жандану

Өрлеу

Инфляция

Бағаның тұрақты өсуіне байланысты ақшаның сатып алу қабілетінің төмендеп, оның құнсыздануы.

Ашық

Жасырын

Инфляцияның шығу нысаны

бойынша түрлері

Сұраным

инфляциясы

Ұсыным

инфляциясы

Инфляцияның пайда болу себебі

бойынша түрлері

Күтілген

Күтілмеген

Инфляцияның басталу уақыты

бойынша түрлері

Баяу

Қарқынды

Инфляцияның бағаға

байланысты түрлері

Ұшқыр

Инфляцияның себептері

Мемлекеттік шығындардың табысынан артып кетуі, яғни бюджет тапшылығы (айналыстағы ақша саны мен тауар массасының сәйкес келмеуі бағаның өсуіне әкеп соқтырады) .

Өндірушілер үшін ұсынымды төмендету мен бағаны өсіретін мүмкіндіктерді қалыптастыратын бәсеке мен монополиялық нарықтың жетілмеуі жатады.

Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық салдарлары

тұрғындардың нақты табысының төмендеуі, жинақталған қорларының құнсыздануы:

өмір сүру деңгейлерінің төмендеуі, қоғамның байлар мен кедейлерге бөлінуі;

экономикалық өсуге кері әсер ететін инфестицияның төмендеуі мен оны тартуға ынтаның жоғарылауы;

өндірісті жаңартуға мүмкіндіктің болмауы және оның тозуы

ұлттық валюта курсының төмендеуі жатады.

Инфляция көрсеткіштері

Ағымдағы жылдағы тұтыну бағысы

ТБИ = х 100 %

Өткен жылдағы тұтыну бағасы

ТБИ ағымд. жыл - ТБИ өтк. жыл

Бағаның өсу екпіні = х 100 %

ТБИ өткен жыл

Жұмыссыздық

Жұмыс күшінің бір бөлігі өндірісте еңбекке араласпағандығын көрсететін әлеуметтік-экономикалық құбылыс.

Бұл еңбекке деген ұсынымның сұранымнан артып кеткенін сипаттайтын ауытқымалы құбылыс.

Халықаралық еңбек ұжымының анықтамасына сәйкес, жұмыссыздарға жұмыс орындарының жетіпеуінен жұмысқа орналаса алмай өз бетінше жұмыс іздеп жүрген адамдарды жатқызамыз.

Фрикциондық

Құрылымдық

Жұмыссыздық түрлері

Циклдық

Маусымдық

Технологиялық

Жасырын

Жұмыссыздық өлшемі

Жұмыссызсыз адамдар саны

Жұм. деңгейі = х 100 %

Жұмыс күші

Оукен заңы

Фрикциондық және құрылымдық жұмыссыздықтың деңгейіне қарағанда жұмыссыздық деңгейінің 1%-ға өсуі ЖҰӨ өсу екпінін 2, 5%-ға төмендетеді. Бұл тәуелділікті А. Оукен зерттеген.

Классикалық

Мальтустық

Жұмыссыздықты болдырмау

теориялары

Кейнстік

Филипс қисығы

Жұмыссыздық

0 1 2 Инлфяция

Жұмыссыздық пен инфляцияның байланысы

Егер мемлекет жұмыссыздықты болдырмаудың Кейнстік бағдарламасын қолданған уақытта қоғамда тұтынушылық сұраным өседі, яғни баға өседі.

Баға деңгейінің өсуі инфляцияға әкеп соқтырады. Демек, инфляцияға қарсы күрес жүргізіледі, оның салдарынан төлем қабілеті бар сұраным шектеледі, ал одан өндіріс көлемі төмендейді, нәтижесінде жұмыссыздық өседі.

Осы жұмыссыздық пен инфляцияның арасындағы байланысты ағылшын экономисті А. В. Филипс зерттеді. Филипс қисығы қысқа мерзімді экономикалық жағдайда немесе баяу инфляция кезінде экономикалық талдау жасау үшін қолданылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы 1995 жыл.

Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі. Алматы 2002 жыл.

«Қазақстан Республикасының еңбек туралы» Қазақстан Республикасының заңы. Астана, 1999 жыл.

Қазқстан Республикасының «Білім туралы» заңы, 1999 жыл.

Қазқстан Республикасының «Бюджеттік жүйе туралы» заңы, 1999 жыл.

«Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару туралы» заңы, 2001 жыл.

«Қазақстан-2030» Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Алматы - 1997 жыл.

«Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында» Қазақстан Республикасының Президентінің халқына Жолдауы, 2005жыл.

«Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа Жолдауы, 2006 жылғы 1 наурыз

«Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа Жолдауы, 2007 жыл 28 ақпан.

«Қазақстан азаматтарының әл-аухатын көтеру - мемлекет саясатының басты мақсаты» Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа Жолдауы, 2008 жыл, 7 ақпан.

Экономикалыќ теория негіздері. Я. М. Єубакіров, Алматы. 1998

Экономискс. Макконелл Кемпбелл Р., Стенли Л. Брю. В 2-х томах. 1993.

Ұқсас жұмыстар

Тіс жақ аномалиалары, даму себептері және профилактикасы

Қартаюдың молекулярлы – генетикалық механизмдері. Биологиялық жүйенің сенімділігі

Өлшеулер және олардың геодезиялық және фотограмметрикалық жұмыстардағы мәні

Вариация көрсеткіштері

Вариациялық көрсеткіштер

Тілдік нормадан

Девиацияның формалары

Дислалияның түрлері

Суицидтің алдын алу