ХИМИЯЛЫҚ ШИКІЗАТ ӨНДІРІСІ

Презентация қосу

ХИМИЯ ӨНЕРКӘСІБІНІҢ
САЛАЛАРЫ ЖӘНЕ
ХИМИЯЛЫҚ ШИКІЗАТ
ӨНДІРІСІ

Орындаған:Құрманбай Аяжан Қанатқызы
Тексерген:Нургазина Айжаркын Султанбеков
Жоспар
•1 Химия өнеркәсібі дегеніміз не?
•2 Химия және мұнай-химия өнеркәсібі
•3 Химия өнеркәсібінің салалық құрылымы
•4 Химия өндірісінің географиясы
•5 Химия өнеркәсібінде қолданылатын энергия түрлері
•6 Пайдаланылған әдебиеттер
Химия өнеркәсібі — ауыр
өнеркәсіптің жетекші салаларының
бірі, еңбек заттарын (шикізаттар
мен материалдарды) өңдеуге,
негізінен химиялық әдістерді баса
қолданатын өндіріс салаларының
кешені.
Химия және мұнай-химия өнеркәсібі
Химия өнеркәсібіне жататын Мұнай-химия өнеркәсібіне
салалар: жататын салалар:
Кен-химия (фосфорит, Синтетикалық каучук
апатит, калий тұзын өндіру Негізгі органикалық синтез
және байыту, күкірт, т.б.) өнімдерін өндіру
Негізгі химия Резина-асбест өнеркәсібі
(анорганикалық жатады.
қышқылдар, минералдық
тұздар, сілтілер, жасанды
тыңайтқыштар, хлор,
аммиак өндірісі)
Жасанды және
синтетикалық талшықтар,
синтетикалық шайырлар
және пластмассалар, сыр-
бояу өнеркәсібі (әк,
литопон, сыр, эмаль,
нитроэмаль, т.б. өндіру)
Химиялық тездеткіштер
(реактивтер) және ерекше
таза заттар, синтетикалық
бояғыштар, фотохимия,
тұрмыстық химия, химия-
Химия өнеркәсібінің салалық құрылымы

Кен-химия
өнеркәсібі- Химия
Полимерлік
өнеркәсібі — ауыр
материалдар Тұтыну қажеттерін
өнеркәсіптің
өнеркәсібі- қанағаттандыруға
жетекші
синтетикалық арналған өнім-
салаларының бірі, Негізгі химия-
шайырлар мен фармацевтикалық
еңбек заттарын өнеркәсібіминералд
пластмассалар, дәрі-дәрмек,
(шикізаттар мен ық тыңайтқыштар,
химиялық жуғыш заттар,
материалдарды) қышқылдар,
талшықтар, фотохимия,
өңдеуге, негізінен сілтілер, т.б. өндіру
синтетикалық парфюмериялық-
химиялық әдістерді
каучук, косметикалық
баса қолданатын
синтетикалық тауарлар
өндіріс
бояғыштар өндіру
салаларының
кешені.
Химия өндірісінің географиясы

• Еліміздің негізгі химиясын «төрт таған» - кукірт
қышқылы, химиялық қосылыстар, фосфор мен минералдық
тыңайтқыштар өндірісі құрайды.

• Күкірт қышқылы химия өнеркәсібінде басқа қышқылдар,
химиялық қосылыстар, тыңайтқыштар, дәрілер
өндірісінде, металлургияда кеннен уранды бөліп алу үшін
қажет. Бұл өте белсенді, Қауіпті, аз тасымалданатын зат
(тасымалдау үшін арнаулы ыдыстар қажет). Сондықтан,
оның өндірісі тұтынушыларға жакын орналасады.
Сонымен бірге шикізат және экологиялык факторларда
(күкірт газын ұстап қалу) маңызды.

• Қышқыл алу үшін күкірт пен су қажет. Күкірт гипстің,
күкірт газының және түсті металдар кендерінің
күйіндісінің, құрамында болады.
Күкірт қышқылын шығарады:

Ауыр металдардың Фосфатты
металлургиялык Уран алатын тыңайтқыштар
орталықтарында орталытарда өндірісі
(Жезказған, Балкаш, (Степногор); орталықтарынд
Өскемен, Риддер); а (Тараз)
• Бірінші жағдайда негізгісі - шикізаттық және
экологиялық факторлар; ал екіншісі мен
үшіншісінде - тұтыну факторы.

• Металдардың химиялық қосылыстары
кеңінен колданылады. Мысалы, хром
қосылыстары флотация үшін реагенттер
болып табылады. Одан басқа, олар тері
илеуде, фотоматериалдар мен бояулар
дайындауда қажет. Негізгі шикізат - хром
кені.
• Ақтөбедегі хром қосылыстары зауыты -
Қазақстанда жалғыз.
• Фосфор - тыңайтқыш, сіріңке, азықтық қоспалар,
дәрі жасау үшін қажет. Оны көп электр қуатын
жұмсап, фосфориттен алады. Алынған фосфорды
тыңайтқыш өндіруге қажетті фосфор
қышқылынан өңдейді.

• Ауылшаруашылығына әр түрлі фосфор, азот,
калий және кешенді минералдық тыңайтқыштар
қажет. Фосфат тыңайтқыштарын фосфорит
пен күкірт қышқылынан алады. Бұл - материалды
көп қажет ететін өндіріс болғандықтан,
фосфорит кендеріне жақын орналастырылады.
Фосфоритті Қаратау мен Жаңатаста өндіріп
ұсақтайды да, тыңайтқышты Таразда шығарады.

• Алынған ұнға күкірт қышқылын қосу арқылы
суперфосфат тыңайтқышы алынады. Ұнның бір
бөлігін күкірт емес, фосфор қышқылымен өңдейді.
Құрамында «фосфордың қос үлесі» болғандықтан,
ондай тыңайтқыш құндырақ болып келеді (қос
суперфосфат). Азот тыңайтқыштарын өндіру
үшін азот пен сутегі қажет. Азотты ауадан алуға
болады. Ал сутегін алу көзі - табиғи немесе кокс
газы. Ондай өндірістер Ақтау мен Теміртауда бар.
• Көптеген кәсіпорындар полимерлік материалдарды
өңдейді. Пластмасса бұйымдарын шығаратын ең үлкен
зауыттар Атырауда (сумен жабдықтайтын полиэтилен
құбырлары), Алматы мен Астанада құрылған. Резеңке
бұйымдары өндірісінің негізгі орталытары - Саран
(металлургия үшін конвейер таспаларын шығару) және
Шымкент (автомобильдер мен ауыл шаруашылығы
техникасы үшін шина жасау).

• Химия-фармацевтика өнеркәсібі елімізде колданылатын
дәрілердің 3/5 береді. Ірі кәсіпорындар Алматы, Қаскелең,
Семей және Қарағандыда жұмыс істейді.

• Химия өнеркәсібі - экологиялық жағынан ең «лас»
салалардың бірі. Онымен Шымкент, Тараз, Ақтау мен
Теміртау, Павлодардағы ауаның, судың, топырақтың
ластануы тікелей байланысты. Теміртаудағы Нұра өзені
мен Павлодардағы жер асты суларының сынаппен
ластануы орасан үлкен қауіпті әзірге жасырып тұр. Оны
залалсыздандыру үшін күрделі де қымбат жұмыстар
жүргізілуде.
• Қостанайда
химиялық
талшықтар
зауыты ұшақ
салондарын
қаптайтын,
жанбайтын
талшық
шығарады.
• Көптеген кәсіпорындар полимерлік материалдарды өңдейді.
Пластмасса бұйымдарын шығаратын ең үлкен зауыттар
Атырауда (сумен жабдықтайтын полиэтилен құбырлары),
Алматы мен Астанада құрылған. Резеңке бұйымдары
өндірісінің негізгі орталытары - Саран (металлургия үшін
конвейер таспаларын шығару) және Шымкент
(автомобильдер мен ауыл шаруашылығы техникасы үшін
шина жасау).

• Химия-фармацевтика өнеркәсібі елімізде колданылатын
дәрілердің 3/5 береді. Ірі кәсіпорындар Алматы, Қаскелең,
Семей және Қарағандыда жұмыс істейді.

• Химия өнеркәсібі - экологиялық жағынан ең «лас»
салалардың бірі. Онымен Шымкент, Тараз, Ақтау мен
Теміртау, Павлодардағы ауаның, судың, топырақтың
ластануы тікелей байланысты. Теміртаудағы Нұра өзені
мен Павлодардағы жер асты суларының сынаппен ластануы
орасан үлкен қауіпті әзірге жасырып тұр. Оны
залалсыздандыру үшін күрделі де қымбат жұмыстар
жүргізілуде.
Қазақстанның химиялық кешені

9% 9%

32%

47%

3%

Тау-кен химиясы Жалпы химия Полимерлік химия
Полимерлік өңдеу Химиялық фармацетика
Қазақстанның химия саласы-шикізат көзі және көптеген өндіріс саласында үлкен мағынаға ие болған
материалдардың қайнар көзі саналатын басымдылығы жоғары және көп қырлы сектор.

Қазақстанда минералды және көмірсутек материалдарының,қазіргі кезде әлі игерілмеген
фосфориттер,хромиттер,натрий тұздарының кең ауқымды кеніштері бар. Мемлекетіміздің жер
қойнауынан Менделеевтың периодтық жүйесіндегі 105 элементтің 99-ы табылған.Қазіргі таңда
Қазақстанда құрамында түрлі пайдалы қазбалары бар 493 кен орындарына ьарлау жүргізілген.
Химия өнеркәсібінің
ерекшеліктері

Алуан түрлі,құрамы жөнінен әркелкі шикізат
түрлерінің пайда болуы

Құрылымы жағынан өте күрделі

Энергияны,әсіресе жылужы көп
қажет етуі
Кейбір салаларында
судың көп мөлшерде
пайдалануы
Ғылымға
негізделген ең
жаңаҚазіргі
өндірістің
болуы
заманғы
салаларыны
Шығара
тын
ң
өнім
мамандануы
түрлері
нің
көптігі
Ресей:Салалар бойынша үлесі
Фармацевтика Полимерлер Мұнай химиясы Тұтыну химиясы Бейорганикалық Арнайы химикаттар

12% 9%

12%

13%

48%
6%
Электр энергиясы электрхимиялық(ерітінділер мен
балқымалардың
электролизі),электртермиялық(қыздыру,балқыту,возгонк Жылу энергиясы химия өндірісінде әртүрлі физикалық
а,жоғпры температуралық синтездер және т.б) үдерістерді(балқыту,құрғату,дистилляция, химиялық
үдерістерді жүргізумен қатар,механикалық энергияға реакцияларды жүргізуге және т.б ) іске асыру үшін
айналдыруға,материалдарды қолданылады.
тасымалдауға,бөлшектеуге,ұнтақтауға,газдарды сығуға
және т.б

Химия өнеркәсібінде
қолданылатын энергия түрлері

Жарық энергиясы өте көп мөлшерде химиялық
Ішкі ядролық энергия радиоактивті сәулелердің өндірістерде түрлі фотохимиялық реакцияларды
әсерімен жүретін реакцияларға қолданылады. жүргізуге қолданылады.
Химия
өнеркәсібінің
шикізат базасы Мұнай

Фосфор,кү
Ауа кірт,гипс

Су
Хими Өндіріс
қалдықта

я
ры

Табиғи
Ағаш
газ
Минерал
ды
тұздар
Химия өнеркәсібінің орналасу факторлары

Тарих
и

Экономика
лық
Химия өнеркәсібі

Негізгі өндіріс
Полимер
материалдар
ы,

Өңдеуші өндіріс
Минералды Бояғыш
тыңайтқышта заттар,
р шығару Лак бояу,

Жартылай дайын
Дәрі-дәрмек, Өнімдер
өндірісі,
резина
Тұздар,
Қышқылдар,
сілтілер
Химиялық өндірістің компоненттері

Айнымалы •
•
Шикізат
Қосымша материалдар
компонентте •
•
Өнімдер
Өндіріс қалдықтары
р • Энергия

Тұрақты •
•
Аппараттық жабдықтама
Тәртіп және басқару ұйымдастырылуы
компонентте •
•
Құрылыс обьектілері
Қызметкерлер
р
Химия өндірісінің өсу динамикасы,млрд тг
200
184.9
178.9
180

160
147.9

140

120

104.1
100
85.5

0
2009 2010 2011 2012 2013
Химиялық өнімдер
30%

36%

10% 24%

Тіршілікті қамтамасыз ететін өнімдер Арнайы химикаттар
Тұтыну тауарлары Негізгі тауарлар
Мұнай-газ
өндірісі
негізінде
дамыды

Химия
өнеркәс
ібі
Ауыл Ферғана,Қокан
Самарқанд
шаруашылық аймақтық
тыңайтқыштар зауыттар
мен Қазақстаннан
қамтамасыз әкелетін фосфорит
шикізатын
етеді пайдаланады
Химия өнеркәсіптің
шикізаты әртүрлі Шикізат
белгілері бойынша
жіктеледі

Шығу тегіне Химиялық Агрегаттық күйі
байланысты Қоры бойынша құрамы бойынша бойынша

Минералдық
Сарқылатын Бейорганикалық Қатты
Өсімдік
Сарқылмайтын Органикалық Газтәрізді
Жануратекті
Пайдаланылған әдебиеттер
“Қазақ Энциклопедиясы”, 9 том
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Шойын өндірісі

Химиялық өнеркәсіп шикізаты

Уыт өсірудің морфологиялық және физико-биохимиялық процесстері

«Заманауи орауыштар мен қаптамалар түрлері»

Шыны және шыны өндірісінің технологиясы

Полимерлер өндірісі

Химия өнеркәсібі салаларына жалпы топтастыру

Қара бидай ұны

МИНЕРАЛДЫ ТЫҢАЙТҚЫШТАР ЗАУЫТЫ

Строительные материалы

Пәндер