АММОНИЙ ТҰЗДАРЫ

Презентация қосу

АММИАК ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОСЫЛЫСТАРЫНА
ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

• Орындаған: ВМ-309
Бәкір Балауса
• Тексерген:Жыльгелдиева
А.А.
АММИАК
Аммиа́к — NH3, сутегі нитриді, қалыпты жағдайда - өткір иісті (
мүсәтір спирті иісті) түссіз газ.
Аммиак ауадан шамамен алғанда екі есе жеңіл. Аммиактың суда
ерігіштігі жоғары - 1000 көлем суда 1200 көлем (0 °C кезінде)
немесе 700 көлем (20 °C кезінде) NH3 ериді. Тоңазытқыш
техникада R717 деген атауға ие, мұндағы R — Refrigerant (
хладагент), 7 — хладагент типі (бейорганикалық қосылыс), 17 —
молекулалық массасы.
ҚАСИЕТТЕ
РІ
Физикалық қасиеттері
Аммиак — түссіз, өткір иісті, ауадан екі еседей жеңіл, тұншықтырғыш газ.
Балқу температурасы -77,8°С, қайнау температурасы -33,4°С.
Аммиак суда өте ерімтал, 1 көлем суда 700 көлем аммиак ериді. Аммиак суда
ерігенде аммиак гидратын NH3·H2O түзеді. Аммиактың судағы ерітіндісі
аммиак суы немесе мусәтір спирті деген атпен дәріханада сатылады.
Химиялық қасиеттері
Аммиактың сумен әрекеттесуі.
Аммиак суда ерігенде, темендегі тепе-теңдік іске асады:
Аммиактың судағы ерітіндісі әлсіз негіздік қасиет көрсетеді.
Аммиак қышқылдармен әрекеттесіп, аммоний тұздарын түзеді.
ӘСЕ
РІ
Физиологиялық әсері
Аммиактың тұншықтырғыш иісі бар. Ауаға тарағанда адамның дем
алуына зиянды әсер етеді. Аммиак тасымалдайтын цистернаның
қауіпсіздік шарасы үнемі қадағалануы тиіс.
Қыздырудың әсері
Аммоний тұздарын қыздырғанда, олардың айырылуы кұрамына қарай
әртүрлі өтеді. Мысалы:

Ерекшелігі — бөлінген аммиак NH3 қайтадан хлорсутекпен
әрекеттесіп, сынауықтың суык қабырғасында аммоний хлоридінің
майда ақ кристалдарын түзеді (16-сурет). Аммоний тұздарын сілтімен
қосып қыздырса, аммиак газы бөлінеді. Газ шығып жатқан түтіктің
аузына ылғал қызыл лакмус қағазын ұстаса, ол лезде көгереді.
Аммиак газын өткір иісінен де байқауға болады. Бұл әрекеттесу
аммоний тұзын анықтауға сапалық реакция болып табылады.
ҚОЛДАНЫЛУЫ
Аммиактан минералдық тыңайтқыштар, дәрі-дәрмектер, қопарылғыш заттар, азот қышқылы және
нитраттар өндіріледі, аммоний тұздары алынады. Аммиак төменгі қысымда (0,7—0,8 мПа) оңай
сұйылады, ол буланғанда көп жылу сіңіретін қасиетіне сәйкес тоңазытқыш қондырғыларда реагент
ретінде қолданылады.
Аммоний нитраты мен аммоний сульфаты, аммоний гидро- фосфаттары тыңайтқыш ретінде кеңінен
қолданылады. Аммоний хлориді: дәнекерлеуге, гальвани элементін даярлауға, ал аммоний
гидрокарбонаты: кондитер, тамақ өнеркәсібінде қолданылады. Аммоний нитраты NH 4NO3 мен
алюминий және көмірдің коспасынан аммонал деп аталатын копарылғыш зат жасалынады.
Аммиак — өткір иісті, тұншықтырғыш газ. Өнеркәсіпте сутек пен азотты қосып, тікелей
синтездеп, ал лабораторияда аммоний тұздарын сілтімен қосып қыздырып, аммиак алады. Аммиак
суда жақсы еріп, аммоний гидроксидін, ал қышқылдармен реакцияға түсіп, аммоний тұздарын
түзеді. Одан тыңайтқыштар — нитраттар, азот қышқылы, қопарылғыш заттар алынады.

Аммоний тұздарының барлығы суда жақсы ериді. Оларды қыздырғанда, аммиак бөле ыдырайды.
Аммоний тұздары азот қышқылын алуға, тыңайтқыштар өндіруге, қопарылғыш заттар жасауға
қолданылады.
ТУЫНДЫЛАРЫ

Аммиак қышқылдармен әрекеттесіп, аммоний тұздарын түзеді.
Мысалы, екі шыны таяқшаны алып, біріншісін — аммиак суына, екіншісін —
концентрациялы тұз қыішқылына батырып, екі таяқшаны бір-біріне
жақындатса, ақ түтін пайда болады.
Ол — аммоний хлоридінің өте ұсақ кристалдары. Реакция тендеуі:
Аммиак басқа да күшті қышқылдармен әрекеттесіп, аммоний тұздарын
түзеді.
АММОНИЙ

АММОНИЙ, NH4+ – АММИАКТЫҢ СУДАҒЫ ЕРІТІНДІСІНДЕ
ТҮЗІЛЕТІН АТОМДАР ТОБЫ; БІР ЗАРЯДТЫ КАТИОН.
ТҰРАҚСЫЗ, ҚЫЗДЫРҒАНДА АММИАКҚА ЖӘНЕ СУҒА
ЫДЫРАЙДЫ. МҮСӘТІР СПИРТІНІҢ (NH4OH) ЖӘНЕ А.
ТҰЗДАРЫНЫҢ ҚҰРАМЫНА КІРЕДІ.
АММОНИЙ ҚОСЫЛЫСТАРЫ
АММОНИЙ ҚОСЫЛЫСТАРЫ — ҚҰРАМЫНА АММОНИЙ ТОБЫ NH 4 ЕНЕТІН ХИМ. ЗАТТАР. ОЛАРДЫҢ
КӨПШІЛІГІ ТҰЗДАРҒА ЖАТАДЫ ЖӘНЕ АНИОНДАРЫ БОЙЫНША АТАЛАДЫ. НЕГІЗГІЛЕРІ — АММОНИЙ
КАРБОНАТТАРЫ, АММОНИЙ НИТРАТЫ, АММОНИЙ СУЛЬФАТЫ, АММОНИЙ ФОСФАТТАРЫ БОЛЫП
ТАБЫЛАДЫ. АММОНИЙ КАРБОНАТТАРЫ — КӨМІР ҚЫШҚЫЛЫНЫҢ АММОНИЙ ТҰЗДАРЫ. ҚҰРАМЫНА
ҚАРАЙ БИКАРБОНАТ НЕМЕСЕ ГИДРОКАРБОНАТ, КАРБОНАТ ЖӘНЕ КАРБАМИНАТ БОЛЫП ЖІКТЕЛЕДІ.
КАРБОНАТ АММИАК ЕРІТІНДІСІНЕ КӨМІРҚЫШҚЫЛ ГАЗЫН ЖІБЕРУ АРҚЫЛЫ АЛЫНАДЫ. ОЛ 20 °С ДЕЙІН
ҚЫЗДЫРҒАНДА ЫДЫРАП, АММИАК ЖӘНЕ БИКАРБОНАТ ТҮЗЕДІ. АММОНИЙДІҢ БАСҚА ТҰЗДАРЫН АЛУ
ҮШІН, ШАРАП АШЫТҚАНДА ФЕРМЕНТ ӘСЕРІН КҮШЕЙТУ ҮШІН ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ. АММОНИЙ НИТРАТЫ
— АММОНИЙДІҢ АЗОТ ҚЫШҚЫЛДЫ ТҰЗЫ, ТҮССІЗ КРИСТАЛДЫ ЗАТ, 169,5 °С ДЕЙІН ҚЫЗДЫРҒАНДА
БАЛҚИДЫ, ОДАН ЖОҒАРЫ ТЕМП-РАДА СУ ЖӘНЕ АЗОТОКСИДІН ТҮЗЕП ОТЫРЫП АЙЫРЫЛАДЫ. СУДА
ЕРІГЕНДЕ ЖЫЛУДЫ СІҢІРЕДІ. ТЫҢАЙТҚЫШ ЕСЕБІНДЕ ЖӘНЕ ҚОПАРҒЫШ ЗАТТАР АЛУДА
ҚОЛДАНЫЛАДЫ. АММОНИЙ СУЛЬФАТЫ — КҮКІРТ ҚЫШҚЫЛДЫ АММОНИЙ ТҰЗЫ. СУДА ЕРИТІН
КРИСТАЛДЫ ЗАТ. КҮКІРТ ҚЫШҚЫЛЫНА АММИАКТЫ ЖІБЕРУ АРҚЫЛЫ НЕМЕСЕ ГИПСТІ АММИАК ЖӘНЕ
КӨМІР ҚЫШҚЫЛЫМЕН ӘРЕКЕТТЕСТІРІП АЛАДЫ. АММОНИЙ СУЛЬФАТЫ — АЗОТ
ТЫҢАЙТҚЫШТАРЫНЫҢ БІРІ. АММОНИЙ ФОСФАТТАРЫ — АММОНИЙДІҢ ФОСФОР ҚЫШҚЫЛДЫ
ТҰЗДАРЫ. ОЛАР ФОСФОР ҚЫШҚЫЛЫ АММИАКПЕН ӘРЕКЕТТЕСКЕНДЕ ТҮЗІЛЕДІ. АММОНИЙ
ФОСФАТТАРЫ ҚҰРАМЫНДА АЗОТЫ ЖӘНЕ ФОСФОРЫ БАР КҮРДЕЛІ ТЫҢАЙТҚЫШ РЕТІНДЕ
ҚОЛДАНЫЛАДЫ.
АММОНИЙ
ТҰЗДАРЫ

Аммоний тұздары — құрамында аммоний ионы
NH4+ және қышқыл калдықтары болатын қатты кристалды,
күрделі заттар. Мысалы, NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4NO3, т.б. Бұл
тұздардағы аммоний ионы NH4+ қосылыста бір валентті
металл орнына жүреді. Бұл тұздардың бәрі суда жақсы
ериді.
• Аммоний тұздарының сыртқы түрі және физикалық қасиеттері сәйкес
сілтілік металдардың тұзына ұқсас. Сонымен бірге аммоний тұздарының
бірқатар өзгеше қасиеттері де бар. Аммоний катионының NH4+ сілтілік
металдардың катионынан ерекшелігі құрылымы күрделі және белгілі
жағдайда ыдырайды. Мысалы, аммоний хлоридін қыздырғанда ол бірден
буланады, бірақ бұл NH4Cl молекуласының ұшқыштығының салдарынан
емес, тұздың қайтымды айырылуының нәтижесінде жүреді. NH4+ катионы
металл ионы сияқты бір валенттік көрсетеді. Аммоний тұздары
кристаллдық заттар, суда жақсы ериді және судағы ерітінділерінде
иондарға толық диссоциацияланады: NH4Cl= NH4+ + Cl- Аммоний ионына
сапалық реакция.
Аммоний тұздары химиялық реакцияларға қабілетті. Мәселен, негіздермен
қосып қыздырғанда, олар алмасу реакциясына түсіп, аммиак бөлінеді, оны иісі
бойынша анықтайды. Бұл аммоний ионының сапалық реакциясы: NH4Cl(қ) =
NaOH=Tº NaCl + NH3↑+H2O Аммоний тұздарының ыдырауы. Егер тұз ұшқыш
қышқылдан түзілсе, онда ол қыздырғанда толық ыдырайды, бірақ
салқындатқанда бөлінген газ қайта әрекеттесіп, бастапқы зат түзіледі: NH4Cl(қ)=
NH3(г)+HCl(г) Егер тұз ұшпайтын қышқылдан түзілсе, онда аздап ыдырау жүреді:
(NH4)2SO4= NH3↑+NH4HSO4 Анионы тотықтырғыш қасиет көрсететін аммоний
тұздарын қыздырғанда тотығу- тотықсыдануға ұшырайды да, нәтижесінде
қайтымсыз ыдырау процесі жүреді: NH4NO3=N2O↑+H2O Қолданылуы. Аммоний
тұздары кеңінен қолданылады. Аммоний хлориді түтін түзгіш ретінде, ал оның
ерітіндісі – мүсәтір металдарды қалайылауда және дәнекерлеуде, гальваний
элементін жасауда, бояу өндірісінде қолданылады.
АММИАК СЕЛИТРАСЫ
АММИАК СЕЛИТРАСЫ , АММОНИЙ СЕЛИТРАСЫ, АММОНИЙ НИТРАТЫ – NH4NO3,
ҚҰРАМЫНДА АЗОТ БАР, ТҮССІЗ, СУДА ЖАҚСЫ ЕРИТІН, ТҮЙІРШІКТІ, ҚЫШҚЫЛ ТЫҢАЙТҚЫШ.
ОНЫ 56 – 60% АЗОТ ҚЫШҚЫЛЫН ГАЗ КҮЙІНДЕГІ АММИАКПЕН БЕЙТАРАПТАП АЛАДЫ.
ТҮЙІРШІКТЕРІ БІРІГІП ҚАЛМАУ ҮШІН ФОСФОРИТ ҰНЫ, ГИПС, КАОЛОНИТ ҚОСАДЫ. ЖОҒАРЫ
САПАЛЫ АММИАК СЕЛИТРАСЫ АЛУ ҮШІН ҚҰРАМЫНДАҒЫ АЗОТ 34,6%, ЫЛҒАЛ 0,4%, СУДА
ЕРІМЕЙТІН ҚОСПА 0,1% БОЛУЫ ТИІС. АММИАК СЕЛИТРАСЫ ТИІМДІЛІГІ ЖАҒЫНАН АЗОТ
ТЫҢАЙТҚЫШТАРЫНЫҢ АРАСЫНДА 1-ОРЫН АЛАДЫ. ҚҰРАМЫНДАҒЫ НИТРАТ ИОНЫ
ШАЙЫЛЫП КЕТЕТІНДІКТЕН АММИАК СЕЛИТРАСЫН КҮЗДЕ ПАЙДАЛАНУ ТИІМСІЗ. АЛ
ЖАУЫН-ШАШЫН АЗ ЖАУАТЫН ТӘЛІМІ АЙМАҚТА КҮЗДЕ СЕБІЛЕДІ. СУҒАРМАЛЫ АЙМАҚТА
АММИАК СЕЛИТРАСЫ БАСҚА ТЫҢАЙТҚЫШТАРМЕН БІРГЕ ҚОЛДАНЫЛАДЫ. АММИАК
СЕЛИТРАСЫНЫҢ ӨСІМДІККЕ ӘСЕРІ ҚОЛДАНУ ӘДІСІНЕ, МЕРЗІМІНЕ, МӨЛШЕРІНЕ
БАЙЛАНЫСТЫ БОЛАДЫ. ОЛ ДАҚЫЛ ТҮРІНЕ, ТОПЫРАҚ ҚҰРАМЫНА, КЛИМАТ ЖАҒДАЙЫНА
ҚАРАЙ ӨЗГЕРЕДІ. АММИАК СЕЛИТРАСЫН ЕГІСТІККЕ ШАШАР АЛДЫНДА ҰНТАҚТАЙДЫ, ТОР
КӨЗІНІҢ ДИАМ. 2 – 3 ММ ЕЛЕКТЕН ӨТКІЗЕДІ.

Ұқсас жұмыстар

КАТИОНДАРДЫҢ АНАЛИТИКАЛЫҚ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ

Натрий гидрокарбонаты және литий карбонаты

АЗОТТЫҚ ТЫҢАЙТҚЫШ

БІРІНШІ АНАЛИТИКАЛЫҚ ТОП

Азық құрамындағы азоттың маңызы

АНАЛИТИКАЛЫҚ РЕАКЦИЯЛАРЫ

Фосфор элементінің реттік номері

Аммиак өндірісіндегі катализаторлар

ФОСФОР – тіршілік пен ақыл – ой элементі

АНИОНДАРДЫҢ САПАЛЫҚ РЕАКЦИЯЛАРЫ

Пәндер