ЗАТТАРДЫҢ ӘСЕРІ

Микроорганизмдерге химиялық заттардың әсері

Түрлі химиялық заттар әр түрлі микроорганизмдерге түрліше әсер етеді. Ішінде шіріту бактериялары бар суға алдын ала пептон заты бар шыны капилляр түтікті малса, бірнеше секундтан кейін осы араға бактериялардың барлығы жиналады. Мұндай құбылысты оң хемотаксис деп атайды. Бұдан басқа теріс хемотаксис болуы мүмкін. Мұнда керісінше, бактериялар жаңағы зат толтырылған капилляр түтігі малынған жерден қашықтап кетеді. Пептон, минерал түздар және фосфор қышқылы тұздары ортада өте аз мөлшерде болса, әдетте оң хемотаксис реакциясын көрсетеді. Ал қышқылдардан сілтілер мен спирттердің әсерінен кеп бактериялар теріс хемотаксис реакциясын көрсетеді. Микроорганизмдер белгілі дәрежедегі қышқыл немесе сілтілі ортада көбейіп, дами алады. Көптеген бактериялар үшін ең қолайлы орта - нейтральды немесе шамалы сілтілі, ал зең саңырауқұлақтары мен ашытқы саңырауқұлақтар үшін - шамалы қышқылды орта қолайлы болып есептеледі. Әдетте, ортаның реакциясы рН таңбасымен белгіленеді. рН жетіге жетпегенде қышқылды, ал одан артқанда сілтілі болады

Химиялық факторлардың ішінде орта реакциясының маңызы бар. Шынында ортаның қышқылдығы немесе сілтілігі ерітіндідеrі бос күйінде кездесетін концентрациясына байланысты. Соларға байланысты клеткадағы ферменттердінң әсері де өзгереді, зат алмасу процесі де турақты болмайды. Микроорганизмдер белгілі дәрежедегі қышқыл немесе сілтілі ортада көбейіп, дами алады. Көптеген бактериялар үшін ең колайлы орта - нейтралды немесе шамалы сілтілі, саңырауқұлақтары мен ашытқы саңыраукулақтар үшін - шамалы қышқылды орта колайлы болып есептеледі. Әдетте, ортаның реакциясы pH таңбасымен белгіленеді. рН жетіге жетпеген-де сутегінің және гидроксил иондарының ал зең ал одан артқанда сілтілі болады. Егерде ортаның қышқылды, реакциясы оптималды болмаса, бактериялардың тіршілігі де тежеледі. Мәселен, сүрлемдегі сүт қышқылы бактериялары ашу барысында бактериялары тіршілік ете алмай кырылып калады. Будан кейін ортадағы рH көрсеткіші одан әрі темендегенде, алдымен сүт кышқылы стрептококкалар, кейіннен таякша тәрізді бактериялар Кырылады. Кейде ортаның реакциясын өзгерту аркылы ашу процесінің бағытында өзгертуге болады. Бул кезде шіріту ортаны Қышқылдандырады.

Лабораториялық жағдайда микроорганизмдер үшін қоректік орталар даярлауда рH керсеткішінің зор манызы бар.

Мәселен, ауру коздырушы 7, 0-7, 6, патогенді бактериялар ушін рH мөлшері саңырауқұлақтары ушін - 3, 0-6, 0 шамасында болуы тиіс. саңырауқұлақтар ал мен ашытқы

Микроорганизмдердің клеткаларына қарағанда, ортаның реакциясының өзгерyіне тезімді келеді. Қейбір микроорганизмдер тіршілік әрекеті кезінде түрлі органикалық қышқылдар түзеді. Бірақ осындай қышқыл ортада басқа қолайсьз факторлардың әсері күшейе түседі. Мәселен, қыздырған кезде белоктар көбінесе қышқыл ортада тезірек ұйыйды. вегетативтік споралары, олардың

Микроорганизмдердің өсіп дамитын ортасының реакциясын қажетті бағытқа ыңгайлап, өзгерте алатын қабілеттері бар. Бұларға, мысалы: ашытқы саңырауқұлақтар жатады. Әдетте қышқыл ортада ашытқы саңырауқұлақтар спиртті ашу процесін жақсы жүргізеді. Егерде олар шамалы қышқылды немесе сілтілі ортаға кез келсе, онда спирттің орнына ортада сірке қышқылы түзіледі. Жалпы ортаның пайдалы әрекеттерін тежеуге толық мүмкіндік болады. микроорганизмдердің реакциясын тобының өзгерте Tiршілігін отырып, жақсартып, зияндыларының әрекеттерін тежеуге толық мүмкіндік болады.

Микроорганизмдер тіршілігін жоятын улы заттардан ауыр металдардың тұздарын (сынап, куміс т. б. ) атап өтуге болады. Сонымен қатар ауыр металдар (күміс, мыс, мырыш т. б. ) және хлор, йод, сутегінің асқын тотығы, мырыш қышқыл калий, күкіртті газ, күкіртті және көмір қышқыл

газы, спирттер, басқа да заттар иондары да микроорганизмдерге кушті әсер етеді. Практикада бұл заттарды антисептиктер деп атайды. Әр түрлі антисептиктердің микроорганизмдерге колайсыз әсері олардың ортадағы концентрациясына және әсер ету уақытына, температура мен ортаның реакциясына байланысты. Қазір антисептиктер медицина мен ветеринарияда кеңінен қолданылады. Олардың көмегімен үйлерді, кұралдарды және аспаптарды залалсыздандыруға болады. Міне микробиологияда осы антисептиктермен өңдеуді дезинфекциялау деп атайды.