ПАРТИЯЛАРДЫҢ САЯСИ

Саяси партиялар. Саяси ұйымдар мен қозғалыстар.

Жоспар

Саяси партиялардың пайда болуы

Саяси партиялардың жіктелуі

Қазақстандағы көппартиялықтың қалыптасуы

Қазіргі таңдағы Қазақстандағы партиялар мен саяси ұйымдар

Қоғамдық-саяси қозғалыстар мен ұйымдар

“Партия” деген сөз латын тілінен шыққан, бөлу, бөлшек деген мағына білдіреді.

Саяси партиялардың пайда болуы

Саяси партия дегеніміз- әлеуметтік топтардың біршама белсенді өкілдерінің ерікті түрде бірлескен, өздерінің әлеуметтік мүдделерін саяси қатынастар мен институттар жүйесінде қорғауға бағытталған ұйым.

Саяси партиялардың пайда болуы

Саяси партиялардың пайда болуының себебі

Саясатқа қатысу саласын елеулі түрде кеңіткен жалпыға бірдей сайлау құқығының таралуы.

Тап тартысы, жұмысшы табының ұйымдық дамуы, ол өз партиясын құра бастады. Оған қарсы саяси партияларда пайда болды.

Тарихта алғашқы партиялар Ежелгі Грецияда пайда болды. Олардың мүшелері аз, тұрақтылығы шамалы, жөнді ұйымдаспаған шағын топтар болатын. Олар, негізінен, құл иеленушілердің әр түрлі ағымдардың мүдделерің қорғады.

Саяси партиялардың пайда болуы

Немістің көрнекті саясаттанушысы Макс Вебер партиялардың дамуында мынадай кезеңдерді атап көрсетеді:

Аристократиялық үйірмелер

Саяси клубтар

Көпшілік партиялар

Саяси партиялардың пайда болуы

Саяси партиялардың жіктелуі

Саяси партияларды жіктеп, жүйелеудің көптеген белгілері бар. Мысалы институциондық тәсіл партияларды топтастырғанда ұйымдастыру ерекшелігін басшылыққа алады, либералдық дәстүр идеологиялық байланыстардың сипатына басты назар аударады, марксистер болса таптық белгілеріне айрықша мән береді.

Бұл мәселені терең зерттеген саясаттанушылардың бірі француз ғалымы М. Дюверже. Ол саулаушылар мен белсенділер санына байланысты екіге бөлді:кадрлық және бұқаралық.

Кадрлық деп қатарларында сайлаушылардың 10 %-нан кемі ғана болатын, мүше саны аз партияны айтады. Бірақ ол жоғары ұйымдастырылуымен көзге түседі.

Бұқаралық партияларда үнемі жақтап дауыс беретін сайлаушылары, мүшелері, белсенділері көп болады. Бірақ олардың ресми мүшелелері болмайды.

Саяси партиялардың жіктелуі

Саяси жүйедегі рөлі мен іштей ұйымдасуына байланысты саяси партияларды төрт түрге топтастырады:

Авангардтық партиялар

Сайлаушылар партиясы

Парламенттік партия

Қауымдастық партия

Саяси идеологиясына қарай партияларды бес түрге жүйелеп жүр:

Комунистік партиялар мен солшыл радикалдық бағыттағы партиялар

Социал-демократиялық партиялар

Буржиазиялық-демократиялық партиялар

Консервативтік партиялар

Фашистік партиялар

Саяси партиялардың жіктелуі

Партиялардың саяси жетекшілігі - олардың қоғамның саяси жүйесінде иеленетін орнына байланысты:

Билік басындағы партиялар

Оппазициядағы партиялар

Заңсыз жағдайдағы партиялар

Партиялық жүйе дегеніміз - өз алдарына қойған мақсаттарын жүзеге асыруға ұмтылатын партиялардың күресу механизміне ынтымақтастығы.

Саяси партиялардың жіктелуі

Қазіргідей бірінші саяси көпшілік партия алғаш рет 1861 жылы құрылған Англияның либералдық партиясы еді.

Ал Қазақстандағы ең алғашқы партиялары 1917жылы құрылған -”Алаш” және оған оппонент ретінде құрылған “Үш жүз” партиялары еді

Біздің еліміздегі көп партиялылықты төрт кезеңге бөледі:

1987-1989 ж. ж - пікірталас клубтарының, тарихи - ағарту қоғамдарының, азаматтық бастамалар қозғалыстарының және т. б пайда болуы.

1990-1994 ж. ж - 1990 жылғы 9 қазанда «Қоғамдық бірлестіктер туралы » одақтық Заңның, ал 1991 жылы қазақстандық осындай заңның қабылдануына байланысты протопартиялық құрылымдардың тармақталуының басталуы.

1994 жылдан басталды, саяси партиялар алғаш рет елдің барлық деңгейдегі өкілдік органдарына сайлауларға қатысуға мүмкіндік алды.

Партиялық тізім бойынша дауыс берудің енгізілуімен басталды.

Қазақстандағы ресми тіркелген саяси партиялар

“НұрОтан" халықтық демократиялық партиясы

“Ақжол” Қазақстанның демократиялық партиясы

“Әділет" демократиялық партиясы

“Ауыл" социал-демократиялық партиясы

Қазақстанның халықтық коммунистік партиясы

“Азат" жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы

Қазақстанның патриоттар партиясы

“Руханият" партиясы

Саяси қозғалыстар мен ұйымдар

Саяси қозғалыс деп өкімет билігі үшін қазіргі жағдайды өзгертуге немесе үкіметке ықпал жасай отырып оны нығайтуға тырысқан қоғамдық күштерді айтады

Саяси қозғалыстың пайда болуына себеп:

Жеке адам өз ойын, көзқарасын өкімет орындарына тікелей жеткізе алмайды. Сондықтан өзі сияқтылармен топтасады

Экономикалық және әлеуметтік қайшылықтар, наразылықтар себеп болады

Ұлттық мәселелердің шешілмеуі

Қоғамдық ұйымдарға халықтың белгілі бір тобының мүддесін білдіріп, қорғайтын, алдына қойған әлеуметтік мақсатқа жету үшін ерікті түрде мүшелікке кірген, оған материалдық көмек көрсететін, өзін-өзі басқаратын адамдар тобын айтады