ҚАРЫН СӨЛІНІҢ БӨЛІНУ КЕЗЕҢДЕРІ

Презентация қосу

АС ҚОРЫТУ
ФИЗИОЛОГИЯС
Ы
ЖОСПАРЫ:
Кіріспе:
I.Ас қорыту

Негізгі бөлім:
І.Астың асқазанда қорытылуы
ІІ.Астың сіңірілуі

Қорытынды

Пайдалынылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Азық қорыту дегеніміз – күрделі қоректік
заттардың қарапайым түрге айналуы және
оларды ағзаның сорып, өзіне сіңіруі. Азық
қорыту жүйелерінің атқаратын негізгі
қызметтері: сөл бөлу, ұсақтау, араластыру,
жылжыту, керексіз заттарды сыртқа шығару
және сору. Қабылданған азық ағзада
физикалық, химиялық және биологиялық түрде
өнделеді.
Физикалық өнделуі дегеніміз – азықтың
ылғалдануы, ұсақталуы, жұтылуы және асқазан
арқылы жылжуы. Биологиялық өндеу
микроағзалардың қатысуымен өтеді. Өңдеудің
осы әсіресе, ауыл шаруашылығы малында кең
орын алған. Химиялық өндеу ферменттердің
қатысуымен жүреді. Фермент дегеніміз
ағзадағы химиялық реакцияларды
жылдамдататын биологиялық катализаторлар.
Азықта қорытатын ферменттер үш топқа
бөлінеді:

1- протеазалар – белоктарды
ыдыратушылар;

2- карбогидралазалар –
қанттарды ыдыратушылар;

3- эстеразалар мен
липоидтарды ыдыратады
Қарында үш түрлі клеткалар орналасқан. Олар бас, қосымша
және айнала қоршалған клеткалар. Бас клеткалар ферменттер
бөледі, қосымша клеткалар сөл және айнала қоршалған
клеткалар тұз қышқылын бөледі. Осы көрсетілген үш түрлі
клеткалардан бөлінген заттарды қарын сөлі дейді. Қарын сөлі
түссіз, қышқыл реакциялы (рН 0,8-1,0) сұйық зат. Сөлдін
құрамында су 99,2-99,6%, 0,4-0,8% құрғақ зат бар. Құрғақ
заттар органикалық емес және органикалық қосылыстардан
құралған.
Қарын сөлінің құрамында төрт фермент бар:

1- пепсиноген тұз қышқылының әсерінен
пепсинге айналады. Пепсин белоктарды альбумоз
бен пептондарға дейін ыдыратады;

2 - реннин - сүттің казеиноген белогін казеинге
ауыстырады, немесе сүтті ірімшікке
айналдырады;

3 - қарындық липаза –эмульсияланған майды
глицерин мен май қышқылдарына дейін
ыдыратады;

4- желатиназа - желатинді сұйықтандырады.
Тұз қышқылының қарындағы ролі:

1- қарында қышқыл орталық
жасайды;

2 - пепсиногенді пепсинге
айналдырады;

3- белоктарды ісіндіріп, олардың
көлемін ұлғайтады;

4 - бактерицидтік қасиет береді;

5- азықтардың ішекке ауысуына
қатысады;
6- аш ішектегі бөлінетін
просекретинді гастринге
ауыстырады.
ҚАРЫН СӨЛІНІҢ БӨЛІНУ
КЕЗЕҢДЕРІ.
Қарын сөлі бөлінуінің екі кезеңі бар:

2- нейро-химиялық кезең -
итте тамақ қабылданғаннан
соң 30-40 минуттан кейін
1- рефлекторлық кезең –
басталып, секреция 5-8
тамақ жегеннен соң итте 5
сағатқа дейін созылады Бұл
минуттан кейін басталып, 1-2
кезеңде көкөністер мен ет
сағатқа созылады. Тамақты
сорпасында болатын
қабылдаған кезде ауыздағы
гистамин, қарында бөлінетін
және қарындағы рецепторлар
прогастрин тұз қышқылының
тітіркеніп, тітіркену сопақша
арқасында гастринге ауысып,
мидағы сөл бөлу орталығына
қанға сорылып, сопақша миға
барады. Ол орталықтан
барып бөлінуді реттейтін
қарынға кезеген жүйке
орталықты қоздырады. Осы
арқылы беріледі де итте сөл
орталықтан қозу қарынға
бөлу басталады.
тағы да кезеген жүйке
арқылы беріледі де сөл
бөліне бастайды.
Күйіс қайыратын малдың –мүйізді ірі қара,
түйе, қой-ешкі қарны төрт бөлімнен
құралған: таз қарын, жұмыршақ, қатпаршақ
пен ұлтабар. Түйеде қатпаршақ жоқ,
сондықтан оның қарны үш бөлімнен
құралған. Осы көрсетілген бөлімдерден тек
ұлтабар нағыз қарын болып саналады.
Себебі, ұлтабарда қарын сөлі бөлінеді. Ал,
қарынның басқа бөлімдерінде азық қорыту
микроағзадардің қатысуымен өтеді. Төрт
бөлім қарынның ең үлкені таз (мес) қарын.
Мүйізді ірі қара малда оның көлемі 100-300
л, ал қой мен ешкіде 12-20 л. Күрделі қарын
бөлімдеріне микроағзалар ірі азықтар мен
сүт арқылы, сиырдың бұзауды жалауынан
кіреді. Күрделі қарын бөлімдерінде үш типті
микроағзалар өсіп дамиды.
Олар - инфузориялар – қарапайымдар,
бактериялар мен саңырауқұлақтар. Көрсетілген
үш типті микроағзалардың қатысуымен
белоктар, қанттар мен майлар ыдырап, әр түрлі
заттар пайда болады. Микроағзалар қоректік
заттарды ыдырататын арнайы ферменттер
бөледі. Инфузориялар көбінесе азықты
араластырады және клетчатканы ыдыратады.
Саңырауқұлақтардың қызметіне келсек, олар
қанттарды ашытып К және В тобындағы
витаминдерді түзеді
Ащы ішек ас қорыту жолының ең ұзын бөлігі.
Ол 12-елі ішек, аш ішек және мықын ішек
болып бөлінеді. Ащы ішек қуысына бауырда
түзілетін өт және ұйқы безінің сөлі құйылады.
Ащы ішекке өткен жын ішек сөлімен, өтпен
және ұйқы безінің сөлімен жақсы араласып,
біркелкі қоймалжың затқа – химусқа айналады.
Ішекке бөлінген сөлдердің құрамындағы
ферменттердің әсерімен ащы ішекте қоректік
заттар пәрменді қорытылады да, пайда болған
ыдырау өнімдері ішектің қабырғасы арқылы
сорылып, қан мен лимфа арқылы денеге сіңеді.
Тоқ ішек бүйеннен, жиек ішектен (күйіс малында –
қимадан, жылқыда – қартадан), тік ішектен тұрады.
Мұнда ащы ішектен келіп түскен ферменттер мен
мұндағы алуан түрлі микроағзалардың әсерімен
қорытылып үлгерілмеген қөректік заттар ыдырайды.
Асқорыту жолында қорытылмаған азық қалдығы тоқ
ішек бойымен жылжи отырып, қоюланып,
тығыздалып, нәжіске айналады да, тік ішекке өтеді.
Осы нәжіс массасын сыртқа шығаруды қамтамасыз
ететін күрделі рефлекстік нәжіс бөлу – дефекация
(латын тілінде faecis – тұнба, қою қалдық деген
мағына береді) деп атайды. Бұл құбылыста екі кезең
байқалады. Афференттік – дефекацияға мұқтаждық
тудыру және эфференттік – нәжіс шығару.

Тәуліктік
Асқорыту
бөлінетін рН Құрамы
сөлдері
мәлшері
Су және
Сілекей 50-2 000 мл 5,6-7,6
амилаза
Тұз қышқылы,
су, липаза,
Қарын сөлі 2,0-3,0 л 1,49-1,8
лизоцим,
пепсин
Су, амилаза,
липаза,
фосфотаза,
Панкреатин
600-700 мл 8,6-9,0 трипсин,
сөлі
химотрипсин
және т. б.
ферменттер
Су, билирубин,
холестерин,
май, май
Өт 500-1200 мл 5,6-8,5
кышкылы,
лецитин, холин
және т. б.
Су, сахараза,
лактаза, жуық
энтерокиназа,
Аш ішек сөлі 1 000 мл 5,05-7,07
липаза,
рибонуклеаза
және т.б.
Тоқ ішек сөлі 270-1 550 мл 6,1-7,31 Су
ПАЙДАЛЫНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР:
Название: Физиология человека.
Авторы: Покровский В.М., Коротько
Г.Ф.

Источник: href='http://www.webmedinfo.ru/fiziolog
iya-cheloveka-pokrovskij-v-m-korotko-g-
f.html'>Физиология человека.
Покровский В.М., Коротько Г.Ф.,
© Вебмединфо.ру

Ұқсас жұмыстар

Асқазан сөлі

АС ҚОРЫТУ ФИЗИОЛОГИЯСЫ

Асқазан сөлінің патологиялық құрамдас бөліктер

АСҚОРЫТУ БЕЗДЕРІ

Ас қорыту бездерінің физиологиясы

Жануарлардың түрлеріне байланысты құрсақ қуысы мүшелерінің топографиясы

Асқазан сөлінің ферменті пенсин

Иондаушы сәулелердің биологиялық әсерлері

Ауыз қуысының құрылысы және астың қорытылуы

Асқорыту бездерінен бөлінетін сұйықтық

Пәндер