Сөйлеу айтылымдарын жоспарлау мен бағдарламалау кезеңі

Сөздік әрекеттің психологиялық құрылымы

ЖОБА

Сөйлеу әрекеті - бұл сөйлеу және түсіну әрекеттерінің жиынтығы. Бұл материалдық іс-әрекетке аудару немесе интериоризациялау нәтижесі. Ол жеке сөйлеу әрекеттері түрінде ұсынылған. Әр сөйлеу әрекеті дәлелді, мақсатты, құрылымды.

А. А. Леонтьевтің айтуы бойынша сөйлеу әрекетінің айрықша белгілері:

Іс-әрекеттің мәні. Ол сөйлеу әрекеті, А. Н. Леонтьевтің бейнелі сөзіне сәйкес, «айналадағы дүниемен көзбе-көз» жүретіндігімен анықталады. Басқаша айтқанда, «белсенділікте ішкі психикалық процестер шеңберінің ашылуы болады - объективті объективті әлемге қарай, біз өзіміз көріп отырғандай мүлдем жабылмайтын осы шеңберге еніп».

Мақсаттылық, бұл кез-келген іс-әрекеттің түпкілікті, ал кез-келген іс-әрекеттің аралық мақсатпен сипатталатындығын білдіреді, оған қол жеткізуді, әдетте, субъект алдын ала жоспарлайды.

Сөйлеу әрекетінің мотивациясы. Ол шын мәнінде кез-келген іс-әрекеттің актісі бір мезгілде бірнеше мотивтермен анықталады.

Сөйлеу әрекетін иерархиялық («тік») ұйымдастыру, оның бірліктерін иерархиялық ұйымдастыру.

Іс-әрекетті кезеңдік («көлденең») ұйымдастыру. Сөйлеу әрекетінің ең толық және әдістемелік тұрғыдан сәтті анықтамасын И. А. Қыс: « . . . сөйлеу әрекеті - бұл тіл арқылы қалыптасқан және тұжырымдалған, коммуникация процесінде адамның коммуникативті-танымдық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған ойды шығару немесе қабылдаудың белсенді, мақсатты, уәжді, объективті (мағыналы) процесі».

И. А. Зимнидің айтуы бойынша сөйлеу әрекеті құрылымының 4 кезеңі

Ынталандыру-мотивациялық

кезең

Бағдарлаудың зерттеу

кезеңі

Сөйлеу айтылымдарын жоспарлау мен бағдарламалау кезеңі

Атқарушы және реттеуші

кезең

Ынталандыру-мотивациялық кезең

Ынталандыру-мотивациялық кезең қажеттіліктердің, іс-әрекеттің мотивтері мен мақсаттарының болашақ өзара нәтижесі ретінде өзара әрекеттесуімен жүзеге асырылады. Сөйлеу әрекетінің көзі оның барлық түрлерінде коммуникативті-танымдық қажеттілік және соған сәйкес коммуникативті-танымдық мотив болып табылады.

Бағдарлаудың зерттеу кезеңі

Сөйлеу әрекетінің бағдарлы-зерттеушілік кезеңі іс-әрекеттерді жүзеге асыру шарттарын зерттеуге, іс-әрекет субъектісін түпкілікті таңдауға, оның қасиеттерін ашуға бағытталған. Сонымен қатар, бұл сөйлеу әрекетін жоспарлау, бағдарламалау және ішкі - семантикалық және лингвистикалық ұйымдастыру кезеңі.

Сөйлеу айтылымдарын жоспарлау мен бағдарламалау кезеңі

Сөйлеу айтылымдарын жоспарлау мен бағдарламалаудың маңызды психикалық әрекеттерін - сөйлеу әрекеті шеңберінде саналы сөйлеу әрекеттерін жүзеге асыруға негізделген. Оны сипаттау үшін сөйлеу процесін қамтамасыз ететін негізгі интеллектуалды операцияларды нақты ажырату маңызды. процесс. Психологияда жоспарлау іс-әрекеттің негізгі кезеңдерін (сөйлеу әрекеттері, оның компоненттері) анықтауға және оларды жүзеге асырудың кезектілігін анықтауға бағытталған ақыл-ой әрекеті деп түсініледі.

Атқарушы және реттеуші кезең

Сөйлеу айтылымдарын (немесе оларды қабылдау мен түсінуді) жүзеге асыратын атқарушы және реттеуші кезең бір уақытта іс-шаралардың орындалуын және олардың нәтижелерін бақылау операцияларын қамтиды. Бұл фазаға сипаттама бере отырып, И. А. Зимняя оны сырттай білдіруге және сырттай білдіруге болмайтынын атап өтеді. Сонымен, сөйлеу әрекетіндегі тыңдау процесінің атқарушы кезеңі сырттай көрінбейді (немесе көрінбейді), ал сөйлеу әрекетінің «қозғалтқыш бөлігі» айқын және айқын көрінеді.

Сөйлеу әрекетінің негізгі психологиялық механизмдері:

Түсіну механизмі.

Сөйлеу жады (сөйлеу әрекетін мнемикалық ұйымдастыру), сонымен қатар механизмі.

Проактивті талдау және сөйлеу синтезі (сөйлеуді болжау механизмі) .

Номинативті парадигма мәселесін қарастыру барысында сөздің тек затпен ғана емес, белгілі бір дәрежеде сана, ойлау, дүниетаным жүйесімен де байланыстыра қарастыру қажеттілігі туралы көзқарас пайда болды. Бұл идея Фрегенің семантикалық үшбұрышында төмендегідей дәрежеде көрініс тапты:

Сигнификат

Референт

Денотат

Семантикалық үшбұрыш

Берілген үш элемент пен олардың арасындағы кешенді байланыс тіл жүйесінде сөз бірлігін қалыптастырады. Сөз мағынасын құраушы негізгі элементтерді сипаттай отырып, Фреге концепциясы бойынша сөз мағынасының тілдік жүйеден тыс көптеген жекелік мәнге ие ұғымдық қатынастар жүйесін түзетіндігін айқындаймыз. Осыған орай, сөз мағынасы қазіргі таңда психологиялық аспект тұрғысынан қарастырылуда.