Есту мүшелері

Презентация қосу

ШЫМКЕНТ ЖОҒАРЫ
МЕДИЦИНАЛЫҚ КОЛЛЕЖДІ
Тақырыбы:Сезім мүшелері жалпы морфофункцональды
сипаттамасы жіктелуі

Орындаған: Қыстаубай Аружан
Қабылдаған: Д.Ж.Дауренбекова
Тобы: ФЛ 20 «А»

Шымкент 2020
Жоспар
1.Сезім мүшелеріне жалпы шолу.
2. Көру мүшелері, құрылысы, көру нервтері.
3. Есту мүшелері, құрылысы, тепе-теңдік сақтау мүшесі.
4.Тері дәм және иіс анализаторлары.
5. Қорытынды
6. Қолданылған әдебиеттер
1. Ағза сыртқы ортаның өткізгіштігін сезу мүшелері бұл анатомиялық құрылысты комплекс, олар
арқылы организм сыртқы тітіркендіргіш энергияны қабылдап, оларды жүйке импульсына
айналдырып бас мидың керекті бөліміне өткізеді. Ағзаға әсер ететін түрлі тітіркендіргіштер сезімтал
жүйке талшықтарының ұштары-рецепторлар арқылы қабылданады. Олар арнаулы сезім мүшелерінде
немесе денеде орналасқан.
Сезім мүшелеріне көру, есту, дәм, иіс, тері мүшелері жатады. Осы аталған 5 сезім мүшелерінің ми
қыртысындағы орталықтарға және жүйкелерге жалғасып жататын тізбектері олардың анализаторлары
болып саналады.
2. Көру мүшелері
3. Есту мүшелері
4. Иіс сезу мүшелері
5. Тепе-теңдік мүшелері
6. Дәм сезу мүшелері
Анализатор-сыртқы және ішкі ортадан туған тітіркендіргіштерді қабылдап оған талдау
жасайтын күрделі жүйке механизмі. Орыс ғалымы И.П.Павловтың айтуы бойынша анализатор
белгілі бір қызмет атқаратын күрделі жүйке болып табылады. Оның өзі 3 бөлімнен тұрады.
7. Шеткі рецепторлар
8. Өткізгіш жолдары
9. Орталық ми бөліктерінен тұрады.
Тітіркендіргіштерді қабылдайтын анализаторлардың шеткі бөлігіне, сезімтал жүйкелерінің ұштары-
рецепторлары, оның өткізгіш бөлігіне жұлын мен мидан шығатын жүйке талшықтары, ал
анализаторлардың орталық бөлігіне ми және ми қыртысындағы аймақтар жатады. Ми қыртысының
аймақтарында жоғары дәрежеде анықтау талдау процестері өтеді.
2. Көру органдары. Көз алмасынан көру жүйкесінен және қосымша мүшелерден тұрады. Көз
алмасы 3 қабаттан:
1. Сыртқы тығыз талшықты
2. Ортаңғы талшықты қабық
3. Ішкі торл/қ қабықтан түзілген.
1. Талшықты қабық- өте тығыз, ол артыңғы және алдыңғы ақ қабық
бөлімдерден тұрады. Ол көз алмасын сырт жағынан қорғап,
оған белгілі бір пішін беріп тұрады. Тамырсыз болғандықтан оны
«мүйізді қабық» д.а. Бұл қабық арқылы көз алмасының ішіне сәуле
сындырылып өтеді.
2.Тамырлы қабық- талшықты қабықтың астында жатқан,
көз алмасының ортаңғы қабығы болып саналады. Ол құрылысы
жағынан бір-біріне тең емес 3 бөліктен алдыңғы нұрлы
ортаңғы кірпікті дене, артқы меншікті тамырлы қабықтан тұрады.
3. Торлы қабық- көз алмасының ішкі жағын астарлап жатқан қабық. Бұл артқы және алдыңғы
бөліктерден түзілген. Артқы бөлігі көру бөлігі бұл жерде жүйкесінің шоғыры жатады. Бұл шоғыр тор
қабықтың түйінді жасушалар талшықтарының жинағынан түзілген. Олар көз алмасының артқы жағында
көру жүйкесінің сабағын түзеді.
Көз мөлдір келген қоймалжың затқа толы келеді. Бұнда қан тамырлары мен жүйке талшықтары
болмайды. Көздің бұлшықеттері көз алмасын қимылға келтіріп тұрады. Олардың төртеуін тік, екеуін
қиғаш еттер дейді. Көздің қорғаныш аппаратына қабақ, кірпік және көз жас безі жатады. Қабақ тері
қатпарларынан түзілген. Жоғарғы қабақ төменгіге қарағанда қимылды келеді. Сөйтіп көру мүшесінің
орталығы үлкен мидың шүйке аймағында болады.
3.Есту, тепе-теңдік сақтау мүшесі.
Сезім мүшелерінің ішіндегі ең күрделі, себебі рецептор-клеткаларының бірнеше түрі болады.
Дыбыс толқынының қабылдайтын рецепторлар. Орналасуына және қызметіне қарай сыртқы,
ортаңғы және ішкі құлақ болып бөлінеді.
1. Сыртқы құлақ дыбыс толқынын жинақтап ортаңғы құлаққа өткізеді.
2. Ортаңғы құлақ ішкі қабылдау рецепторларына береді.
3. Ішкі құлаққа есту мүшелерінің басқа тепе теңдік аппаратыда жатады. Бұлар самай
сүйегінің тасша бөлігінің ішінде орналасқан.
Дабыл қуысы- самай сүйегінің тасша бөлігінде орналасқан саңылау тәрізді қуыс болып
келеді.
Дабыл қуысында 3 есту сүйекшелері жатады. Олар пішіндеріне қарай балғаша,
үзеңгіше және төсше д.а.
1) Балғаша сүйектің басы мойны сабы болады.
2)Төсше сүйегі бір жағымен балғаша сүйекпен, екінші жағымен үзеңгіше сүйекке
жалғасады.
3) Үзеңгіше сүйек адам денесіндегі ең ұсақ сүйек оның негізі мен қос аяқшалары
болады.
Есту тепе-теңдік анализаторларының өткізгіш және орталық бөлімдері. Есту
анализаторларының өткізгіш бөлігі сезімтал нейрондарынан басталады. Олардың
дендрит ұштары дыбыс толқынын қабылдаса нейтриттері кіре беріс жүйкесімен
бірігіп кіреберіс ұлу жүйкесін түзіп ішкі есту тесігінен өтеді. Бұл екеуі мидың 8 жұп
жүйкесі болып саналады. Есту анализаторларының орталығы ми сыңарларының
самай аймағында жатады.
а)Дәм анализаторы.
Дәмді қабылдайтын рецепторлар тілдің кілегей
қабықшасындағы дәм емізікшелеріне тіл, жұтқыншақ және кез-
келген жүйкелерінің ұштары келіп аяқталады. Осы жүйке
ұштары арқылы ащы, тәтті, тұзды және қышқыл дәмдер
қабылданады.
Ә)Иіс анализаторы:
Мұрын қуысының кілегей қабықшасының жоғарғы
бөлігі саналады. Бұл жерде иіс, сезім қабылдайтын
жүйке элементтері бар. Адамның иіс анализаторы басқа
жануарға қарағанда нашар дамыған.
Б) Тері анализаторы:
Теріде сезімтал жүйкелер рецепторлары, терң,
май бездері, ет ұлпалары орналасады. Шаш та
терінің сыртқы эпидермис қабатының
туындысы болып табылады. Оның тері
қабатындағы бөлігін түбі ал теріден шығып
тұрған бөлігін талшығы деп аталады. Тері
рецепторлоры тері анализаторларының шеткі
бөлігі болып саналады.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Анализаторлардың ортақ қасиеттері

Дәм сезу мүшесі

Сезім мүшелерінің жалпы мінездемесі және анализаторлар туралы ілім. Көру және иіс сезу ағзалары

Тері қабаттары мен құрылысы

Көру сезу

Есту мүшесі

Көз жас мүшелері

Есту тепе - теңдік мүшесі

Иіс сезу мүшесін тап

Шеміршекті және сүйекті балықтар класы

Пәндер