Вирустардың клеткаға енуі

Презентация қосу

5. Дәріс
Тақырыбы: Вирустрдың репродукциясы
Дәрістің мақсаты: Вирустардың репродукциясы мен
танысу, олардың неше сатыдан тұратының, әр сатыда
қандай процестердін жүретінің білу.
Кілтті сөздер: Репродукция, фаза, адсорбция,
трансляция, транскрипция, дисъюнктивтік көбею,
рецепторлар.
Дәріс жоспары: 1.Вирустардың көбею ерекшіліктері.
2. Вирустардың репродукциясының
фазалары мен сатылары.
3. Вирустардың адсорбциясы сатысы.
4. Вирустардың клеткаға енуі және
депротиенизациясы сатылары.
Вирусты тоғышалар ретінде
қарастырамыз – клеткадан тыс
көбеймейтін түріне вирион деген
ұғымды қолданамыз. Ал вирус
клеткаға еңгеннен кейін
динамикалық өзгерістер
басталады.
Вирус клетканың бәр
процестерін тоқтатып өз үкімін
жүргізеді, жаңа жүйе пайда
болады “вирус-клетка кешені”
ВИРУСТАРДЫҢ
РЕПРОДУКЦИЯСЫ.
Вирустардың көбею
ерекшеліктерін «дизъюнктивтік»
түрге жатқызады.
жатқызады Барлық жанды
дүние екіге бөліну, бүршіктену,
спора арқылы көбейсе,
вирустардың өсіп-өнуі одан
ерекше.
Болашақ вирустардың
компоненттері клетканың әр
жерінде пайда болады:
-НҚ- ядрода, цитоплазмода;
- белоктары – цитоплазмода, кейін
барып вириондар құралады.
Вирусты биологиялық түрде сақталуың қамтамасыз ететін
сезімтал клетка-қожайындар, олар вирустардың негізгі
экологиялық мекендері.
Тірі өсіп
кележатқан клетка,
вируспен
зақымдалмаған

1 Сурет.- Боялған препарат клетканың цитоморфологиясы
Вирустың репродукциясына (көбеюіне) сезімтал
клеткалар қажет. Әр вирустың талғампаздық
(тропизм) қасиеті бар. Вирус өзіне тиісті клетканы
ғана зақымдайды.
Тірі клеткалар вируспен зақымдалған

2 –Сурет. Тірі клетка ротавируспен 3 –Сурет. Клетканың цитоморфологиясы
зақымдалған (жарық беретің клеткалар ротавируспен зақымдалған
микроскоппен қарағанда) ( 2 тәуліктен кейін – дарақабат клетканың
көбсуі).
2. Вирустардың репродукциясы (көбеюі)
2. Вирустардың репродукциясы (көбиюі)
1 фазаның 1 сатысы - адсорбция
Вирус пен клетка арасындағы өзара
байланыс вирустың клеткаға жабысуынан
басталады (адсорбция). Вирустардың
клеткаға жабысуының арнамалы және
бейарнамалы факторларға байланысты.
Арнамалы факторы дегеніміз- клетка
рецепторларының вирус белоктарына сәйкес
келуі. Вирустар тек қана өздеріне сәйкес
клеткаларда ауру туғыза алады.
Клетка рецепторлары әр түрлі химиялық
құрамынан тұрады: белоктар,
гликопротеидтер, липопротеидтер, липидтер.
Клетка бетіндегі арнамалы рецепторлар саны
104 – 105 деін болады.

.
Вирустың бетіндегі клетканың тәнді
рецепторларын танушы және олармен
байланысқа түсуші құрылымдар бекуші
белоктар деп аталады..
1 фазаның 1 сатысы - адсорбция
Вирус пен клетканың
жабысуына әсер ететін
бейарнамалы факторға вирус
пен клетка арасындағы
“теріс» және «оң»
зарядтардың, яғни аниондар
мен катиондардың болуы.
Вирустар клеткаға
катиондардың бар жерінде
ғана жабысады.

Мысалы, герпес вирустың жабысу уақыты 90 мин., Ауески
ауруының вирусы клеткаға 30 мин. жабысады. Тұмау
вирусы клеткаға 2 сағ. 80% жабысса, ал шешек вирусы
тек 40% ғана жабысалады. Вирустардың клеткаға жабысу
үшін-температура қажет. Тұмау вирусы клеткаға +4ºС
жабысады, ал аусыл вирусы 37ºС.
Адсорбция сатысы

АИТВ (ВИЧ) өзіне сезімтал клеткаларға ғана жабыса алады (адсорбция).
Негізі, АИТВ-на жабысатын нысан-клеткалар - адамның CD4-лимфоциттері
(хелперлер). Олардың беттеріндегі СD-4 белок – рецепторлары, вирустың
бетіндегі белоктармен байланысады. Ондай белоктар аз мөлшерде макрофаг
мембранасында кездеседі, оданда ең аз мөлшерде В-лимфоциттерде.
Адсорбция сатысы

Адсорбция қайтымды және қайтымсыз деп екіге бөлінеді.
Клеткаға жабысқан вирустардың бәрі клеткаға ене бермейді,
вирус клеткадан қайта бөлініп кетуі мүмкін- оны қайтымды
адсорбция дейді; ал вирус клеткаға ұзақ жабысып тұрса, ондай
вирусты клеткадан бөліп алу қиын- оны қайтымсыз адсорбция
дейді.
Вирустардың репродукциясы-1 фазасы
2 сатысы. Вирустардың
клеткаға енуі.
а) Вирустар рецепторлық
эндоцитоз (виропексис) арқылы
– клетканың сұйық заттар мен
коллоидтық ертінілерді өзіне
тартып, сініріп алуы арқылы.
в) Клетка және вирус
қабықшасының өзара бірігуі
арқылы. Клетка мембранасы
мен вирус қабықшасы ериді де
вирустың нуклеопротеиді
клетка ішіне енеді.
ВИРУСТЫҢ КЛЕТКАҒА ЕНУІ

ВИРОПЕКСИС
Вирустың клеткаға РЕЦЕПТОРЛЫ
ВИРУС ПЕН КЛЕТКА
жабысуының ЭНДОЦИТОЗ –
арнамалы плазматикалық ҚАБЫҚШАСЫНЫҢ ӨЗАРА
арқасында
мембранасында ерекше БІРІГУІ
клетка қабырғасы
ойылып шұқыр пайда рецепторлар бар, ал мембрананың
болады, шұқырдың жан цитоплазма жағынан, салмағы
-жағы жабылып вирус үлкен ерекше белок “клатрин» бар
енген жерде вокуоль
пайда болады
Вирустың клеткаға енуі
ВИРУС ПЕН КЛЕТКА ҚАБЫҚШАСЫНЫҢ ӨЗАРА
БІРІГУІ

Вирустың жабысуы және енуі

Вирустың GP41 домені HR1 және HR2, Т-лимфоциттің
мембранасына енгеннен кейін «бұратылады» және вирус пен
клетка қабықшасының өзара бірігуін қадағалайды
Вирустардың репродукциясы-1 фазасы
3 сатысы. Депротеинезация
немесе вирустардың “шешіну”
сатысы.
Лизасома ферменті вирус капсидін
ерітіп нуклеин қышқылын босатады.
Вирустың нуклеин қышқылы
клетка ДНҚ құрамына кіреді.
Клетканың генетикалық ақпараты
тежеледі, клетканың белогы мен
нуклеин қышқылының синтезделуі
тоқтайды. Клетка рибасомасы вирус
геномының бақылауына көшеді.
Провирустар пайда болады
ВИРУСТЫҢ ДЕПРОТЕИНИЗАЦИЯСЫ

КЛЕТКАНЫҢ
ВИРУСҚА ТӘН
ЛИЗОСОМАЛЬДЫ
ФЕРМЕНТТЕРДІҢ ҚАТЫСУЫ
ФЕРМЕНТТЕРІНІҢ ҚАТЫСУЫ

ВИРУСТЫҢ ШЕШІНУІ арнамалы участкіде
өтеді- лизосома, Гольдж аппаратында.
РНҚ вирусының клетка ДНҚ-геномына интеграциясы
ДНҚ лы күрделі вирустардың репродукциясы
Күрделі вирустың репродукциясы

Спасибо!!!
Рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы

Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы. Инфекция түрлері және оларға сипаттама. 2. Иммунитеттің механизмдері. Иммунитеттің гуморальдық, клеткалық, жалпы физиологиялық факторлары

Құрылысы және жіктелуі

Вирус вирионның клеткамен әрекеттесуі

Вирустар репродукциясы

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және көбею сатылары туралы

Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. 2. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

«Вирустардың жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің ерекшеліктері және көбею сатылары»

Вируст ардың жіктелу принциптері. Олардың номенк латурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Вирустардың генетикалық аппаратының ерекшеліктері. Құрамында ДНҚ, РНҚ бар вирустар

Пәндер