ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ТӘРБИЕСІ, ҚАЛЫПТАСУЫ

Презентация қосу

Адамзат педагогикалық ойларының
дамуы

Дүниетаным

Дамудың, тәрбиенің және
қалыптастырудың жеке тұлғаға

Отбасы тәрбиесінде қолданылатын
әңгіме әдісіне қойылапын талаптар
Педагогика бұл-адамзат ғылымының ең ежелгі және қоғам дамуының ажырамас
саласы болып табылады. Себебі: педагогикалық білім ұғымы ұрпақты білімге
дайындау немесе тәрбиелеу мен байланысты адам әрекетінің ерекше аймағына
кіреді. Педагогика барлық ғылымдар сияқты философия ғылымы аясында
қарастырылды. Ежелгі грек философтарды Гераклит, Демокрит,Фальс, Сократ,
Аристотель, Платон, т.б. ғылымдарының педагогикаға қосқан үлесі зор.
«Педагогика» деген ұғым көне грек елдерінде б.э.б. 2,5 жылда пайда болған дейді.
Педагогика деген сөз, яғни тәрмин, көне грек тілінен шыққан, ол балаларды ертіп
жүру, баланы жетектеп мектепке апаруы деген сөз. Анығырақ айтатын болсақ,
"Педагогика" термині гректің екі сөзінен: "пайс" - балалар және "эгейн" - баланы
басқару, тәрбиелеу, жетектеу, бағу ұғымдарынан шыққан. Адам өмір бойы
тәрбиеленеді және қайта тәрбиеленеді. Педагогика - бала жайындағы ғылым, олай
болса ол ұрпақ тәрбиесі жайындағы ілім. Адам баласының ұрпағы үнемі жаңарып,
өзгеріп отырғандықтан, педагогика ілімі де үнемі өзгеріп отырады. Қазіргі кезде
тәрбиенің ықпал жасау аясы кеңейе тусуде. Сондықтан "педагогика - бала тәрбиесі
жайындағы ғылым", -деп шек қоюға болмайды. Педагогиканың ғылыми таным
саласы - тәрбие. Педагогика қоғамдық өмірдегі тәрбиенің мәні мен рөлін
анықтайды. Педагогика - жалпы адам тәрбиесі жайындағы ғылым . Ал тәрбие -
жастарды әлеуметтік өмірге және еңбекке даярлап, оларға қоғамдық тарихи
тәжірибені үйрету процесі. Педа¬гогика пәнін (зерттейтін) толық түсіну үшін ең
алдымен негізгі педагогикалық ұғымдарды қарастырайық. Әрбір ғылымның өзіне
тен зерттейтін саласы және ғылыми ұғымдары бар. Мысалы, философиядағы
ұғымдарға "болмыс", "материя", "қозғалыс"; саяси экономияда- "қоғамның
өндіргіш күштері мен өндірістік қатынастары", ал педагогикада - "тәрбие", "білім
беру", "оқыту"жатады.
Жеке тұлғаның дамуы мен қалыптасуы

Тәрбиенің негізгі мақсаты- қалыптасып келе жатқан жеке тұлғаның
әлеуметтіктәжірибені меңгеруі, оның жан- жақты үйлесімді дамуы. Жеке тұлғаның
даму мен қалыптасу мәселесінің көп ғасырлық тарихы бар. Ол көп аспектілі және
әртүрлі ғылымдардың тоғысында қарастырылады. Ертедегі грек ғалымдаы жеке
тұлғаның дамуына биологиялық факторлармен қоса әлеуметтік фактрлар да әсер
етеді деп есептеген. Жеке тұлғаның қалыптасуының факторлары туралы идеялар
келесі дәуірлердің прогрессивті философиялық және психологиялық- педагогикалық
пікірлерінде өз жалғасын тапқан (Э. Роттердамский, Я. А. Коменский, К. А.
Гельвеций, Д. Дидро, А. Дистерверг, К. Д. Ушинский, В. Г. Белинский, Н. Г.
Чернышевский, К. Маркс, Ф. Энгельс, З. Фрейд, Д. Дьюи, Э. Торндайк, Н. К.
Крупская, П. П. Блонский, А. С. Макаренко, Л. С. Выготский, Э. И. Моносзон, Л. И.
Божович, С. Л. Рубинштейн, В. В. Давыдов т.б.).
Жеке тұлға бұл интегративті жүйе, әлдебір ыдырамайтын тұтастық. Алайда, жеке
тұлғаның зерттеумен айналысатын ғалымдар бұл тұтастықтың “өзегі” бар деп
мойындайды, олар оны “Мен- жүйе” немесе жай ғана “Мен” деп белгілейді.
Жоғарыда келтірілген жеке тұлға туралы түсінік жалпылама ұғым болып табылады.
Жеке тұлғаның. ең маңызды белгілері – оныңсаналылығы, жауапкершілігі,
бостандығы қадір – қасиеті, даралығы. Жеке тұлғаның маңыздылығы оның
қасиеттері мен іс – әрекеттерінде қоғамдық процестің тенденцияларының,
әлеуметтік белгілер менқасиеттердің айқын және спетцификалық көрініс табуы
арқылы, оның іс – әрекетіндегі шығармашылық қасиетінің деңгейі арқылы
анықталады. Бұл орайда “адам”, “жеке тұлға” деген ұғымдардың қатары “даралық”
деген ұғыммен толықтырылуы қажет.
Жеке тұлға

Индивид Тұлғаның дамуы Даралық

Тұлға Тұлғаның Тұлғаның
қалыптасуы тәрбиеленуі

биологиял өзіне адамның бір адамды бір адамды тұлғаның
ық тіршілік биологиял ағзасындағ басқа басқа
адамнан
аға
иесі, ық және ы сандық адамнан
ұрпақтың
ерекше ерекше
барлық әлеуметтік және көрсетіп әлеуметтік
көрсетіп
адамдар қасиеттер сапалық тұратын тәжірибеле
тұратын
тумысынан мен өлшемдерд интеллектуал интеллектуал рін
индивид сапаларды ің өзгеру дық, еріктік, дық, еріктік,
моральдық,
меңгеру
болып меңгерген процесі моральдық,
процесі
әлеуметтік әлеуметтік
табылады адам және тағы және тағы
басқа басқа
қасиеттерінің қасиеттерінің
жиынтығы жиынтығы
Адамшершілік
тәрбиесінің негіздері

Ақыл-ой
Еңбек тәрбиесінің
мәдениеті
негізі

Экономикалық Тәрбие Құқық және саяси
тәрбие түрлері тәрбие

Эстетикалық Дене тәрбиесі
тәрбие

Экологиялық
тәрбие негіздері
ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ТӘРБИЕСІ ,
ҚАЛЫПТАСУЫ

Негізгі ұғымдар
Жас ерекшеліетері
Негізгі тұлғаның туралы ұғым
дамуына әсер ететін
жакторлар

Белгілі кезендерге
Жеке адам
бөлінуі
Тұқым қуалаушылық

Тәрбие және
Жеке тұлғаның
Орта балалардың дербес
қалыптасуы
ерекшеліктері

Жеке адамның Темперамент
Тәрбие ерекшеліктері
дамуы

Бала белсенділігі
Адам даму субъектісі ретінде
Жалпы дене Интелектуалдық
дамуы даму

Адам
Эстетикалық
Адамгершіліктік даму
даму
Эмоционалдық
даму
Адам дамуының ерекшеліктері
Нәрестелік шақ

Б Мектеп алды балалық шақ
Ә
и л Метепке дейінгі балалық шақ
о е
л у Кіші мектеп жасы
о м
г е Жасөспірімдік шақ
и т
я т Жастық шақ
л і
ы к Ересектік шақ
қ

Адам дамуының кезеңдері
ТҰЛҒАНЫҢ ДАМУЫ ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛАР
Биологизаторлық теория - адам ол биологиялық тіршілік иесі.
Тұлғаның рухани қасиеттері табиғи негізде қалыптасады, даму
және мінез-құлық туа біткен қажеттілік. Қажеттілік пен қызығушылық
инстинкттермен, сыртқы талаптармен анықталады. Тәрбие табиғи
дамуды жылдамдатады немесе тежейді.

Әлеуметтік теория - Адам биологиялық тіршілік иесі ретінде
дүниеге келеді, бірақ өмір сүру барысында ортаның әсерінен
әлеуметтенеді. Тұлға қалыптасуында негізгі фактор - әлеуметтік
фактор. Тәрбие ортаның ықпалын реттеуге бағытталады.

Биоәлеуметтік теория - адам биологиялық және әлеуметтік
тіршілік иесі: психикалық процестер (қабылдау, ойлау, сезіну және
т.б.) биологиялық сипатқа ие, ал бағыттылық, қабілеттіліктер
объективті және арнайы ұйымдастырылған әлеуметтік орта
әсеріне байланысты. Бұл көзқарас өзін-өзі тәрбиелеу мен
іс-әрекеттің ролінің маңызын төмендетеді.
Адамныңжекетұлғаболыпқалыптасуынаәсерететінфакторлар

Биологиялық Әлеуметтік фактор
фактор
Макро орта
Анатомиялық- Мезо орта
физиологиялық Микро орта
ерекшеліктері
Еңбек іс әрекеті
Жеке тұлға
Нышандар Қарым- қатынас

Адамның сыртқы Ұйымдастырылған
келбеті тәрбие
Өзін- өзі
тәрбиелеу
ОРТАНЫҢ ТҰЛҒА ДАМУЫНА ӘСЕРІ

МАКРООРТА
Космос Планета

МЕЗООРТА
Діни Дәстүрлер
нормалар
Саясат МИКРООРТА
Қала Ғылым
Ауыл Отбасы ТҰЛҒА Ұжым
Достар

Өнер Табиғи-географиялық Дін
жағдайлар

Демографиялық жағдай
ТҰҚЫМҚУАЛАУШЫЛЫҚТЫҢ ТҰЛҒА ДАМУЫНА ӘСЕРІ

Тұқымқуалаушылық - ата-анадан ген арқылы берілетін
физиологиялық, дене ерекшеліктері және белгілі бір нышандар.

Тұқымқуалаушылық

Дене Физиологиялық Белгілі бір
ерекшеліктері: ерекшеліктер: әрекетке
- сыртқы - қан тобы мен бейімділікті
нәсілдік белгі; резус-фактор; айқындайтын
- тері, шашы - зат алмасу нышандар
және көзінің формалары;
түсі; - ағзада ақуыз
- бет әлпеті. үйлесімділігі.
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ТҰЛҒА ДАМУЫНДАҒЫ ОРНЫ
Қарым-қатынас - екі немесе бірнеше адамның арасындағы
өзара әрекеттесу, оның барысында ақпарат алмасу жүреді.

Көзқарастары мен
мінез-құлық нормалары
қалыптасады
Ойлау қабілеті Сөйлеу қабілеті
дамиды мен тіл мәдениеті
дамиды

Қарым-қатынас

Аға ұрпақтың
Дүниетанымы
тәжірибесін меңгереді
қалыптасады

Қарым-қатынас
тәжірибесі
қалыптасады
ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ТҰЛҒА ДАМУЫНДАҒЫ ОРНЫ

ІС-ӘРЕКЕТ НЕГІЗІНДЕ:

- адам өмірінің материалдық жағдайын жасауды қамтамасыз
етеді, адамның табиғи қажеттіліктерін қанағаттандырады;

- адамның рухани әлемінің дамуының факторына айналады,
оның мәдени қажеттіліктерін іске асырудың жағдайы мен
формасы болып табылады;

- адамның өз мүмкіншілігін іске асырудың, өмірлік мақсатқа
жетудің сферасы болып табылады;

- адамға қоғамдық қатынастар жүйесінде өзін-өзі дамытуға
жағдай жасайды;
- қоршаған әлемді тануды және өзгертуді қамтамасыз етеді.
бұл адамгершілік мазмұны бар нақты
Әңгіме деректер мен оқиғалардың
эмоцияналды, айқын көрінісі.

тәрбиеші мен тәрбиеленушінің
Этикалық пікір алысуға екіжақты кірісуін керек
сұхбат ететін
жүйелі және бірізді әдіс түрі

Тұлғаның ақыл-
ойын тәрбиеленушілерді қызықтыратын
Пікірталас әр түрлі тақырыптарға арналған
қалыптастыру
әдістері қызу пікір сайысы

тәрбиеленушіге эмоцияналды-
Түсіндіру сөзді әсер ету әдісі

Өнеге
Отбасы тәрбиесінде қолданылатын
әңгіме әдісіне қойылапын талаптар
Тәрбие принциптері
БАЛА ТӘРБИЕСІ

Отбасылық
тәрбие

Рухани Стихиялы
БАЛА
тәрбие тәрбие

Ата-анасы

Туған- ОТБАСЫЛЫҚ Отбасылық
туысқандары ТӘРБИЕ дәстүрлері

Балабақша

Мектеп РУХАНИ Ақпарат
ТӘРБИЕ құралдары,т.б.

Жұмыс орны

Адамдармен СТИХИЯЛЫ Көше және
қарым- ТӘРБИЕ қоршаған
қатынас орта
Ата анамен ықпалдасу әдістемесі

Пікірлесу сағаты Ашық тәрбие сағаты

Үлгілі отбасына саяхат Мектеп психологымен
әңгіме
Ата-анамен
ықпалдасу
Ата-аналармен жеке әдістемесі Мерекелік кештер
әңгіме

Ата-аналар үшін ашық
Ата-аналарға арналған
есік күнін
тест және
ұйымдастыру
сауалнамалар
Ата - аналар топтары

Балалары Балалары Тұрмыс Материалдық
үлгілі отбасы нашар оқитын жағдайының жағдайы өте
қиындығы бала жақсы
тобы отбасылар
тәрбиесіне әсер отбасылар
тобы
ететін
отбасылар тобы

Барлық Бала тәрбиесіне Баланың тәртібі,
мүмкіндігі бар, көңіл талпынысы Балаға тәрбие
үлгілі бөлмейтін, жақсы, бірақ
берудегі бағыт-
отбасылар. селқос қарай - отбасының
материалдық
бағдары талапқа
Жүргізілетін тын, ішімдікке сай отбасы.
жұмыс тапшылы ғы бала
әуес отбасылар. Жүргізілетін
психологиясына
формасы: Жүргізілетін жұ жұмыс формасы:
кері әсер ететін
шығармашылық мыс формасы: отбасылар. ата-аналар
кештер, ата- тақырыптық Жүргізілетін университеті,
аналар рингі кеңес, психоло - жұмыс формасы: отбасылық
гиялық тренинг пікірталас клубы, тәжірибе
педагогикалық презентациясы
семинар
Бала тәрбиесінде отбасының жағымсыз
әсер ету жақтарын сөз еткенде оны үш
топқа бөліп қарастыруға болады:

Бірінші топ Екінші топ
Баланы қалай тәрбиелеу керек екендігін біледі Өз балаларына өнегелі тәрбие бергісі келеді, бірақ,
және дәл солай тәрбиелейді. Олар көп емес, алайда, қалай тәрбиелеу керек екендігін білмейді.
өздерінің саналы өмірімен және сапалы іс- Мұндайлар ата-аналардың басым көпшілігі. Олар
әрекетімен тек өз балаларына ғана тәрбие беріп тәрбие мақсатын білмегендіктен олардың іс-
қоймай, мектептегі қоғамдық жұмыстарға әрекеті балаларына кері әсер етуі мүмкін.
қолғабыс етіп, басқа ата-аналарға үлгі көрсетеді.

Ата-ана

Үшінші топ
Балаларды тәрбиелеудің жолдарын білмейді, білгісі де келмейді, яғни бұл
педагогтерге қарсы тұратын төменгі әлеуметтік топ. Сондықтан да бұл
топтан “қиын” балалар тәрбиеленіп шығатын отбасылар.
Ата –аналардың міндеті
Бала тәрбиесі негізі ата-анада жатқанын естен шығармауға;
Мектеппен байланыста болып, баланың сабақтан қалмауын, кешікпей
келуін қадағалауға;
Балалардың өмірі мен оқуы үшін олардың рухани дамуын, адамгершілік
жағынан қалыптасуын қамтамасыз ететін жағдайлар жасауға;
Баланы оқулықтар мен басқа оқу құралдарымен толық қамтамасыз
етуге;
Салауатты өмірді насихаттауда баласына үлгі көрсетуге;
Баланың жеке басын қорлайтындай жаза қолданбауға;
Мұғалімдердің құқын, беделін, абыройын сыйлауға;
Көше ережелерін сақтауды еске салып тұруға;
Үнемі сынып жетекшісімен тығыз байланыста болып, ата –аналар
жиналысына қатысып отыруға.
Жанұя тәрбиесі адам өміріне қажетті негізгі
қызметтерді атқарады
1. Репродуктивті – баланың туылуы.
2. Тәрбиелік – жанұяның әрбір мүшесінің жеке
тұлға болып қалыптасуына, тәрбиелік жағдай
жасауы.
3. Тұрмыстық-экономикалық – жалпы тұрмысты,
бюджетті басқару.
4. Коммуникативті – жанұялық қатынасты, басқа
адамдармен қатынасты ұйымдастыру.
5. Рекреативті - іс-әрекет ұйымдастыру.
Репродуктивті

коммуникативті Тәрбиелілік

Тұрмыстық – Рекреативті
экономикалық
Адамгершілік,
имандылық, ізгілік,
елжандылық.

Ұлттық сана сезімі,
Тәрбиенің Ақыл-ой әрекетімен
мәдениеті, парасаты,
негізгі қатар іскерлікке
ар-ожданы мол адам
мақсаты. машықтандыру.
тәрбиелеу.

Біртұтас әлем туралы
ғылыми негізделген
көзқарас
қалыптастыру.

Ұқсас жұмыстар

Психология пәнінің теориялық және методологиялық негізі, ғылыми негізі

Өзін-өзі тану тұлғаның өзін-өзі жүзеге асыруы

Жеке тұлғаның қалыптасуы

Педагогика - Тәрбие туралы ғылым

БОЛАШАҚ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ

Баланың табиғатына сәйкестендіріп, кәсіп таңдауға бағыт - бағдар беру

Жеке тұлға туралы жалпы түсінік

Педагогикалық үрдістің қозғаушы күштері

Тұлғаның танымдық іс-әрекетін қарым – қатынас арқылы дамыту

Экономикалық Отбасы тәрбие

Пәндер