Сұйық қозғалысының түрлері және негізгі гидравликалық ұғымдар

Сұйықтық қозғалысының түрлері

Орындаған: Ескермесова Лаура

Тобы: ИЖжЖ-23

Сұйықтың қозғалысы

қалыптасқан

қалыптаспаған

бірқалыпты

бірқалыпсыз

арынсыз

арынды

Қалыптасқан қозғалыс деп ағым жылдамдығы мен қысымы сұйық қозғалысының барлық нүктесінде уақыт бойынша өзгepicciз және тек ағым жағдайына ғана тәуелді болатын қозғалысты айтады. Қалыптасқан қозғалысқа мысал ретінде сұйықтың арыны тұрақты резервуардан ағуын айтуға болады (3. 1, а-сурет) .

Қалыптаспаған қозғалыс деп сұйықтың қозғалысы кезінде ағымның барлық нүктесінде жылдамдық та, қысым да уакыт бойынша өзгеретін қозғалысты айтады. Қалыптаспаған қозғалысқа мысал ретінде сұйықтың арыны айнымалы резервуардан ағуын айтуға болады (3. 1, б-сурет) .

Сурет 3. 1- Тірі қималар: а -құбырдікі, б - клапандікі.

Бірқалыпты қозғалыс деп сұйық ағымының eкi шектес кимасы арасында ұқсас нүктелер бөлшeктepiнiң жылдамдықтары өзара тең болатын қалыптасқан козғалысты айтады. Бірқалыпты қозғалысқа мысал ретінде қимасы тұрақты құбырдан өнімділігі тұрақты насоспен сұйықтың айдалуын айтуға болады.

Бірқалыпсыз қозғалыс деп сұйық ағымының eкi шектес кимасы арасында ұқсас нүктелер бөлшектерінің жылдамдыктары бірдей емес, яғни осы қималар өзгерген сайын, олар да өзгеріп отыратын қозғалысты айтады. Мысал ретінде сұйықтың конусты құбырдан ағуын айтуға болады.

Сулану (жұғу) периметрі χ ("хи") - қатты қабырғалармен шектелген тірі қима периметрінің бөлігі (3. 2 сурет, қалыңдатылған сызықпен көрсетілген) . Сурет 3. 2- Сулану (жұғу) периметріЕгер бұрыш радианмен берілсе, дөңгелек құбыр үшін:

(3. 1)

Арынды қозғалыс деп сұйық ағымының құбыр бойымен бос бетсіз ағуын айтады және онын қысымы атмосфералық қысымнан артық болады. Мысалы, сұйыктың су кұбырларындағы қозғалысы.

Арынсыз қозғалыс деп сұйық ағымының бос беті болатын және оған әсер ететін қысым атмосфералық қысымға тең болатын қозғалысты айтады. Сұйықтың арынсыз қозғалысына мысал ретінде судың өзендердегі, каналдардағы, дренажды және канализация құбырлардағы ағыстарын айтуға болады.

Сұйыктың қозғалысын оқып үйрену кезінде ағымның гидравликалық және геометриялық элементтерін сипаттайтын түсініктер енгізеді. Тірі қима ω (м²) деп ағыс бағытына перпендикуляр ағынның көлденең қимасының ауданын айтады. Мысалы, құбырдың тірі қимасы - дөңгелек (3. 1, б сурет) ; клапанның тірі қимасы - ішкі диаметрі өзгермелі сақина (3. 1, б сурет) .