Табиғаттағы заттар айналымы

БИОСФЕРА

Дайындаған: Айдаулет Б. Е. Тобы: ИП-19-3к2 Қабылдаған: Дайрабаева А. Ж.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ

«ЭКОЛОГИЯ» КАФЕДРАСЫ

ШЫМКЕНТ

ХІХ ғасырдың басында ғылымға «биосфера» түсінігін енгізген француз жаратылыстанушысы Ж. Б. Ламарк (1744-1829) болған. «Биосфера» терминін тіршілік бар жердің қабықшасын анықтау үшін «гидросфера», «литосфера» ұғымдарымен бірге ХІХ ғасырдың аяғында атақты австрия геологы Э. Зюсс (1831-1914) ұсынады.

Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде

«Биосфера дегеніміз ғаламшардың тіршілік бар немесе болған, үнемі тірі ағзалардың әсеріне ұшырайтын не ұшыраған бөлігі».

В. И. Вернадский (1863-1945)

(В. И. Вернадский)

Ғаламшардағы ағзалардың барлық жиынтығын В. И. Вернадский тірі зат деп атады.

В. И Вернадский тұжырымдаған константалық заң

бойынша: биосфераның тірі затының мөлшері тұрақты шама болып табылады.

Жердің бетін өзгертуші маңызды фактор тіршілік болып табылады. Оның ерекшелігі тек химиялық реакциялардың жылдамдығына ғана байланысты емес, кейбір реакциялар қалыпты температура мен қысымда, ағзадан тыс жүрмейді. Биосфера өздігінен реттелетін кибернетикалық жүйе.

Оған геомеотаз қасиеті тән.

1926 жылы В. И. Вернадский биосфераның шекаралары туралы мәселені қойды.

1. Көмірқышқыл газы мен оттегінің, судың, минералдық қоректену элементтерінің жеткілікті мөлшерде болуы.

2. Температуралық режим тым жоғары және тым төмен болмауы керек.

3. Су ортасының белгілі бір тығыздығы.

Қазіргі кезде тіршілік жер қыртысының жоғарғы бөлігінде (лито-сфера), жер атмосфера-сының төменгі қабаты (тропосфера) және Жердің сулы қабық-шасында (гидросфера) таралған.

Заттар айналымы 2 түрге бөлінеді:

1) Үлкен немесе геологиялық (құрлық пен мұхит арасында) .

Энергия айналымы

2) Кіші немесе биологиялық (экожүйе ішінде) .

Азот айналымы

Көміртегі айналымы

Күкірт айналымы

Фосфор айналымы

Табиғаттағы заттар айналымы

«Ноосфера» терминін алғаш рет қолданғандар философ, математик, палеонтолог және антрополог Эдуард Леруа және палеонтолог Пьер Тейяр Шарден болды. Ноосфера ұғымымен француз ғалымдары адамның санасы пайда болған кездегі табиғаттың эволюциялық сатысын атады.

Ноосфера - ақыл-ой, сана қабаты

Вернадский бойынша ноосфера «адам санасының ролі және ол бағыттайтын адам еңбегі күшті, өсіп келе жатқан геологиялық күшке» айналатын биосфераның даму сатысы болып табылады.

Ағылшын ғалымы Б. Коммонер тірі және өлі табиғаттың арасындағы барлық экологиялық өзара қарым қатынастарды төрт заңға біріктірген.

Коммонер заңдары

Барлығы барлығымен байланысты.

2. Материя жойылмайды, жоқтан пайда болмайды, ол бір түрден екінші түрге өтеді.

3. Табиғат өзі жақсы біледі.

4. Тегін еш нәрсе жоқ.

2. Материя жойылмайды, жоқтан пайда болмайды, ол бір түрден екінші түрге өтеді. Кез келген табиғи жүйеде бір ағзалардың экскременттері мен қалдықтары екіншілері үшін азық болып табылады. Жануарлардың тыныс алуы нәтижесінде бөлініп шығатын қалдық көмірқышқыл газы жасыл өсімдіктер үшін қорек, өсімдіктер жануардар тыныс алуы кезінде оттегіні бөліп шығарады.

1. Барлығы барлығымен байланысты. Бұл заңның негізінде тірі табиғаттағы жалпы байланыстар принципі жатыр. Аталған принцип бойынша табиғаттағы күрделі трофтық немесе басқа да байланыстарда қандай да бір бөлігінің жойылуы көтпеген нәтижелерге әкеліп соқтыруы мҥмкін. Әр түр көптеген басқа түрлермен байланыста болады.

3. Табиғат өзі жақсы біледі. Табиғи жүйеге кез келген ірі антропогенді әсер зиянды. Табиғатта егер оны ыдырату жолы болмаса, ешқандай жаңа органикалық зат жасалмайды. Тірі ағзада жасалатын кез келген органикалық затты ыдырататын фермент болады.

4. Тегін еш нәрсе жоқ. Ғаламдық экожүйе біртұтас бүтінді құрайды. Адамның еңбек қызметі нәтижесінде экожүйеден алынған нәрсенің барлығы қайтарылуы тиіс. Біздің көптеген қателіктеріміз табиғаттағы барлық құбылыстардың өзара байланысын практикада пайдалана білмеуімізге байланысты туындап отыр.

Ұқсас жұмыстар

Заттар айналымы

Ғаламдық биосферадағы биогеохимиялық заттар айналымы

Сурақ Осы суреттегі заттардың қурамында қай элемент ортақ

Су адамзат өмірінде

Зерттеу жұмысының өзектілігі

ГИДРОГЕОЛОГИЯ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ

Ауа - райының негізгі элементтері

Табиғатты қорғаудың мақсаты - экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

Сарамандық сабақ

Топырақтану ғылымының маңызы

Пәндер