Иіс түйсіктері

Қабылдау мен түйсік

Қабылдау- заттардың мидағы толық әрі тұтастай бейнесі. Заттар мен құбылыстардың өз қасеттері және бөлшектері жиынтығымен қосылып сезім мүшелеріне тікелей әсер етуіндегі бейнелену.

Қабылдаудың негізгі түрлерінің

классификациясы

Көрермендік

қабылдау

Есту

қабылдаулары

Дәм сезу

қабылдаулары

Кинестикалық

қабылдау

Кеңістікті

қабылдау

Қозғалысты

қабылдау

Уақытты қабылдау

Негізгі модальдігі

бойынша

Материяның

Индивидуалды қабылдаудаң әртүрлілігі

Синтетикалық

Аналитикалық

Түсіндімелі

Обьектілі

Бейнелі

Субъективті

Қабылдау типтері

Түрлі себептерге байланысты шындықтағы объектілерді қате қабылдауды иллюзия деп атайды

Қабылдаудың адамның жалпы психикалық тұрмысы мен өткен тәжірибесінің мазмұнына байланыстылығын апперцепция дейді

Байқау дегеніміз - белгілі бір мақсат пен объектіні әдейлеп қабылдау.

Байқағыштық - кез келген уақытта көзге ілінбейтін, ілінсе де оған көбінесе мән берілмейтін нәрслерге ерекше зейін қоюшылық

Толып жатқан объектілердің ішінен біреуін іріктіруді қабылдаудың таңдамалылығы делінеді

Қыбылдаудың константтылығы деп сыртқы жағдайдаң өзгеруіне қарамастан, заттардың кейбір қасиеттерінің бір қалыпты болып қабылдануын айтады

Қабылдау

Уақытты қабылдау

Кеңістікті қабылдау

Сыртқы дүниедегі заттар мен

құбылыстарда болатын

өзгерістердің санаға әскр етіп

қалдыратын бейне

Заттар мен құбылыстардың

көлемін, тұрқын, түрін, аумағын

алыс-жақындығын, тайыз-

тереңдігін, бағыт-бағдарын

қабылдау

Сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке

қасиеттерінің

сезім мүшелеріне тікелей әсер етуінен

пайда болған

мидағы

бейнелерді

ТҮЙСІК

деп атайды.

Сезгіштік

Абсолюттік

Айырма

сезгіштік

Абсолюттік сезгіштік

дегеніміз

сезім мүшелерінің

өте

әлсіз тітіркендіргіштерді түйсіне алуы.

Айырма сезгіштік деп сезім мүшелерінің тітіркендіргіштердің арасындағы болмашы айырмашылықты түйсіне алуды айтады.

Сезім мүшелерінің сезгіштігі әсер етуші тітіркендіргіштерге біртіндеп бейімделуге байланысты да өзгеріп отырады. Бұл құбылысты адаптация дейді.

Сенсибилиазация сезгіштіктің тек артуын ғана көрсететін құбылыс болып табылады

Синестезия- түйсіктердің өзара байланысының мөлшерден тыс дамыған бір көрінісі

Тітіркендіргіш әсерінің тоқталғанына қарамай аз ғана уақыт болса да түйсіктің өз күшінде қалатын кездерін бір ізді образдар деп атаймыз

Бір ізді образдарға ұқсас, бірақ одан табиғаты бөлектеу заңдылықтың бірі - эйдетикалық құбылыс

Түйсіктердің түрлері

ЕСТУ

КӨРУ

ИІС СЕЗУ

ДӘМ СЕЗУ

ТЕРІ ТҮЙСІГІ

Кинестезиялық

Сипап сезу

ОРГАНИКАЛЫҚ

ТЕҢ БАСУ

ВИБРАЦИЯ

Есту түйсігі

Есту мүшесін тітіркендіретін ауа бөлшектерінің тербелістері- дыбыс толқындары

Түйсік туғызатын дыбыстар музыкалық және шулар болып жіктеледі.

Есту түйсігі де сыртқы дүниені танып, білуде зор маңыз атқарады. Есту түйсігі әсіресе тілді меңгеруге аса қажетті құрал

Дыбыстың жоғарлығы-бұл тербелу жиілігінің сәулеленуі, дыбыстың қаттылығы-бұл тербелу амплитудасының сәулеленуі, тембрі-тербеліс түрінің сәулеленуі

Көру түйсігі

Түстер хроматикалық, яғни бояулы (қызыл, сары, көк, көгілдір, күлгін) ахроматикалық, яғни бояусыз (ақ, қар және барлық сұр түстер)

Заттың түсін сезбейтіндерді- ахроматтар дейді

Оларға айналадағы заттың барлығы бір түсті болып көрінеді

Иіс түйсіктері

Түрлі иістердің табиғатын зерттейтін ғылым саласы олтфактроника деп аталады

Иіс түйсіктерінің түрлері көп (қош иіс, сасық иіс, өткір иіс т. б)

Иіс түйсіктері адамның тұрмыс салтына, қызмет бабына қарай да ерекше дамып отырады

Иіс түйсіктері адамның көңіл-күйіне жалпы психикасына жағымды жағымсыз әсер қалдырады.

Дәм сезу түйсіктері

Дәмді айыратын мүше-тіліміздегі дәм бүршіктері. Оны тітіркендіретін белгілі дәмі бар, суға ерігіш түрлі химиялық заттар Дәм ащы, тәтті, тұзды, қышқыл деп бөлінеді

Дәм түйсіктері де адам психология- сына түрліше әсер етіп, із қалды рып отырады. Түйсіктердің басқа түрлері сияқты дәм түйсігін де адам қажетіне қарай жақсы дамыта алады

Егер түйсік сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке қасиеттері мен сапаларының миымызда бейнеленуі болса, қабылдау заттар мен құбылыстардың мида тұтастай бейнеленуі болып табылады

Ұқсас жұмыстар

Түйсік туралы

Түйсіктің физиологиялық негіздері

Қабылдаудың негізгі қасиеттері

ТҮЙСІК

Иіс және дәм сезу Мүшелері

Пәндер