Ортағасырлық мұсылман философиясы

Презентация қосу

Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық университеті
Биология мұғалімдерін даярлау мамандығы

Ортағасырлық мұсылман
философиясы

Орындаған:Кулбаева А.А
Группа:102Б-6В01509
Қабылдаған:Пернекулова М.М
Жоспары:
Кіріспе
Ортағасырлық мұсылман философиясы
Негізгі бөлім
1. Әл-Кинди философиясы
2. Әл-Фараби философиясы
3. Ибн-Сина философиясы
Қорытынды
Ортағасырлық мұсылман философиясының негізгі бағыттары
Пайдаланылған әдебиеттер:
Ортағасырлық мұсылман
философиясы
Арабмұсылман философиясы дегеніміз - мұсылман дінін
қабылдаған және араб тілінде сөйлейтін Шығыс халықтары
ойшылдарының орта ғасырлар дәуіріндегі ілімдерінің
жиынтығы.Философияның,жалпы мәдениеттің даму тарихы ұзақ
жылдар бойы бір жақты,европоцентристік қарастырылып келгені
белгілі. Осы көзқарыстың салқыны салдарынан Орта ғасыр
философиясы тек христиандық философия шеңберінде ғана
қарастырылды. Шындығында,сонау антика заманы мен оның бер
жағын байланыстырып,жай байланыстырып қана
қоймай,дүниежүзілік мәдениеттің,өркениеттің дамуына мықты ісер
еткен Шығыстағы мұсылман философиясы еді.Бұл салада атқарар
жұмыс өте көп,бірақ аз ғана уақыттың ішінде жүргізілген
ізденістердің өзі мұсылман мәдениеті мен филососфиясының
Батыс философиясынан мүлдем өзгеше екенін көрсетеді.
Мұсылмандық Шығыс
философиясы

Араб Түркі тілдес
Араб тілді философияның қалыптасуына әсер еткен ислам діні,
Арабияда VI ғасырда дүниеге келген Араб халифаты XVI
ғасырға дейін мәдениеттің ірі ошағы болды,ал ғалымдар халифат
Рим империясынан мықты болған деген пікір айтады.Бұл
пайымдаулармен келісуге де болады,себебі осыншама ұзық өмір
сүруге кез келген империяның шамасы келмес еді. Араб
халифатының экономикалық дамуы күшті болуы оның
философиясының да айқындаушы факторы болды.
Ислам діні негізгі діні,араб тілі Құран тілі болған Араб
халифатында мұсылман діні өзінен VI ғасыр бұрын пайда болған
христиан дінімен күрес нәтижесінде қалыптасты. Өзінің таралу
барысында әсіресе, кіші Азияда Ислам антика философиясының
ошақтарымен бетпе-бет келіп отырды. Қазіргі заманғы белгілі
қазақ философы Ғ.Есімнің пікірінше,әлемді күшпен ғана
емес,философия мен ғылымды тарату арқылы да билеуге
болатынын ұғынған халифтер грек және үнді философиясын
тереңдеп зерттеуге ерекше көңіл бөлді.
Адам,оның тағдыры мәселесін түсіндіруде,оған рухани
басшылық жасауға моральдық жауапкершілік ісінде олар антика
философиясының категориалдық аппаратына
жүгінді.Сондықтан да философияның практикалық
қажеттілігінен грек философтарының еңбектері әуелі
Сирия,кейін араб тіліне аударылды. Тіпті Византиямен соғыста
олар тұтқындарды олар қолжазбаларға айырбастап алып
отырды. Осы араб тіліне аударылған еңбектер кейін Еуропаға
жетті. Яғни,Еуропа өркениеті үшін антика философиясын
сақтап алған араб ойшылдары деуге болады. Орта ғасырдағы
мұсылман философиясының басты өкілдері: әл-Кинди, әл-
Фараби,ибн Сина,әл Ғазали,Таза ағайындар,ибн Бадж,ибн
Араби,ибн Туфейль,ибн Рушд.
Әл-Кинди философиясы
Әл Кинди - 800 жылы туған жан-
жақты білімді, терең ойлы ғұлама.
Еңбектері: метафизика, логика,
этика, математика, астрономия,
медицина, метеорология, музыка
теориясы және оптика сияқты білім-
ғылымға арналған. Әл Киндидің
ерекше ерлігі Аристотель еңбекткрін
грек тілінен арабшаға аударып, оларға
түсінік, герменевтикалық талдау
беруінде. Оның айтуынша,
философиямен шұғылданбақ болған
адам Аристотель еңбектерін танудан
бастауы керек. «Әрине, әрбір істің
басшысы Алла,-дейді, бірақ білім
бұлағы Аристотель еңбектерінде».
Ол Аристотель шығармаларын төрт түрге бөліп, топтаған.
Бірінші топтамаға – логика,
Екіншіге-физика туралы кітаптар,
Үшінші топтамаға- өздігінен өмір сүріп, нақтылы нәрселерді
қажет етпейтін, бірақ солармен бірге өмір сүріп, бірге байланыс
тәсіліне болатын білімдер туралы кітаптар.
Төртінші- нәрселерді қажет ететін және олармен ешқандай
байланыста емес білімдер туралы кітаптар. «Категориялар» деп
аталатын кітабында – сөз ұғымдар, сипаттар туралы.
Субстрат дегеніміз – субстанция(зат).
Сипат(атрибут) дегеніміз – акциденция. Сипат деген заттың
ішінде болып, не өзінің аталуы, не өзіндік белгісі болмайды. Бұл
кітапта, әл-Кинди айтуынша, тоғыз акциденталдық ұғым бар,
олар: сан, сапа, қатынас, орын, уақыт, әрекет, өзгеріске түсу,
қабылдану және орын алу немесе орналасу.
1. Философияның мәні
2. Нағыз биік әрі ізгілікті,
туралы. Ол шындықты
әрі рухани философия, ол
танудағы адам қабілетінің
қандайда ақиқаттың себебі
мөлшерін білдіреді. Өйткені
болатын алғашқы ақиқат
нағыз философия дегеніміз –
туралы ғылым.
ақиқатты тану.
``Алғашқы
философия``
туралы трактат
4. Егер нәрсенің өзі болмай,
3. Таным туралы. Адам оның мәні болса, ол ештеңе
танымының екі түрі бар. де емес. Ал ештеңе емес
1.сезімдік таным, 2.ақылмен нәрсенің пайда болуына себеп
тану. бола алмайды.
Әл-Фараби философиясы
Әбу Насыр Әл-Фараби – азан
шақырып қойған есімі:Әбу Насыр
Мұхаммад ибн Мұхаммад Тархан ибн
Узлағ әл-Фараби ат-Турки. Өмір
сүрген уақыты 870 - 950
жылдары.Әлемге әйгілі ойшыл,
философ, социолог, математик, физик,
астроном, ботаник, лингвист, логика,
музыка зерттеушісі. Отырар
қаласында туған.
Отырар медресесінде, Шаш, Самарқан,
Бұхара, кейін Харран, Мысыр, Халеб,
Бағдат шаһарларында білім алған.
Әбу Насыр әл-Фараби ілімінің ерекшелігі:
1. Аристотель шығармаларына герменевтикалық талдау жасаған.
2. Дін мәселесіне келгенде, Құдай деген идеяны жоққа
шығармаған.Ол аристотель ілімі негізінде әлемнің алғашқы
себебін мойындайды, алғашқы себеп ол құдай. Фараби: форма
үздіксіз өзгерісте, ал материя мәңгі деген.
3. Ғылым, Фарабидің айтуынша, ақылдың нәтижесі, оның екі
түрі болады: теориялық және практикалық. Теориялық
ғылымдар: логика, табиғаттану ғылымдары, метафизика,
практикалық – этика мен саясат.
4. Фарабидің мемлекет, саясат, қала өмірі туралы «Қайырымды
қала тұрғындарының көзқарасы туралы»және «Азаматтық
саясат» деген еңбектері бар.
5. Фарабиді таза рационализм тұрғысынан түсінген, толық емес.
Ибн Сина философиясы
Ибн Сина-980 – 1037жылдары өмір
сүрген. Ол әлемге әйгілі ұлы емші
ретінде кеңірек мәлім, медицина
тақырыбына 43 трактат жазған.
Осы саладағы басты еңбегі «Емшілік
ілімінің каноны».
Ибн Сина грек философы
Аристотель еңбектерін жоғары
бағалай келіп, оның ізбасарларын
Шығыс перпатетиктерін сынға алған,
себебі, олар өз ұстаздарының
ойларын түсініп алуға бар күштерін
жұмсап, оның кемшіліктерін көре
білмеген.
Ибн Сина метафизиканы Аристотельдік түсінікте ала отырып,
оның предметін анықтаумен бірге, субстанция, дене, форма,
себептілік, қажеттілік, мүмкіндік, мән, қозғалыс сияқты
негізгі ұғымдарға талдау берген. Ал «Жан туралы кітабында»
ол Аристотельден гөрі Плотиндік концепцияға жақын. Дене
мен жан деген проблема – Ибн Сина дүниетанымының басты
арнасы.
Ортағасырлық мұсылман философиясының негізгі
бағыттары

Қалам (сөз, тіл) – спекулятивтік теология.
Спекуляция -тәжірибеден тыс жатқан заттар туралы білімге
ойлау жолымен қол жеткізу дегенді білдіреді.
Қалам – мұсылман қоғамының даму эволюциясының заңды
құбылысы болды. Әр түрлі секталар мен топтар Мұхаммед
пайғамбар дүниеден өткеннен кейін ислам діни ілімінің
уағыздарын қызу талқылау нәтижесінде пікірталас
объектілерін анықтап, дұрыс шешім іздеп отырды. Белгілі
Иран ойшылы Мортаза Мотаххари қаламға «исламдық
көзқарастар туралы, яғни ислам тұрғысынан алғанда не
нәрсеге сенімді болу және не нәрсеге сену қажеттігі туралы
ғылым» деген анықтама береді.
Қаламды жалғастырушылар мутакаллимдер – құр догматтарға
сүйеніп қана қоймай, ақыл-ойға да жүгініп, діни және ғылыми
білімдердің басын ашып отырды, Құдай, ерік еркіндігі, құдайы
әділеттілік, Құранның пайда болуы және тағы басқа мәселелерді
кеңінен талқылады.
Қаламның беделді мектептерінің бірі – мутазилизмде –
оқшаулану-шылар, бөлектенушілер – рационалистік бағыт
айқынырақ байқалады. Діни мәселелерді талқылаумен
шектелмей, табиғат, қоғам, антрософия, фи-лософия мәселелерін
де зерттеуге ұмтылған мутазилиттер фалсафаны негізін қалады.
Суфизм – «Алладан басқа құдай жоқ» қағидасын «Алладан
басқа өмір сүретін ештеңе жоқ» қағидасымен алмастырды.
Суфизм – ислам дініні рухы, мәні, сананың өсуінің, жан
тазарып, ар-ұят оянуының, рухани жетілудің белгісі, арлы, адал
болу, Алланы сүю, адамды сүю.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия. Алматы, 1994.
2. Ғабитов Т.Х. Философия. Алматы, 2004.
3. Тұрғынбаев Ә.Х. Философия. Алматы, 2004.
4. Әбішов Қ. Философия. Алматы, 2001
5. Суреттер yandex.kz сайтынан алынды
Назар аударғаныңызға Рақмет!

Ұқсас жұмыстар

Батыс Еуропалық орта ғасыр философиясы

Ислам философиясының кезеңдері

Орта ғасыр батыс философиясы

Мұсылман дінінің философиясы және теологиясы

Ислам философиясының маңыздылығы жайлы

Араб философиясының кезеңдері

Орта ғасыр философиясы

Орта ғасырдағы дін өкілдері

Орта ғасырдағы мұсылман философиясы

ИБН РУШД МУХАММЕД АХМЕД ЯССАУИ

Пәндер