Қазақстан Республикасындағы туылуы, олардың тәрбиесі нәзік гендерлік саясаттың негізгі әйелдердің мойнында

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Орындаған: Шоқан. Д

Тексерген: Курманбаева. Л

Алматы-2020

Тақырыбы:

Шетелдегі гендер мәселесі

Гендерлік саясат әйелдерге тең қол жетімділікті және өмірдің барлық салаларына қатысуды қамтамасыз етуі қажет. Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясаттың негізгі принциптері ерлер мен әйелдер үшін Қазақстан Республикасы Конституциясымен кепілдендірілген тең құқықты және бостандықты орнатады. Гендерлік теңдік саясатының алға жылжуы үшін әйелдерге саяси, экономикалық және қоғамдық өмірге араласу қажет. Демократиялық, зайырлы және құқықтық мемлекетті бекітуде қазақстан әйелдерінің рөлі ерекше.

Қазақстанда демографиялық өсімді қамтамасыз етуде әйелдердің үлесіне баға жетпейді, себебі, балалардың туылуы, олардың тәрбиесі нәзік әйелдердің мойнында. Сонымен қатар олар өмірлік маңызды салаларда еңбек етеді, мемлекеттік басқару жүйесінің көп бөлігі солардың еншісінде. Әйел отбасы құндылықтарының мүддесін қорғайды. Күнделікті және байқалмайтын отбасы туралы қамқорлық, өз жанұясы үшін жан жайлылығын жасау, жайлы жағдай және амандық - бұлардың барлығы әрбір әйел үшін абзал міндет.

Қазіргі уақытта қазіргі заманғы қазақстандық қоғамда гендерлік зерттеулер қауымдастығы қалыптасты деп айта аламыз. Гендерлік курстар Республиканың көптеген жоғарғы оқу орындарында енгізілген. Қазақстан Республикасында гендерлік зерттеулердің ауқымы айтарлықтай кең.

Гендер әлеуметтану, философия, саясаттану, психология, педагогика және филология, т. б

“Гендерлік зерттеулерді зерттеудің мақсаты әйелдердің тарихтағы және қазіргі әлемдегі әлеуметтік рөлін терең түсіну, олардың адамзаттың жетісіктеріне қосқан үлесін бағалау болды және қалады. Қазіргі қоғамда гендерлік зерттеулермен белсенді түрде айналысу керек деп санайды. Ол үшін гендерлік білімнің тұжырымдамасын әзірлеу қажет, ол гендерлік зерттеулердің Еуразиялық экономикалық қауымдастық елдері сияқты транзиттік қоғамдар үшін олардың теориялық және практикалық маңыздылығын ескере отырып, олардың білім жүйесіндегі нақты орнын анықтайды.

Әңгімеміздің әлқиссасын әлем десе, алдымен аузымызға түсетін АҚШ-тағы ахуалдан бастадық. Бұл елде 1920 жылдың 26 тамызында Конституцияға өзгеріс енгізіліп, әйелдерге дауыс беру құқы берілген. Кейіннен 1976 жылы саясаткер, заңгер, жазушы, қоғам қайраткері Белла Абзугтің бастамасымен дәл осы күн әйел теңдігі күні болып бекітілген. Содан бері бұл атаулы күн демократияға ден қойған елдің баспалдақтарының бірі ретінде қалыптасты. Алпауыт елге айналған АҚШ-тағы мұндай оқиғалардың жаһанның басқа мемлекеттеріндегі үлкен бетбұрыстарға ықпал еткені көпке аян.

Гендерлік теңдік адам құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Дүниежүзі халқының жартысын әйел заты құрағанымен, қоғамда толыққанды тепе-теңдік орнауы үшін алда біраз белесті еңсеруге тура келеді. Өйткені әлі күнге дейін гендерлік теңдікке қол жеткізу, әйелдердің құқығы мен мүмкіндіктерін арттыру әлемдік проблема болып тұр. 1970 жылдары халықаралық феминистік қозғалыс күш ала бастады. Осы жағдайға ерекше мән берген БҰҰ Бас ассамблеясы 1975 жылды Халықаралық әйелдер жылы деп жариялады және Мехикода әйелдерге арналған бірінші дүниежүзілік конференция ұйымдастырды. Конференцияның қатаң ұсынымынан кейін 1976-1985 жылдар аралығы Әйелдер онжылдығы деп мақұлданды және арнайы қор құрылды. Содан 1979 жылы БҰҰ-ға мүше жер бетіндегі 187-ден аса мемлекет әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық түрін жою жөніндегі конвенцияны қабылдады. Оның ішінде Қазақстан да бар.

Бүгінгі таңда әйелдер жоғары шешім қабылдау жұмыстарына түгел араласып жүр. Олар Парламент депутаттары, Үкімет мүшелері, Конституциялық кеңесінде, Орталық сайлау комиссиясында, өңірлер әкімдерінің орынбасарлары сияқты жоғары лауазымдарда қызмет етуде. 2019 жылдың 1 қаңтарындағы дерек бойынша елдегі мемлекеттік қызметшілердің 55, 4%-ын әйелдер құрайды. Ал басшылық қызметтегі әйелдердің үлесі - 39, 8%. Басшылық лауазымдағы әйелдердің көрсеткішіне жекелей қарағанда, өңір әкімдерінің орынбасарлары болып жүрген нәзік жандылар - 10, 7%, орталық мемлекеттік органдар комитеттерінің төрағалары мен департаменттерінің директорлары - 30, 4%, орталық мемлекеттік органдардың аумақтық бөлімшелерінің басшылары - 14, 2%, облыстық басқармалар басшылары - 17, 6%, қалалар мен аудан әкімдерінің орынбасарлары 15, 4%-ды құрайды.

Әйелдердің белсенді рөлі, бірінші кезекте, шағын және орта бизнес (бұдан әрі - ШОБ) секторында байқалады. Гендерлік стратегияны іске асырғанға дейін бизнестегі әйелдер үлесі 38% құраса, қазіргі күнге бұл 50%-ды құрап отыр. Статистикалық деректерге сәйкес елдің қолданыстағы ШОБ субъектілерінің 44, 2%-ын әйелдер басқарады (Ұлыбританияда мұндай көрсеткіш - 20%, Канадада - 15, 5%, Оңтүстік Кореяда - 35, 9%) . Олар Қазақстандағы ШОБ секторындағы барлық жұмыс орындарының 31%-ын қамтамасыз етіп отыр.

Мемлекеттік білім беру гранттары бойынша жоғары оқу орындарында 5 мың адам білім алуда, олардың 60%-ы қыздар (Аустралияда - 58, 7%, Бельгияда - 60, 7%, Финляндияда - 59, 5%, Жапонияда - 45, 4%, Түркияда - 50%1) ; Қазақстан Республикасы Президентінің "Болашақ" стипендиясы шеңберінде шетелдерде 1894 стипендиат білім алуда, олардың 49, 5%-ы әйелдер.

Әлеуметтік саясаттың либералды моделі Ұлыбританияға, Ирландияға, Швейцарияға, Жаңа Зеландияға, Канадаға, Аустралияға және АҚШ-қа тән. Бұл елдерде отбасыларды әлеуметтік қамсыздандыруда мемлекетке қосалқы рөл бөлінген, көмек мұқтаж отбасыларға ғана көрсетіледі. Азаматтарды әлеуметтік қолдау дамыған сақтандыру жүйелері есебінен жүзеге асырылады және мемлекеттің араласуы өте төмен. Материалдық көмек атаулы бағытқа ие және мұқтаждығын тексеру негізінде ғана ұсынылады.

Ұлыбританияда жалғызбасты ата-аналарға материалдық көмек бала 16 жасқа толғанға дейін көрсетіледі, олар: балаларға арналған жәрдемақы, денсаулық сақтаудың тегін қызметтері, тұрғын үй алуға басым құқық. Аустралияда жалғызбасты ата-аналар, оның ішінде әкелер де мемлекеттік көмек алады, бұл ретте жәрдемақының мөлшері олардың жалақысына байланысты болады. Ерекше санаттағы зейнетақыларды кәмелеттік жасқа толмаған балалары бар жесірлер және 50 жасқа толған адамдар алады.

Ұлыбританияда әрбір балаға туғаннан кейін толықтай төленетін 26 апта, одан кейін 6 аптаға 90% төлеммен және 20 аптаға - белгіленген мөлшерлемемен демалыс беріледі. Канадада жүктілігіне және босануына байланысты демалыс 35 аптаны құрайды, ол ата-аналар арасында бөлінеді. Канадада демалысқа ақы төлеуді әлеуметтік сақтандыру жүйесі жүзеге асырады.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат

Отбасындағы гендерлік рөлдер

Кейінірек гендерлік зерттеулер шеңбері кеңейіп, пəнаралық мəртебе алған кезеңде гендер термині тіл біліміне жаңа мағынада енді

ГЕНДЕРЛІК ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗГІ КОНЦЕПЦИЯЛАРЫ

Қазақстан Республикасындағы Гендерлік саясат: жетістіктері, кемшіліктері, болашақ дамуы

Гендерлік зерттеулердің әдістерін, колданудың практикалық жолдарымен таныстыру

Гендерлік және рассалық теңдік

Қоғамдағы гендерлік роль

Қырғызстандағы әйелдер құқұғы

Коммуникацияның жас және гендерлік ерекшеліктері

Пәндер