Стилистика пәнінің зерттеу нысаны мен бағыттары: тілдік әртүрлілік және сөйлеу мәдениеті

Стилистика пәнінің зерттеу нысаны мен бағыттары

Орындаған:Жайбергенова Меруерт

М. Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті

Тілдің өмір сүру ортасы сан қырлы және тарихи өзгергіш. Бұл жағдай оның өзгеруіне, түрленуіне немесе саралануына әкеліп соқтырады. Қолданылу шартына бейімделуін туғызатын факторларға байланысты тілдің түрленуінің немесе саралануының төрт түрін көрсетуге болады: уақытша, кеңістік, әлеуметтік, функционалды-стильдік.

Стилистика пәнінің зерттеу нысаны мен бағыттары

Сөйлеу мәдениеті

Сөз мәдениеті (орыс. культура речи, ағылш. speech culture) - әдеби тілдің ауызша түрлеріне тән нормаларын игеру, тілдік амал-тәсілдерді айтылатын ойдың мақсатына сай орнымен қолдана білу, сөйлеуде мәдениеттілік, әдептілік таныту. «Сөз мәдениеті» қазіргі әдеби тілдің жұртшылық таныған, үлгі тұтқан нормаларын жеке адамдардың сақтауын талап етеді. Сөйлеуде диалектизмдерді, қарапайым, дөрекі сөздерді, варваризмдерді қолдану, орынсыз көп сөйлеу, бір пікірді қайталай беру, өзіне өзі сілтеме жасау, асқақтап сөйлеу, дене қимылдарын араластыра беру «Сөз мәдениетіне» жатпайды. Кірме сөздерді орынсыз жұмсай беру, сіреспе құрылымдарды қолдану «Сөз мәдениетіне» нұқсан келтіреді. «Сөз мәдениеті» сөйлеу әдебі деген ұғыммен ұштасып жатыр. «Сөз мәдениеті» теориясының дамуында лексикография, әсіресе нормативті түсіндірме сөздіктер, орфоэпиялық, орфографиялық, синонимдік т. б. арнаулы сөздіктер манызды орын алады. Қазақ тіліндегі «Сөз мәдениетінің» дамуына ауыз әдебиетінің өкілдері және Абай, М. Әуезов, Ғ. Мүсірепов, т. б. шығармаларының ықпалы зор болды. Қазақ тіл білімінде Сөз мәдениетінің мәселелерін А. Байтұрсынұлы, М. Балақаев, Р. Сыздықова т. б. ғалымдар зерттеді.

Кенестік орыс тіл білімінде Сөз мәдениетінің теориялық мәселелерін Л. В. Щерба, В. В. Виноградов, Г. О. Винокур, Р. И. Аванесов, С И. Ожегов, Ф. П. Филин т. б. зерттеді.