Өтірік өлеңдер мен мақал - мәтелдер

Презентация қосу

Өтірік өлеңдер мен
мақал-мәтелдер
Токмуханбетова Айганым
Өтірік өлең
Өтірік Өлең– қазақ халқының тұрмыс салтына байланысты
туындаған ауыз әдебиетінің көне үлгісі. Шендестіру арқылы бір заттың
екінші заттан өзгешелігін, артықтығын көрсету өтірік өлең жанрының
басты ерекшелігі саналады. Өтірік өлең әзіл-оспаққа құрылып, көбіне
той-думанда, ойын-сауықтарда айтылған.

. Халық поэзиясында айрықша тапқырлық пен өмір шындығын
өзгертіп, қисынсыз түрге келтіріп айтудың шеберлік белгісі ретінде
бағаланған. Өтірік өлеңде суреттелетін оқиға желісі нақтылы
шындықтан алынғанымен, ондағы іс-әрекет шынайы өмірге
жанаспайды: “Аспанға алты жерден тіреу қойдым, Той қылып, мың
масаны сонда сойдым” деген сияқты фантастикалық қиялға, күлкіге
құрылады.
Өтiрiк өлең – қазақ халық поэзиясындағы ерекше қызғылықты,
балалар құмарта тыңдап, қызыға жаттап алатын фольклорлық жанр.
Өтiрiк өлеңдi бүлдiршiндер ғана емес, үлкендер де сүйсiне тыңдайды,
тiптi бүгiнгi айтыста да бұл жанр тiрiле, жаңа қырынан танылып жүр.
Тiптi, теледидар бағдарламаларына да арқау болып жүр.
Шыбын

Ілияс Жансүгіров
Отырмын бір мал айтып,
көңілім тасып,
Сол малды айтып сойып,
көңіл басып.
Малдың етін таратып, жеп
жатқанда,
Балалар түйе баққан келді
сасып.
Мақал-
мәтелдер
Мақал — нақыл сөз. Ол өмірдегі түрлі құбылысты жинақтап, түйіп,
ықшамдап беріп, бір не екі тармақтан тұратын, алдыңғы жолдарында
пайымдап, соңғы жолдарында қорытылған ой айтатын халықтық
бейнелі поэтикалық жанрдың бір түрі, ғасырлардан екшеліп жеткен
терең мазмұнды, тақырып аясы кең сөз мәйегі.

Мәтел — өзінің негізгі түйіндеуін кесіп айтпайтын, бір-бірімен кереғар
шендестіруі жоқ, қорытындысы тұспалды, қысқа да нұсқа нақыл сөз.
Мақалға өте жақын. Мәтел сыңар тармақ болып келеді. Сөз үстемелене
келіп, мақалға айналады. Мысалы, “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке” —
мәтел. “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке жолығасың” — мақал.
Мәтел адамның айтқан пікіріне
ой қосады, сезімін әсерлі де
айшықты жеткізеді. Ақын-
жазушылардың ұтымды
сөздерінің біразы Мақал-
Мәтелге айналған: (“Ұылымды
іздеп, дүниені көздеп” — Абай),
(“Жалғанды жалпағынан басып
өтіп” — Жамбыл, т.б.).
Кітап— алтын қазына.

Кітапалтын сандық:
іші толған қазына, құт,
оқы, оқы, ойыңа тұт.

Кітап— білім бұлағы,
Білім — өнер шырағы.
Оқу – инемен құдық
қазғандай.

Оқымаған бір бала, оқыса екі
бала.

Оқу – білім бұлағы.

Жақындықты ат айырады,
оқымағанды хат айырады.
Назарларынызғ
а рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Қазақ халық ауыз әдебиеті түрлерімен таныстыру

Кісі болар баланың кісіменен ісі бар, Кісі болмас баланың болып келер іші тар

Қазақ ауыз әдебиетінің этнопедагогикалық мәні

Атың шықпаса, жер өрте мақалы туралы жер өртеп шығарған атыңның несі мұрат

Халық ауыз әдебиетін оқыта отырып, оқушыларды шығармашылық өнерге баулу

Аңыз әңгімелер туралы пікірлер

XX ғасыр әдебиеті

Аңыз әңгімелер. «Асан Қайғының жерұйықты іздегені»

Өтірік өлең

ШЕШЕНДІК СӨЗДЕРДІҢ МАҚАЛ МӘТЕЛДЕРМЕН АЙЫРМАШЫҒЫ

Пәндер