Құрылысы және жіктелуі

Презентация қосу

СӨЖ
Тақырыбы:Жасуша мен тін дақылдары,вирустарды
дақылдандыру әдістері,вирусологиялық зерттеу
әдістері.
Орындаған: Ушанова О.
Тобы: 229ЖМ
Тексерген: Сарсенова А.
Нұр-Сұлтан 2020
Жоспары:

Вирустар.
Құрылысы және жіктелуі.
Вирустар репродукциясы.
Вирустарды дақылдандыруы.
Вирустар – тұқым қуалаушылық қасиеті бар, өзгеруге, көбеюге
бейім өте ұсақ, тірі микроорганизмдер. Вирустардың
бактериялардан айырмашылығы – клеткалық құрылысы
болмайды, тек қана бір нуклеин қышқылы ДНҚ немесе РНҚ болады.
Белок синтездейтін рибосомалары болмайды сондықтанда,
оларда зат алмасу жүрмейді. Жіктелуі бойынша :VIRA патшалығы
екі үлкен топқа бөлінеді ДНҚ және РНҚ құратын топтар.
Вирустың құрылысының
компоненттері:

капсид – нуклеокапсид – вирион –
Кампосер –
капсомер- нуклеин вирустың бүтін
белоктың
лерден қышқылы мен бөлшектері
бөлек бірлігі
құралған кпасид
күндек белогының
комплексі
Вирустардың құрамы өте
қарапайым. Олар:

оларды қоршап жата-
нуклеин қышқылы тыны капсид

вирус қабығының
суперкапсид сыртындағы рецептор-
қабаттардан лардан.
Морфологиялық
құрылысы бойынша
вирустар 2 топқа бөлінеді:

А) жай, қарапайым Б)күрделі құрылысты - нуклеин
нуклеин қышқылы және оны қоршаған қышқылынан , капсидтен және
капсидтен тұрады ( полимиелит суперкапсидтен тұрады (ұшық ,
вирусы , аденовирустар , құтыру тымау , шешек вирустары).
вирусы);
Вирустар мөлшеріне байланысты төмендегідей
топтарға бөлінеді:

А) ұсақ – 50 нм кем ( полиомиелит вирусы, А және В гепатиттер вирустары)

Б) орташа – 150 нм кем (құтыру вирусы, тымау вирусы)

В) ірі – 400нм дейін (шешек вирусы)
Репродукциясы
Вирустар тек дисьюнктивті әдіспен көбейеді. Өздерінің
белок және нуклеин қышқылының синтезі үшін клетканың
құрылысын ,зат алмасуды пайдаланады. Сол себепті
вирустар генетикалық паразиттер деп саналады. Осылай
вирус көбею немесе репродукция әдісі, дисьюнктивті
немесе бөлектенген әдіс деп саналады.

Реппродукцияның негізгі кезеңдері: сезімтал клетканың
бетіне вирус бөлщектері адсорбциялануы; вирустың
клетканың ішіне енуі; мембранасынан айырылуы;
транскрипция, трансляция және репликация; вирус
бөлшектерінің жиналуы және клеткадан шығуы.
Сезімтал
Репродукциясы
Вирустар тек дисьюнктивті әдіспен көбейеді.
Өздерінің белок және нуклеин қышқылының
синтезі үшін клетканың құрылысын ,зат
алмасуды пайдаланады. Сол себепті вирустар
генетикалық паразиттер деп саналады. Осылай
вирус көбею немесе репродукция әдісі,
дисьюнктивті немесе бөлектенген әдіс деп
саналады.

Реппродукцияның негізгі кезеңдері: сезімтал
клетканың бетіне вирус бөлщектері
адсорбциялануы; вирустың клетканың ішіне енуі;
мембранасынан айырылуы; транскрипция,
трансляция және репликация; вирус
бөлшектерінің жиналуы және клеткадан шығуы.
Сезімтал клетка – нысананың бетіндегі рецепторлық құрылымына
вирустың адсорбциясы. Микроорганизмнің әртүрлі тканьдерден
вирустық инфекция тропизмімен анықталады. Мысалы, тұмау
вирусы–тек қана тыныс алу жолының, шырышты қабығының
клеткаларына бекітіледі, құтыру вирусы–нерв клеткаларына, СПИД
вирусы–лимфоциттерге бекітіледі. Тұтау вирусы гемагглютининнің
рецепторлары арқылы тыны алу жолдарының жоғарғы бетіндегі
эпителиальды клетканың бетіндегі комплементарлы рецепторлар
арқылы байланысады. Егер де вирус клетка әшәне ене алмаса,
нейраминидаза–вирус бетіндегі бекітуші белок–вирусты бұл
клеткадан бөліп алып, басқа клеткаға өтуіне мүмкіндік жасайды.
Вирустық бөлшектердің клеткаға енуі энергияға тәуелді процесс
және екі әдіспен іске асырылады:
А)пиноцитоз арқылы клетка қабығынан өтуі.
Б)вирус қабығымен клеткалық мембрананың бірімен–бірі қосылу
әдісімен енуі.
3.а) транскрипция–бұл генетикалық коды заңы
бойынша вирустық РНҚ немесе ДНҚ көшіріп
жазылуымен байланысты иРНҚ пайда болуы;
б)трансляция–бұл иРНҚ–дағы генетикалық
информацияны аминоқышқылдардың спецификалы
жүйелілігі түріне көшіру процесі және вирус-
спецификалық белоктардың синтезі басталуы
в)репликация–бұл вирус нуклеин қышқылы
молекуласының синтезі. Вирус белок синтезі–
тек клетка рибосомасында жүрсе, нуклеин қышқыл
синтезі –
ядрода жүреді
4.Вирус бөлшектерінің жинақталуының екі түрі болады:
а)вириондардың жинақталуы және кемеліне
жетілуі клетканың ішінде өтеді;
б)вирион жинақталууы клеткадан шығу мезгілінде
аяқталады
Вирусы бар заттарды зерттеу үшін
мынадай әдістермен жүргізіледі:

- - сәулелі микроскопта вирустық
- қосындыларды қарау, электронды өсіп келе жатқан тауық эмбрионына
- микроскопта зерттеу және иммун жұқтыру арқылы вирустарды
- ды - флуоресцентті микроскопта дақылдандыру және бөліп алу
- зерттеу.

- сезімтал лабораториялық - жасуша дақылдарына жұқтыру
- жануарларға жұқтыру арқылы - арқылы дақылдандыру
- дақылдандыру және бөліп алу

- - гемадсорбциялық реакциямен
- гемагглютинациялық реакциямен
- вирустарды индикациялау
- вирустарды индикациялау

- түсті реакциямен вирустарды - - жасуша дақылында таңдақ түзеу
- индикациялау және - әдісімен индикациялау
- идентификациялау
Вирустарды жасуша
дақылдарында өсіп -
өндіру.
Клетка дақылдары вирустарды өсіп -
өндіруге қолданылатын ең ыңғайлы моделі
болып есептеледі. Өйткені вирустардың
репродукциялануы табиғи жағдайдағыдай
болады. Мұндай дақылдарды адамдар мен
жануарлардың тканьдерінен дайындайды.
Организмінен бөлініп алынып, жасанды жағдайда
өзінің тіршілігін сақтайтын клеткаларды жасуша
дақылдары деп атайды. Олар арнайы қоректік
ортасы бар пробиркаларда әйнекшеге жабысып
немесе суспензия түрінде өседі. Егер де
организмнен тыс жағдайда көбейе алмаса, ондай
клеткаларды тіршілігін сақтаушы, ал өсіп - өніп
көбейетін болса - өсуші дақылдары дейді.
Вирусологияда өсуші дақылдар жиі
қолданылады. Оларды мынадай топтарға бөледі:
біріншілік, ауыспалы, жартылай ауыспалы. Ең
қолайлысы соңғы топқа жататын клетка
дақылдары, өйткені оларды қайталап сеуіп
пайдалана беруге болады.

Егер ауыспалы тканьді жаңа қоректік ортаға сепсе, бұрынғы ткань дақылы
өсіп-өнеді, оны тканьдық субдақыл деп атайды. Субдақылды кез - келген
біріншілік тканьдерден алуға болады, бірақ олар 4-5 қайталап себуден
аспайды
Ағзадан тыс жағдайда көбею және қайталап сеуіп отырғанда бірнеше ондаған
жылдар тіршілік қабілетін сақтай алатын жасушаларды ауыспалы жасуша
дақылдары деп атайды

Адамдардың қалыпты тканьдерінен, омыртқалы және омыртқасыз
жануарлардан, адамдардың қатерлі ісіктерінен алынған шығу тегі әртүрлі 4000-
ға жуық ауыспалы жасуша дақылдары бар екені белгілі.

Ауыспалы жасуша дақылдарының артықшылығы сол, оларды дайындау жолы
қиын емес және арзан. Жасушалардың пішіндері және негізгі қасиеттері
тұрақты. Дүние жүзінің лабораторияларында пайдаланылатын халықаралық
штаммдар болады. Ауыспалы дақылдарды бөтен вирустармен ластануы
болмайды, бірақ оларды қайталап жиі жаңа ортаға сеуіп отырмаса рактық
клеткаға айналып кету қаупі бар. Соның нәтижесінде оларда бейспецификалық
дегенерация болып вирустар өсіруге сезімталдығы төмендейді
Жасушалардың тұрақтылығы күшті болу үшін клональды дақылдарды, яғни бір
жасушадан алынған ұрпақтарды пайдаланған жөн

Соңғы жылдары вирусологияда хромасомасы диплоидты жиынтықтан тұратын,
яғни диплоидты жасушалар қолданыла бастады

Жартылай ауыспалы жасуша дақылдарының 50-55 рет қайталап ауыстырып
сепкенде өсіп өну қабілеттілігі бар, содан кейін жасушалар өледі. Осындай
штаммдарды адам эмбрионынан дайындалған біріншілік тканьдерден алуға
болады. Мысалы, адам өкпесінен алынған диплоидты жасушалар. Бұл
жасушалар жылдам көбейеді, бір айға дейін қоректік ортаны ауыстырмай - ақ
тіршілігін сақтайды, әрі көптеген вирустарға сезімтал.
Жасуша мен вирустың күрделі түрде болатын өзара әсерінің нәтижесінде
әртүрлі өзгерістер болады. Тіптен жасуша қабатының толық бұзылуы
мүмкін. Осындай өзгерістердің өзінше спецификалық сипаттамасы бар :

- ошақты майдадәнді зақымдану
- жасуша қабатының барлық жерінде майдадәнді өзгеру
- әр жерде жүзім тәрізді дөңгелектенген жасушалардың
шоғырлануы
- көпядролы гигантты жасушалардың бірігуі
- симпласт жасушалардың пайда болуы
- көзге көрінетін морфологиялық өзгерістердің болмауы
Ақтаңдақ түзеу әдісі
Вирусы бар затты тіндік дақылына жұқтырады,
бетін құрамында бейтарапты қызыл бояуы бар
агар қабатымен жауып термостатта (37°C)
инкубациялайды. Вирус өскен жердегі
жасушалар бұзылады, соның нәтижесінде
ақтаңдақ пайда болады, ал айналасындағы
бұзылмаған жерлер қызыл түске боялады.
Осындай негативті ақтаңдақтар 48 сағ және
одан да көп уақыттан кейін пайда бола
бастайды (егер вирус бар болса).
Қолданылған әдебиеттер:
Ү.Т.Арықпаева «Микробиология және
вирусология»
Борисов Л.Б. «Медицинская микрообиология,
вирусология, иммунология»
Интернет сайт asik.kz және google.kz
Пяткин Е.А. «Медицинская микробиология»

Ұқсас жұмыстар

Анатомия пәні бойынша түсінік

Бейорганикалық дәрілердің жіктелуі

Жасушаның тұқым қуалайтын аппараты (ПЛ)

Жалпы миология. Бұлшық ет ағза ретінде. Бұлшықеттердің жіктелуі

Хромосоманың жіктелуі. Адам хромосомасының картасы туралы

жіктелу принциптері. Олардың номенклатурасы. Вирустардың көбеюінің биогенетикалық ерекшеліктері және көбею сатылары

Ақуыз құрылысы

Белоктардың қызметтері мен құрылысы. Белоктардың жіктелуі

Экологиялық мониторинг

Тірі организмді классификациялау ерекшеліктері

Пәндер