Құрылысы және жіктелуі

Тақырыбы:Жасуша мен тін дақылдары, вирустарды дақылдандыру әдістері, вирусологиялық зерттеу әдістері.

Орындаған: Ушанова О.

Тобы: 229ЖМ

Тексерген: Сарсенова А.

Нұр-Сұлтан 2020

СӨЖ

Жоспары:

Вирустар.

Құрылысы және жіктелуі.

Вирустар репродукциясы.

Вирустарды дақылдандыруы.

Вирустар - тұқым қуалаушылық қасиеті бар, өзгеруге, көбеюге бейім өте ұсақ, тірі микроорганизмдер. Вирустардың бактериялардан айырмашылығы - клеткалық құрылысы болмайды, тек қана бір нуклеин қышқылы ДНҚ немесе РНҚ болады. Белок синтездейтін рибосомалары болмайды сондықтанда, оларда зат алмасу жүрмейді. Жіктелуі бойынша :VIRA патшалығы екі үлкен топқа бөлінеді ДНҚ және РНҚ құратын топтар.

Вирустың құрылысының компоненттері:

Кампосер - белоктың бөлек бірлігі

капсид - капсомер-лерден құралған күндек

нуклеокапсид - нуклеин қышқылы мен кпасид белогының комплексі

вирион - вирустың бүтін бөлшектері

Вирустардың құрамы өте қарапайым. Олар:

нуклеин қышқылы

вирус қабығының

сыртындағы рецептор-

лардан.

оларды қоршап жата-

тыны капсид

суперкапсид

қабаттардан

Морфологиялық

құрылысы бойынша

вирустар 2 топқа бөлінеді:

А) жай, қарапайым

нуклеин қышқылы және оны қоршаған капсидтен тұрады ( полимиелит вирусы, аденовирустар, құтыру вирусы) ;

Б) күрделі құрылысты - нуклеин қышқылынан, капсидтен және суперкапсидтен тұрады (ұшық, тымау, шешек вирустары) .

А) ұсақ - 50 нм кем ( полиомиелит вирусы, А және В гепатиттер вирустары)

Б) орташа - 150 нм кем (құтыру вирусы, тымау вирусы)

В) ірі - 400нм дейін (шешек вирусы)

Вирустар мөлшеріне байланысты төмендегідей

топтарға бөлінеді:

Репродукциясы

Вирустар тек дисьюнктивті әдіспен көбейеді. Өздерінің белок және нуклеин қышқылының синтезі үшін клетканың құрылысын, зат алмасуды пайдаланады. Сол себепті вирустар генетикалық паразиттер деп саналады. Осылай вирус көбею немесе репродукция әдісі, дисьюнктивті немесе бөлектенген әдіс деп саналады.

Реппродукцияның негізгі кезеңдері: сезімтал клетканың бетіне вирус бөлщектері адсорбциялануы; вирустың клетканың ішіне енуі; мембранасынан айырылуы; транскрипция, трансляция және репликация; вирус бөлшектерінің жиналуы және клеткадан шығуы.

Сезімтал

Репродукциясы

Сезімтал клетка - нысананың бетіндегі рецепторлық құрылымына вирустың адсорбциясы. Микроорганизмнің әртүрлі тканьдерден вирустық инфекция тропизмімен анықталады. Мысалы, тұмау вирусы-тек қана тыныс алу жолының, шырышты қабығының клеткаларына бекітіледі, құтыру вирусы-нерв клеткаларына, СПИД вирусы-лимфоциттерге бекітіледі. Тұтау вирусы гемагглютининнің рецепторлары арқылы тыны алу жолдарының жоғарғы бетіндегі эпителиальды клетканың бетіндегі комплементарлы рецепторлар арқылы байланысады. Егер де вирус клетка әшәне ене алмаса, нейраминидаза-вирус бетіндегі бекітуші белок-вирусты бұл клеткадан бөліп алып, басқа клеткаға өтуіне мүмкіндік жасайды.

Вирустық бөлшектердің клеткаға енуі энергияға тәуелді процесс және екі әдіспен іске асырылады:

А) пиноцитоз арқылы клетка қабығынан өтуі.

Б) вирус қабығымен клеткалық мембрананың бірімен-бірі қосылу әдісімен енуі.

3. а) транскрипция-бұл генетикалық коды заңы

бойынша вирустық РНҚ немесе ДНҚ көшіріп

жазылуымен байланысты иРНҚ пайда болуы;

б) трансляция-бұл иРНҚ-дағы генетикалық

информацияны аминоқышқылдардың спецификалы

жүйелілігі түріне көшіру процесі және вирус-

спецификалық белоктардың синтезі басталуы

в) репликация-бұл вирус нуклеин қышқылы

молекуласының синтезі. Вирус белок синтезі-

тек клетка рибосомасында жүрсе, нуклеин қышқыл

синтезі -

ядрода жүреді

4. Вирус бөлшектерінің жинақталуының екі түрі болады:

а) вириондардың жинақталуы және кемеліне

жетілуі клетканың ішінде өтеді;

б) вирион жинақталууы клеткадан шығу мезгілінде

аяқталады

Вирусы бар заттарды зерттеу үшін мынадай әдістермен жүргізіледі:

- сәулелі микроскопта вирустық

қосындыларды қарау, электронды

микроскопта зерттеу және иммун

ды - флуоресцентті микроскопта

зерттеу.

сезімтал лабораториялық

жануарларға жұқтыру арқылы

дақылдандыру және бөліп алу

жасуша дақылдарына жұқтыру

арқылы дақылдандыру

өсіп келе жатқан тауық эмбрионына

жұқтыру арқылы вирустарды

дақылдандыру және бөліп алу

гемагглютинациялық реакциямен

вирустарды индикациялау

- гемадсорбциялық реакциямен

вирустарды индикациялау

- жасуша дақылында таңдақ түзеу

әдісімен индикациялау

түсті реакциямен вирустарды

индикациялау және

идентификациялау

Клетка дақылдары вирустарды өсіп - өндіруге қолданылатын ең ыңғайлы моделі болып есептеледі. Өйткені вирустардың репродукциялануы табиғи жағдайдағыдай болады. Мұндай дақылдарды адамдар мен жануарлардың тканьдерінен дайындайды.

Вирустарды жасуша дақылдарында өсіп - өндіру.

Организмінен бөлініп алынып, жасанды жағдайда өзінің тіршілігін сақтайтын клеткаларды жасуша дақылдары деп атайды. Олар арнайы қоректік ортасы бар пробиркаларда әйнекшеге жабысып немесе суспензия түрінде өседі. Егер де организмнен тыс жағдайда көбейе алмаса, ондай клеткаларды тіршілігін сақтаушы, ал өсіп - өніп көбейетін болса - өсуші дақылдары дейді. Вирусологияда өсуші дақылдар жиі қолданылады. Оларды мынадай топтарға бөледі: біріншілік, ауыспалы, жартылай ауыспалы. Ең қолайлысы соңғы топқа жататын клетка дақылдары, өйткені оларды қайталап сеуіп пайдалана беруге болады.

Егер ауыспалы тканьді жаңа қоректік ортаға сепсе, бұрынғы ткань дақылы өсіп-өнеді, оны тканьдық субдақыл деп атайды. Субдақылды кез - келген біріншілік тканьдерден алуға болады, бірақ олар 4-5 қайталап себуден аспайды

Ағзадан тыс жағдайда көбею және қайталап сеуіп отырғанда бірнеше ондаған жылдар тіршілік қабілетін сақтай алатын жасушаларды ауыспалы жасуша дақылдары деп атайды

Адамдардың қалыпты тканьдерінен, омыртқалы және омыртқасыз жануарлардан, адамдардың қатерлі ісіктерінен алынған шығу тегі әртүрлі 4000-ға жуық ауыспалы жасуша дақылдары бар екені белгілі.

Ауыспалы жасуша дақылдарының артықшылығы сол, оларды дайындау жолы қиын емес және арзан. Жасушалардың пішіндері және негізгі қасиеттері тұрақты. Дүние жүзінің лабораторияларында пайдаланылатын халықаралық штаммдар болады. Ауыспалы дақылдарды бөтен вирустармен ластануы болмайды, бірақ оларды қайталап жиі жаңа ортаға сеуіп отырмаса рактық клеткаға айналып кету қаупі бар. Соның нәтижесінде оларда бейспецификалық дегенерация болып вирустар өсіруге сезімталдығы төмендейді