Көрнекілік принципі

Презентация қосу

Кәсіби
оқытудың
жүйесі мен
принциптері
Жоспар:
1.Педагогикалық процестің мәнін,құрылымын және
жобалауын көрсетіңі 2.Кәсіби оқыту принципін және
з.

оның құрылымын сипаттаңыз.
3.Кәсіби оқыту жүйесіне және оның элементтеріне
анықтама беріңіз.
4.Оқушылардың кәсіби оқытылуының негізгі
жүйесіне сипаттама беріңіз.
5.Бастапқы кәсіптік білім беру мекемесінің жүйесіне
сипаттама беріңіз.
6.Кәсіби білім беруді жүйе деп атауға болама?
Белгілерін атаңыз.
Қазіргі қайта құру кезеңінде тұтас педагогикалық
процестің мәні өте зор, өйткені осы кездегі
қоғамдық-өндірістік қатынастың дамуы оқыту мен
тәрбие бірлестігі принципінің толық іске асуын
талап етеді.
Орта, жоғары оқу орындары мен мектептен тыс
мекемелер жүйесінде білім беру және тәрбие
мақсатын жүзеге асыру процесін тұтас
педагогикалық процесі деп атайды. Білім беру мен
тәрбие міндеттерін толық шешу үшін сабақ үстінде
әрбір тақырып бойынша оқуды тәрбиемен
үйлестіріп өткізу – оқу-тәрбие процесінің басты
шарты.
Педагогикалық процесті ұйымдастыру барысында
оқушы және оқушылар коллективі бір жағынан
тәрбие обьектісі, екінші жағынан тәрбие субъектісі
болады. Осыған орай, оқу тәрбие процесінде
мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы, олардың
творчестволық еңбек етулеріне зор сүйеніш болады.
Тәрбиенің субьектілері мен обьектілері арасында әр
түрлі байланыстар пайда болады. Мысалы,
тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы қарым-
қатынас арқылы ақпарат алмасуы, ынтымақтастық
немесе бірлестік іс-әрекеті т.б. Мұндай байланыстар
педагогикалық процестің табысты болуына игі әсер
етеді.
Тұтас педагогикалық процестің өзіне тән
компоненттері бар. Олар оқыту мен тәрбиенің
мақсаты, мазмұны, формалары мен әдістері, сонымен
қатар нәтижесі. Бұл компоненттер бір-бірімен тікелей
байланысты түрде іске асырылады, демек,
педагогикалық процесс сонда ғана оң нәтиже береді.

Тәрбие мен оқыту процестері бірте-бірте өзін-өзі
тәрбиелеу және өз бетімен білім алу процестеріне
ұласады. Сондықтан тұтас педагогикалық процесті
оқыту, тәрбие, білім беру және даму процестерінің
табиғи бірлігі деп қарастырған жөн.
қушы – педагогикалық процестің субъектісі. Педагогикалық
стің негізгі белгілері.
дагогикалық процесте педагог – объект және субъект.
ъект ретінде – тәрбиелік әсерлерге түседі және өзін жетілдіріп
ырады.
л үшін оған өзінің диалектикалық ойлауын дамыту, өзіне және
биеленушілерге эмоционалдық қатынас жасай білу қабілеттілігі, өз
рекетіне сынай қарай білу қабілеттілігі қалыптасуы керек.
бъект ретінде – арнайы педагогикалық білім алады, адам тәрбиесіне
ысты жауапкершілікті мойнына ала алады, дүниетанымы, рухани-
ықтық белсенді қарым-қатынасқа түсу қабілеттілігін дамытады.
ушы да педагогикалық процесте – объект және субъект.
ъект ретінде – педагогикалық мақсаттарға сәйкес түрленетін
бестігі бар.
бъект ретінде – табиғи қажеттіліктері, нышандары, өз
жеттіліктерін, қабілеттіліктерін, қызығушылықтарын, ұмтылуларын
лендіруге, өзгертуге педагогикалық әсерлерді белсенді меңгеруге
месе қарсы тұруға мүмкіндігі бар.
Педагогикалық процестің құбылыс ретіндегі бірқатар маңызды белгілері
бар. Педагогикалық процестің негізгі белгілері:

1) қос жақты іс-әрекет;

2) өзара байланысты жүреді;

3) мақсатты, мазмұнды ұйымдасқан түрде жүреді;

4) мақсатқа қол жеткізу формалары мен әдістері арқылы сипатталады.

• Қосжақтылық белгісі бойынша:
1- жағы: арнайы дайындалған маман жүргізетін мақсатты
педагогикалық іс-әрекет;
2- жағы: тәрбиеленушінің дамуын, өзгеруін негіздейтін белсенді іс-
әрекет, яғни оқу немесе оқу-танымдық іс-әрекет.
Педагогикалық процестің жеке дара бөліктері (компонентері) туралы
оның теориясын жасаудан біраз бұрын практикада жеткілікті дәрежеде
жақсы белгілі болған. Олардың бір бөліктері (мақсат, міндеттері,
мазмұны) өзгеру барысындағы қоғамдық өмірге мектептің әлеуметтік
тапсырма ерекшеліктеріне байланысты қайта -қайта жаңадан қаралып
жетілдіре түседі. Көрсетілген мәселені В.Е.Гмурман, В.С. Ильин,
Б.Т.Лихачев және т. б. зерттеген. Г.К. Костюк ұстаздар мен оқушыларды
иедагогикалық ироцестің бөліктеріне жатқызады.
М.А Даниловтың көрсетуінше педагогикалық процестің ішкі серпілісі
оның негізгі, басты өзегі тәрбиенің мақсаты болады.
Жорамалдау бойынша, қандайда болмасын мақсатқа белгілі бір
мазмұнды іс-әрекеттер міндеттерін шешу арқылы жетуге болады.
Сондықган педагогикалық процестің (әлеуметтік) бөліктеріне ұстаздарды
және оқушыларды жатқызған жөн. Бұл педагогикалық процестің
адамзатгық факторы болады. Олардың іс-әрекеттерінің бөліктерін
(мақсат, міндеттер, мазмұны, құрал, форма, әдістер мен тәсілдер,
нақтылы тапсырманың түрі), маңыздылығы олардың оқушыларды
оқытудың мәнінің құрамына кіруінде. Сондықтаңда процестің бөліктері
«ұстаздар мен оқушылар» жүйесін құрайтын адамдар және олардың іс-
әрекетінің бөліктері болды.
Педагогикалық процестің мәнін терендеу және жан-
жақты түсіну үшін тек бөліктер құрамын ғана емес,
сонымен бірге олардың әрбірінін ерекшеліктерін білу
керек. Педагогикалық процес бөліктерінің ерекшеліктерін
түсіну нақтылы оқу орнындағы педагогикалық
процесіндегі солардың арасындағы объективті өмір
сүретін ішкі байланыстарын анықтауға мүмкіндік береді.
Бөліктердің ерекшеліктерін қарастырайық.
Отандық педагогикада тәрбиенің мақсаты жан-жақты
тұлға дамуындагы, гумандық бірізділік идеясы
тұрғысынан анықгалады. Бұл мақсаттың сөз жоқ өзінің
құндылығы бар, оның тәрбие мақсатының қоғамдық
талабынан
өсіп түсінуде (Р.Г. Гурова) философтар мақсатты идеал
(идеал — мақсат) ретінде қарастырады.
Алайда мақсат -идеал немесе іс — әрекеттің
нәтижесінін өте оңды тамаша моделі аралық
мақсаттарға жету арқылы қол жетеді, оларды мақсат-
міндеттер деп анықтауға болады. Басқаша айтқанда,
педагогикалық процеске сай мақсат идеалға жету
осы нақтылы бөлікке шешуге көздейтін кейбір
шартты сатыларға бөлумен байланысты.
Егер идеал — мақсатқа жету ақыл — ой,
адамгершілік, еңбек, эстетикалық және дене
тәрбиесін (біртүтас педагогикалық процесс)
міндеттерін бірден және комплексті түрде шешумен
байланысты болса, онда педагогикалық процестің
жеке алынған бөліктерінің мақсат — міндеттері
әрине аумағы жағынан көп кіші және мазмұны
жағынан нақтылы (мысалы сабақ үшін) болады.
• Педагогикалық процестің зандылықтары
«ұстаздар — оқушылар» жүйе байланысының
бейнесі: жүйенің өзінің ішіндегі кейбір жеке
қосымша жүйелердің және сыртқы басқа одан
жоғары сатыдағы жүйелер байланысы
(мектепті қоршаған әлеуметтік орта, қоғам).
Көрсетілген себеп бойынша педагогикалық
процестің қызмет істеуінің ерекшелігін
(жағдай, байланыс, қатынас көрсететін
процестің қасиеті мен оның сапасын),
бейнелейтін заңдылықтар анықталады.
Сондықтанда педагогикалық процестін негізгі мынадай зандылықтары болады:
— оқу орнының педагогикалық процесі қоғамның әлеуметтік
экономикалық қажеттілігіне сай болады;
— педагогикалық процестің мақсатқа бағыттылығы қоғамның мақсатын
көрсетеді, ол әлеуметтік тапсырыс ретінде, білім беру заңдары
арқылы талап етіледі;
— педагогикалық процесс екі жақгы процесс, ол ұстаздармен
оқушылардың, тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара әрекетімен
байланысты, міндетті түрдегі екі жақты іс -әрекет;
— оқушылардың творчестволық белсенділігі мұғалімнің мұқият
ойластырған және ұйымдастырылған іс — әрекетінің нәтижесі;
— педагогикалық процестің қызметі оның жасалуымен ұйымдастырлуы
оқушылар коллективі, соньгмен катар жеке оқушьшардың жас
ерекшеліктері мен даму деңгейлеріне сай келуіне байланысты;
— педагогикалық процесс бөліктерінің мағынасы маңыздылығы әртүрлі,
олардың бір — біріне бағыныштылығы (иерархия) мен бір — біріне
әсері бар;
— педагогикалық процесс бір қас қағым сәттік емес ұзақ мерзімге
бағытталған;
— педагогикалық процестің ішіндегі қосымша жүйелердің
ортасы мен
өзара қиылысқан бағыттарының әсері көптеген факторларды
тудырады,соның ықпалы негізінде ең ақырғы нәтиже қальштасады.
Кәсіби оқыту принципін және оның құрылымын сипаттаңыз.

Оқыту принциптері - мұғалім мен оқушылардың жұмысын реттеп
отыратын ережелер. Сондықтан ол барлық пәндерді оқытқанда
қолданылады. Оқыту принциптеріне сәйкес оқытуға қойылатын талаптар
тұжырымдалады. Оларды орындаған мұғалім өз еңбегінде жақсы
табыстарға жетеді.
Оқыту принциптерінің жүйесін тұңғыш ұсынған Я.А.Каменский. Ол адам
табиғаттың бір бөлігі болғандықтан, оқыту да табиғат пен адам тәуелді
болатын заңдарға байланысты екенін дәлелдейді. Сондықтан оның
пікірінше, оқытудық ең басты принципі - табиғатқа сай болу принципі.
И.Г.Песталоцци оқытудың көрнекілік принципін ерекше бағалап, оны
логикалық ойлауды дамытатын маңызды құрал деп санаған. К.Д.Ушинский
оқытудық халықтық сипатына баса назар аударып, оқытудың принциптерін
психологиялық тұрғыдан қараған. Ы.Алтынсарин оқыту ережелерін қазақ
мектептеріндегі білім берудің ерекшеліктеріне байланысты қолдану
керектігін айтқан.
1927 жылғы педагогикалық энциклопедияда педагогика ғылымы мен
мектептің жетістіктері жинақталып, "принцип" сөзіне анықтама берілді:
мақсаты, құралды таңдауға негіз болатын ой.
А.П.Пинкевич ұсынған принциптер: оқытудық өмірмен және қоғамдық
еңбекпен байланысы; жас ерекшелігі принципін сақтау; оқытудық белгілі бір
жас кезеңіндегі оқушылардың даму деңгейіне сәйкес болуы (оқушылардың
күш жігерін дамуға жұмсау, жұмыстың жүйелілігі, шығармашылық -
қызығушылықтың басты негізі); пән мазмұнының ерекшеліктерін, әдістерін
аньщтау. Ол "Оқыту принципін дидактиканың түғырлы ережелері, оқыту
процесіне қойылатын негізгі талаптар" - деп тұжырымдалады.
Н.Медынский ұсынған принциптер: ғылым негіздерін жүйелі меңгеру; білімді
саналы меңгеру; теорияның тәжірибемен байланысы; тәрбие беретін оқыту;
оқыту әдістерінің алуан түрі; жалпы және политехникалық білімі.
В.Е.Гмурман ұсынған принциптер: оқытудық саналылығы және белсенділігі;
оқытудық көрнекілігі; оқытудық жүйелілігі; ғылым негіздерін берік меңгеру.
Талданған оқытудық принциптері оқушыларға берік, жүйелі білім беруге
бағытталды.
Оқытудық бірізділігі және жүйелілігі. Бұл
принциптің ғылыми ережесі: оқушының білімі
берік болу үшін оның санасында қоршаған
дүние жақсы бейнелену керек. Ол үшін
ғылыми білімдер жүйелі және оқушылардың
танымдық мүмкіндіктеріне қарай беріледі.
Жеке бөліктерден тұратын оқыту процесі
оқушылардың білімді меңгеруіне көмектеседі.
Дағдыларды қалыптастыру үшін жаттығулар,
ақыл-ой тәрбиесін беру үшін қисынды ойлау
тәсілдерін талап ететін жұмыстар жүргізіледі.
Әйтпесе дағды жойылады, оқушы дұрыс
ойлай алмайды, дамуы нашарлайды.
Оқытудық ғылымилығы. Ғылыми таным
дегеніміз - құбылыстың мәніне өту,
сырттай суреттеумен шектелмей, оның
ішкі құрылымын тану. Мысалы, ағаштың
сыртқы түрінен оның ішкі құрылымын,
көбеюін, зат алмасуын білу. Ғылымилық
принципі оқушыларға ғылымда ашылған
білімдерді меңгертуді талап етеді,
сондьщтан оқу жоспарлары мен
бағдарламаларына ғылыми білімдер
енгізіледі. Оларды меңгерту үшін
пәнаралық байланыстарды қолдану
керек.
Саналылық және белсенділік принципі. Өз бетімен
меңгерілген білім санаға жақсы сіңеді. Білімді саналы
меңгеруге оқу желісі, өз бетімен жұмыс, белсенділік, оқу-
тәрбие процесін ұйымдастыру, оқушының танымдық іс-
әрекетін басқару, мұғалімнің әдіс-құралдары көмектеседі.
Оқушының өзінің танымдық белсенділігі оқытура аса қажет
жағдай және оқу материалын терең және берік түсінуге
орасан зор ықпал етеді.
Көрнекілік принципі. Бұл ертеден
қолданылып келе жатқан принцип. Оның
негізіне мынадай ғылыми заңдылық
жатады: сезім мүшелері сыртқы
тітіркендіргіштерді түрліше қабылдайды.
Ең сезімталы - көру мүшелері; Олар
арқылы миға енетін ақпараттар
оқушылардың есінде жақсы сақталады.
Кейбір заттарды есте сақтау көрнекіліксіз
мүмкін емес.
Теория мен тәжірибенің байланысы. Бұл принцип
классикалық философияның өмір, тәжірибе таным көзі деген
ережесіне сүйенеді.
Өмір және тәжірибе балаларға дұрыс бағыт береді, белсенді
іс-әрекетке өзірлейді. Еңбек тәрбиесі жеке тұлғаны
қалыптастырады. Оқытудық өмірмен, теорияның
тәжірибемен байланысы-ның жақсы болуы білім мазмұнына,
оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруға, оқыту нысандары мен
әдістеріне, еңбекке және поли-техникалық әзірлікке берілген
уақытқа, оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты.
Түсініктілік принципі. Бала өзінің
ойлау қабілетіне, жинақтаған
білімінің, іскерлігінің, ойлау
тәсілдерінің көлеміне қарай
түсінеді. Аталған принципті жүзеге
асыру үшін өуелі оқай, белгілі,
қарапайым материалдар, содан
кейін қиын, бел-гісіз, күрделі оқу
материалдары оқылады.
Ынталандыру принципі
Бұл принциптің маңызы өте зор. Оқуға, білімге,
мұғалімнің жеке басына деген, сондай-ақ оқу
жұмысының барлық әдістеріне, түрлері мен
нысандарына оқушыларда ынта-ықылас болса, олардьщ
оқу-таным әрекеті сенімді, ерікті, қуанышты болады.
Сондықтан мұғалім, ең алдымен, сабақтарын қызықты,
тартымды, әсерлі етіп өткізуге міндетті.
Ынталандыру принципі оқушыларға жеке-дара қарауды
керек етеді.
Осыған орай В.С.Сухомлинскийдің берген кеңестері
мыналар:
1. Балалардың ақыл-ой күштері мен мүмкіндіктері бірдей емес.
2. Оқыту мен тәрбиелеудің барлық заңдарын қолдануға болатын
абстрактылы оқушы жоқ: оқушы әрқашан дара, өзінше ерекше.
3. Оқуда барлық мектеп балалары үшін табысқа жетудің бірыңғай алғы
шарттары жоқ.
4. Оқу қызметінің берілген сәтінде әр оқушының неге қабілетті екенін
аньщтаудық маңызы зор.
5. Оның ақыл-ой қабілетін одан әрі қалай дамытуға болатындығын
анықтау маңызды.
6. Оқушыдан мүмкін еместі талап етуге болмайды.
7. Бағдарламада қаралған деңгейге әр оқушы қандай жолмен, қандай
кідірістермен және қиыншылықтармен келетінін дұрыс анықтап алу
керек.
8. Әрбір оқушының ақыл-ой еңбегінде бағдарламаны қалай нақтылы
жүзеге асыру керек.
9. Әрбір баланың күші мен мүмкіндігін ашып, оны ақыл-ой еңбегінде
қуанышқа кенелту.
10. Қиын балаларға шамасына қарай ақыл-ой жұмыстарын беру.
11. Әрбір оқушының оқудағы және ақыл-ой еңбегіндегі дара сүрлеуін
анықтау керек. Осы сүрлеуді және жақсылық жалынының қызуын сақтау.
Ынталандыру принципінің шарттары:

• жаңа және дәстүрлі емес оқыту нысандарын қолдану;
• ділгірлік оқыту;
• компьютерлік технологияны қолдану;
• интерактивті компьютерлік құралдарды қолдану;
• өзара оқыту (жұптық, топтық);
• білім, іскерліктерді тест сынағы арқылы тексеру;
• сыныпта жағымды микроклимат жасау;
• мұғалімнің өз пөніне, оқушыларға оң көзқарасы;
• оқушылардың оқудағы жетістіктерін көрсету;
• білімнің оны ашқан адамдардық тағдырымен байланысы;
• оқыту нысандарын және әдістерін тұрлендіру.
Гуманизациялау (ізгілендіру) принципі - оқушыға деген
ерекше сүйіспеншілікті, құрметті талап етеді. Балаға сенім
артып, оның жеке басының қасиеттерін ескеріп, оқу-таным
әрекетінің жемісті болуына ңолайлы жағдайлар мен
мүмкіндіктерді жасау керек.
Оқу процесінде, сабақтарда балаларды қорқытпай,
қысымшылық-жасамай, керісінше, олармен жылы қарым-
қатынас жасау міндет.
Бұл принцип гуманитарлық бағдарды жүзеге асыруды
керек етеді. Мектептерде білім мазмұнын жалпы
адамзаттық және ұлттың рухани игіліктерге қарай
бағыттау, қазақ халқының тарихын, мәдениетін, тілін,
дәстүрін, көркемөнерін, қолөнерін, т.б. терең оқып-білу
міндетін іске асыру керек.
Мәселелік принцип - оқу процесінің мазмұны,
әдістері, ұйымдастыру нысандары мәселелі
сипатта болуын талап етеді. Мәселелі оқыту
білімді дайын түрде бермей, оқушылардан
ізденуін, дербестігін, шығармашылық ойлауын
дамытуға бағытталады. Мәселелік принцип -
оқушылардың ойлау процесінің психологиясына
негізделеді. Өйткені ойлаудық басталуы
мәселенің болуына байланысты, басқаша
айтқанда, ойлау-мәселелік сұрақ немесе
міндеттен басталады.
Интеграциялау принципі
Бұл - жалпы білім мазмұнын анықтауда, оқу
бағдарламалары мен оқулықтарды жазып шығаруда
ескеретін маңызды принцип. Интеграция - әр түрлі
пәндердегі негізгі принциптер мен заңдылықтарды
өзара тығыз диалектикалық бірлікте қарастыруды
көздейді. Сондай-ақ мазмұны жағынан бір-біріне
жақын пәндердің тіл мен әдебиет, әдебиет пен тарих,
математика мен информатика, өнер мен еңбек, этика
мен әстетика, т.б. өзара және жеке пәннің ішіндегі
материалдардық арасындағы байланыстарын
анықтап, оқушылардың білімін тереңдетуге болады.
Кәсіптік білім беру жүйесі – бұл кәсіби
және жоғары білім беру мекемелері, оның
ғылыми және ғылыми-әдістемелік органдары
және олардың басқару жүйесі мен қоса
жиынтығы. Басқару құрылымы:
• Бастауыш кәсіптік білім;
• Орта кәсіптік білім;
• Жоғары кәсіптік білім;
• Қосымша кәсіптік білім.
Білім беру ақпараты – белгілі бір кәсіп
саласы не мамандық бойынша оқушыларға
ғылыми-техникалық білім, практикалық
дағды беріп, кәсіптік шеберлікке баулу.
Кәсіптік әлеуметтік ортаның ережелері мен
нормаларын орындауға үйрету.
Педагогикалық коммуникация тәсілдері
арқылы оқушылырға кәсіптік білім беру мен
тәрбиелеуде құрал-жабдықтар арқылы
оқытудың әдістерін қолдану қажет.
Кәсіптік мектептерде кәсіби білім беру
дегеніміз – инженер-педагогтық ұжым мен
оқушылардың бірлескен іс-әрекеті олардың
теориялық білім негіздерін, практикалық
қабілеттері мен кәсіби дағдыларын
қалыптастыру. Сонымен қатар, белгілі бір
кәсіп саласы талап етіп отырған біліктіліктер
деңгейін қалыптастыру.

Ұқсас жұмыстар

Бастауыш сыныптарда қазақ тілі пәнінен мазмұнды суреттермен жұмыс

Көрнекілік принципін жүзеге асырудың теориялық негіздері

Дидактикалық ойындар-оқыту құралы. Мектеп жасына дейіңгі балалардың қимыл қозғалыс ойындар

Оқыту процесінің жалпы заңдылықтары

Интеграциялау принципі

Оқыту принциптері

Модель мысалдары

Орфография жұмыстарының түрлері және оларды жүргізу тәсілдері

Машинамен тексеру

Көрнекі құрал - таным құралы

Пәндер