Артериялық қысым - артерияда қан тудыратын қысым

Презентация қосу

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» КЕАҚ
«ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ»

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: Қанның физикалық –
химиялық константалары

Орындаған: Ермаханбет Ұ.
Топ: 211
Факультет: Жалпы медицина
Қабылдаған: Аделия Маратовна

Нұр-сұлтан 2020ж.
ЖОСПАР:
1. Қан тамыр арналарының әртүрлі бөліктерінің фунционалды
сипаттамасы.
2. Қанның формалық элементтерінің құрамы.
3. Артериялық қысым. Оны анықтаушы факторлар. Маңызы. Өлшеу
әдістері мен ережелері.
4. Артериялық пульс. Сипаттама. Өлшеу ережелері.
5. Тамырлар арқылы қанның қозғалысын қамтамасыз ететін
факторлар. Веноздық пульс. Веноздық қысым.
6. Қан айналым функцияларын зерттеудің аспаптық әдістері
(сфигмография, реография, флебография).
ҚАНТАМЫРЛАР
Қантамырлар — адам организмінің жүрек-
тамырлар жүйесіне жататын, қабырғасы
серпімді келген түтікше мүшелер.
Қантамырлары құрылысы мен қызметіне
қарай бірнеше топқа бөлінеді.
Құрылым ерекшеліктеріне байланысты –
артериялар, артериолалар, веналар, венулалар
және капиллярлар болып бөлінеді.
Сонымен қатар әрекеттік маңызына қарай да
жіктеледі. Б.Фольковтың жіктеуі бойынша
амортизациялық (серпімді), резистивтік
(кедергілі), жапқыш, зат алмасу, сыйымдық,
артериола мен венуланы жалғастыратын
дәнекер тамырлар (анастомоз) болып
жіктеледі.
АРТЕРИЯЛАР

Артерия немесе қызылтамыр — қанды жүректен алып шығып,
дене мүшелеріне тарататын тасымалдаушы ірі қан тамыры;
оттегімен байытылған қанды жүректен ішкі мүшелерге
тасымалдайтын қантамырлар.
Адам артериясының диаметрі 0,4-2,5 см-қабырғасының
калыңдығы 0,8-0,9 мм артерия жүйеде жалпы қан көлемі (орташа
есеппен) 950 мл.
Артерия қабырғасы 3 қабаттан құралған. Сыртқы (адвентиция)
дәнекер ұлпадан тұрады. Ол өте берік ішкі қысымға төзімді,
сонымен қатар созылмалы қан тамырлары мен жүйке жүйесі
жақсы жетілген. Ортаңғы қабаты тегіс бұлшық ет және созылмалы
талшықтардан құралған. Оның жиырылып созылуы нәтижесінде
артерия қуысы ұлғайып кішірейеді. Соның нәтижесінде ағзаларға
келетін қан мөлшері реттеліп тұрады. Ең ішкі
қабаты интима эндотелий мен дәнекер ұлпадан тұрады. Ол қан
тамырларына қосымша беріктік береді.
Артериола
Қызылтамырша немесе артериола — қызылтамырлар
(артериялар) мен қылтамырларды (капиллярлар) жалғастырып
тұратын жіңішке артерия қан тамыры. Қызылтамырша —
микроойналым арнасының бастама қан тамырларына жатады.
Жіңішке етті артериялар — қабықтары жұқарып, диаметрі тарылып,
қызылтамыршаға айналады. Оның арнасының диаметрі 50-100 мкм.
Олар тарамдалып, диаметрі жіңішкеріп, қабырғалары жұқарып қан
капиллярларына ауысады.
Қызылтамыршаның қабырғасы үш қабықтан құралған. Ішкі қабығы
— интима өз кезегінде үш: эндотелий, эндотелийасты және ішкі
эластинді жарғақ (мембрана) қабаттарынан тұрады. Ортаңғы
қабығы - медианы 1-2 қабатта жатқан бірыңғай салалы ет ұлпасы
миоциттері құрайды. Миоциттердің аралықтарында аздаған эластин
талшықтары болады. Медиа мен адвентиция қабықтарының
аралықтарында сыртқы эластинлі жарғақ болмайды. Сыртқы
қабығы — адвентиция талшықты борпылдақ дөнекер ұлпасынан
тұрады.
Веналар
Вена қантамырлары немесе көктамыр — мүшелер мен ұлпалардан
көмірқышқыл газына, зат алмасу өнімдеріне, гормондарға және т.
б. қаныққан қанды жүрекке тасымалдайды.
Артерия қантамырларына ұқсас веналардың да қабырғасы 3 қабаттан
тұрады. Артерияларға қарағанда веналардың бұлшықет қабаты нашар
жетілгендіктен, қабырғасы жұқа, жұмсақ, серпімділігі аз болады. Вена
қантамырларының бір тобы терінің астына жақын орналаскандықтан,
тарамдалған көк түсті тамырлар жай көзге айқын байқалады. Әсіресе
қарт адамдарда бадырайып анық көрінеді.
Веналар теріге жақын жатқан және тереңде жатқан деп екі топқа
бөлінеді. Веналық кантамырларымен қанның ағуына сол
қантамырлардың жанындағы бұлшықеттердің жиырылуы да
көмектеседі. Денеден жиналатын вена қаны, алдымен ұсақ вена
қантамырларына жиналады. Ұсақ вена қантамырлары өзара қосылып,
ірі вена қантамырларын түзеді. Ең соңында бүкіл денеден жиналатын
вена қантамырлары жоғары және төменгі куысты вена
қантамырларына айналады. Бүл екі вена қантамырлары вена қанын оң
жақ жүрекшеге әкеледі.
Венулалар
Көктамыршалар немесе венулалар — микроайналым
арнасының қылтамырлардың (капиллярлардың) қосылуынан
түзілетін, жұқа қабырғалы жіңішке қан тамырлары.
Көктамыршалардың қабырғалары: ішкі — интима, ортаңғы —
медиа (бірыңғай салалы ет ұлпасының бір
қабат миоциттерінен тұрады) және сыртқы - адвентиция
қабықтардан құралған. Көктамыршалардың кең арналары (30-50
мкм) арқылы қан төменгі қысыммен баяу ағып, ұлпалардағы зат
алмасу нәтижесінде түзілген ыдырау өнімдері вена қанына өтеді.
Бұлардың кең арналы қуыстарында денедегі қанның қоры
сақталады. Көктамыршалардың жұқа қабырғаларындағы
саңылаулар арқылы қаннан қоршаған
ұлпаларға лейкоциттер өтеді. Көктамыршалар бір-бірімен өзара
қосылып, көктамырларды (веналарды) құрайды.
Капиллярлар
Қылтамыр немесе капилляр— ең жіңішке
және тым жұқа қабырғалы тамыр.
Қылтамыр қан және лимфа қылтамырлары (капиллярлары)

болып бөлінеді.
Қан қылтамыры қан мен ұлпалар арасындағы зат

алмасуды іс жүзіне асырады. Оның қабырғасы үш қабаттан:
ішкі - эндотелийден, ортаңғы - негіздік жарғақта
орналасқан перициттерден, сыртқы - адвентициальды
жасушалардан тұрады.
Лимфа капиллярлары — тым жүқа қабырғалы лимфа

тамырларының бастамасы. Олардың қабырғалары да жалаң
қабат жалпақ келген эндотелиоциттерден тұрады. Бірақ,
эндотелий мен оны сыртынан қоршап жатқан борпылдақ
дәнекер ұлпасының коллаген талшықтарының арасында
негіздік жарғақ болмайды.
Қанның пішіндік элементтері:

Эритроцит

Лейкоцит

Тромбоцит
Эритроцит

Эритроциттер – ядросы жоқ,
гантельге ұқсайды. Ер адамның 1
литр қанында 4,0х1012 – 5.0х10
12 /л. Әйелдерде 3,7х10 12 – 4,7 –
10 12 /л қанында. Сыртқы және
ішкі орта факторлар әсерінен
эритроциттер мөлшері өзгереді.
Эритроциттер көбеюі –
эритроцитоз, азаюы –
эритропения деп аталады.
ЭРИТРОЦИТТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІ:

Тыныс алу – ол тыныс алу пигменті гемоглобин
арқылы өзіне оттегі мен көмірқышқыл газын қосып
алатын қасиеті бар;
Қоректік – қоректік заттарды ас қорыту ағзаларынан

жасушаларға тасымалдайды;
қорғаныс - эритроциттер токсиндерді антиденелер

арқылы байланыстырады, қан ұюға қатысады;
ферментативтік - әр түрлі ферменттердің тасушысы.
Лейкоцтит
Лейкоциттер - қанның ақ
денешіктері. Олар түссіз және
ядролары бар. Дені сау
адамда тыныштық жағдайда
лейкоциттердің мөлшері 4,0–
9,0х109/л. Лейкоциттердің
көбеюі – лейкоцитоз, азаюы –
лейкопения деп аталады.
Лейкоциттер екі топқа
бөлінеді: гранулоциттер
(түйіршікті) және
агранулациттері
( түйіршіксіз). Лейкоциттер
арасындағы пайыздық
қатынас лейкоцитарлық
формула деп аталады.
ЛЕЙКОЦИТТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІ:
Қорғаныс – ең маңызды қызметі. Лейкоциттер лейкиндер
бөліп шығарады. Лейкиндер микробтарды жойып
жібереді;
Базофилдер, эозинофилдер, антитоксиндерді, токсиндерді

залалсыздандырады. Яғни дезинтоксикациялық
қасиеттері бар;
Антиденелер өндіреді;

Базофилдер қан ұюына және фибринолизге қатысады;

Регенеративтік үрдістерді ынталандырып, жараның

жазылуын тездетеді;
Моноциттер фагоцитоз арқылы өлген жасушалардың

ыдырауына белсенді қатысады;
Ферментативтік – олардың құрамына әр түрлі ферменттер

бар. Олар жасушаішілік ас қорыту үшін қажет;
Тромбоцит

Тромбоциттер – немесе қан
пластинкалары.Олардың
мөлшері 180 – 320 109/л. Оның
көбеюі – тромбоцитоз, азаюы –
тромбоцитопения. Тромбоцитт
ердің қасиеттері. Лейкоциттер
сияқты фагоцитозға жалған
аяқ шығарып қозғалуға
қабілеттігі бар. Тромбоциттер
бөгде беткейге жабысатын
және бір – бірімен
желімделетін физиологиялық
қасиеті де бар. Олар қан
тоқтатуға қатысады.
ТРОМБОЦИТТЕР ҚЫЗМЕТІ:
Фибринолиз (ұйыған қанды еріту) және қан ұю
үрдістеріне белсене қатысады;
Олардың құрамында қанды тоқтататын биологиялық

белсенді заттар бар;
Қорғаныс – тромбоциттер бактерияларды желімдеу

және фагоцитоз арқылы қорғаныс қызметін
атқарады;
Қан ағуы тоқтатын ферменттерді өндіреді;

Капилляр қабырғасы өткізгіштігін өзгерте отырып

гистогематикалық бөгеттер жағдайына әсер етеді.
АРТЕРИЯЛЫҚ ҚЫСЫМ
Артериялық қысым - артерияда қан тудыратын
қысым; жүрек жұмысы кезінде қанның тамыр
қабырғасына түсірентін қысымы. Қан қысымы жүрек
циклінің әр түрлі кезеңдерінде өзгереді. Ең көп
қысым қарыншалар жиырылған кезде, ал ең аз
қысым жүрек босаңсығында болады. Олардың
арасындағы айырмашылық тамыр соғуының қысымы
деп аталады.
Артериялық қысым жүрек-тамыр жүйелері

жұмысының маңызды көрсеткіштерінің бірі болып
табылады. Қысым өзгерген кезде жүрекке жүктеме,
сондай-ақ ұлпаларды қанмен қамтамасыз ету деңгейі
өзгереді.
АРТЕРИЯЛЫҚ ҚЫСЫМ
Адамның артериялық қысымын тонометр
арқылы өлшейді. Дені сау адамның ең көп
қысымы 100-120 мм сын. бағ.,ал ең аз қысымы
70-80 мм сын. бағ. құрайды.
Қан қысымының 150 мм сын. бағ. артуы
гипертония деп аталады. Бұған жүйке жүйесінің
зорығуы, қажу, эмоциялық күйзеліс және т.б
себепші болады. Гипертонияның алдын-алу
үшін тамақтану және ұйықтау режімін
қадағалап, жұмыс пен демалысты кезектестіріп,
салауатты өмір салтын сақтау керек.
Иық артериясында қысымның 70-80 мм сын.
бағ. дейін төмендеуі гипотония деп аталады.
Бұл-адам өміріне қауіпті,организмнің әлсіреген
іс-әрекетінің көрсеткіші болып табылады.
АРТЕРИЯЛЫҚ ПУЛСЬ
Жүректің ырғақты соғуына (жиырылып босауына) байланысты
қолқадағы қан қысымының жоғарылап-төмендеуі артерия
тамырларын лүпілдетіп тұрады. Мұны артерия пулсьі деп атайды.
Систола кезінде жүректен шыққан қан қолқаны кеңейтеді, ал
диастола кезінде қолқадағы серпімді талшықтардың серпінісі
ішіндегі қанды қысып қолқа түтігін бұрынғы қалпына келтіреді
де, қанды сырып қолқадан әрі артерияға ысырып жылжытады.
Жүректен шыққан қанның ықпалынан пайда болған осы қолқа
қабырғасының толқыны пулсьтік толқын деп аталады. Ол артерия
тамырларының бойымен лезде шетке тарап кетеді. Артерия
тамырын саусақпен ұстап басқан кезде осы пулсьтік толқын
сезіледі.
АРТЕРИЯЛЫҚ ПУЛСЬТІ ӨЛШЕУ
Пулсь көбінесе қатты сүйектің үстінде теріге жақынырақ орналасқан
артерияларда байқалады. Мысалы, адамда самай, білезік, білек, ұйқы
артерияларының бас бармақтан басқа төрт саусақпен басып
анықтайды.
Пулсьті белгілі аспаппен сфигмографпен жазып алуға болады.
Тамырдың соғуын көрсететін қисық сызық - сфигмограмма
анакроттық көтерілу және катокроттық төмендеу сызықтарынан
тұрады. Катокроттық төмендеу кезінде ойыс (инцизура) кездеседі.
Одан кейін дикроттық тіс пайда болады (қайта көтерілу). Анакротта
қан қысымының систолалық көтерілуіне, ал катокротта оның
диастолалық төмендеуіне сәйкес келеді. Ал дикроттық тіс диастола
мезгілінде қолқаның айшық қақпашаларының алдымен қарыншаға
қарай созылып ауытқуынан, кейін бұрынғы қалпына келіп, бастапқы
орнына түсуіне байланысты қанның біресе қарыншаға ауытқып,
содан соң қайтадан қолқаға өтуінен пайда болатын қосымша толқын.
ГЕМОДИНАМИКА
Қанның тамырлар бойымен қозғалысын -
гемодинамика деп атайды. Жүректің сол
қарыншасынан қолқаға қан әлсін - әлсін тек систола
кезінде өтеді. Соған қарамастан қан тамырларда
үздіксіз ағады. Мұның себебі ірі артериялар
қабырғасында серпімді талшықтардың көп болуы.
Тамырлар арқылы қанның қозғалысын қамтамасыз

ететін факторларға қан қысымы, қан ағысының
жылдамдығы ( көлемдік, сызықтық) және
қантамырлардың тонусы, яғни қан ағысына
көрсететін кедергісі жатады.
ГЕМОДИНАМИКАНЫҢ НЕГІЗГІ
КӨРСЕТКІШТЕРІ
Қысым – қанның тамырлардың бірлік ауданына
түсіретін күші.
Қан айналымының көлемдік және сызықтық

жылдамдығын анықтайды:
• Көлемдік желдамдық деп (Q) құбырдың (тамырдың)
берілген ауданы бойынша бірлік уақыт ішінде ағатын
сұйықтың көлеміне тең шаманы айтады.
• Сызықтық жылдамдық деп қан бөлшектерінің
бірлік уақыт ішінде жүріп өткен жолын айтады.
ВЕНОЗДЫҚ ПУЛСЬ
Веналық пульс тек ірі жəне жүрекке жақын веналарды байқалады. Ол
тек жазып алу арқылы анықталады (флебография). Ол үшін датчикті
мойындырық вена тұсына қойып, оның қисық сызығын флебограммаға
жазып алады. Флебограмма a,c,V əріптерімен белгіленетін, үш түрлі
толқыннан тұрады. Веналық пульс жүректің оң жақ жартысы қызметінің
көрсеткіші. "а" атриалдық жүрекше тіректің өркеші, оң жүрекшенің
систоласы кезінде үлкен қуысты веналарда қанның іркіліп тоқтап
қалуынан: “с” каротидтік иректің пайда болуында, екі түрлі пікір
бар.Оның бірі-мойындырық венаның астында жатқан ұйқы
артериясының, пулсьтік ырғағының түрткісі. Екінші пікір бойынша "с"
ирек қарыншаның жиырылу кезеңінде пайда болады. Бұл мезгілде он,
қарыншада сол қарыншаға қарағанда қысым төмен болғандықтан
қарыншааралық перде мен үш жақтаулы қақпақшаның жүрекшеге қараи
ойысуы қуысты веналарға қараи қанды толқытады жəне веналарды
кеңейтеді, осыдан "с" өркеші пайда болады. "V" көлемдік өркеш
қарыншаның қан шығару кезеңінің соңында паида болады. Қарынша
систоласы мезгілінде жүрекше диастола күйінде болғандықтан әбден
қанға толады, веналардан қан жүрекшеге өтпейді. Веналарды қатты
кеңейтеді. Бұл "V" толқынын тудырады.
ВЕНОЗДЫҚ ПУЛСЬ
ВЕНОЗДЫҚ ҚЫСЫМ
Веналық қысым - бұл оң жүрекшенің веналық
қысымы. Оны өлшеу үшін құрамына таратқыш
кіретін катетер қолданылады. Веналық қысым
әртүрлі ауыр жүрек ауруларына маңызды
диагностикалық ақпарат болып табылады.
СФИГМОГРАФИЯ
Сфигмограф - бұл 19 ғасырда кеңінен таралған
артериялық пульстің қасиеттерін графикалық көрсетуге
арналған ескірген медициналық диагностикалық құрал.
Бұл суретті алатын аспаптық зерттеу әдісі сфигмография
деп аталды. Сфигмографияның нәтижесі артериядағы
қан қысымының өзгеру динамикасын және жүректің
жиырылу ырғағын бағалау үшін қолданылатын
сфигмограмма болып табылады. Медицина тарихында
сфигмография қан қысымын инвазивті емес өлшеудің
алғашқы әрекеті болып саналады.
РЕОГРАФИЯ

Реография – жалпы және аймақтық қан
айналуды зерттеу әдісі. Бұл әдіс адам денесі
арқылы пульстық толқын өткенде,
жасушалардың электр кедергілерінің
өзгерісін график түрінде тіркеуге
негізделген.
Реография әдісі мүшелер мен ұлпалардың
толық қан айналым жүйесінің жұмыс
жасауын бағалайды.
• Соңғы кезде компьютерлік реографтар кең
түрде қолданылуда. Компьютердің
мониторында сандармен берілген
реограмма мен электродтардағы базалық
кедергілерін тіркеуі көрсетіледі.
ФЛЕБОГРАФИЯ
Флебография - суреттерді
бейнелеу үшін контрастты
пайдаланатын қан тамырларын
зерттеу үшін рентгендік әдіс. Бұл
қабырғалардың зақымдануын,
клапанның жай-күйін тексеру
үшін тромбидің болуын
анықтауға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ ауруларды
дифференциалды диагностикалау
әдісі қолданылады.

Ұқсас жұмыстар

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі

Тыныс алудың маңызы

Жүрек - қантамыр жүйесі аурулары

Жүрек-қан тамырлар жүйесі

АРТЕРИЯЛЫҚ ҚАН ҚЫСЫМЫ

Қанайналым шеңберлері

Артериялық гипертензия

Миокардит және миокардиоз

Жалпы доза

Тамырлар арқылы қан қозғалысының жалпы физика-математикалық заңдылықтары. Биологиялық ұлпалардың селқос механикалық қасиеттері

Пәндер