ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ПӘНІ

Презентация қосу

ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТЕОРИЯНЫҢ ПӘНІ
ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
• Экономикалық теорияның пәні.
Экономикалық категориялар және
заңдар.
• Экономиканы ғылымы танудың әдістері
мен құралдары. Нормативті және
позитивті талдау.
• Экономикалық теорияның қызметтері.
«Экономия» терминін бірінші рет Аристотель ғылыми
айналымға енгізген. Ол екі грек сөзінен құралған:
«ойкос»- үй, шаруашылық, «номос»- ілім, заң деген
мағынаны білдіреді.
Бірақ ерте дүниеде, орта ғасырда экономикалық ойлар
ғылым ретінде қалыптаспады. Оның себебі, ол заманда
тауар- ақша қатынастары, нарық дамымады.

Греция. Полуостров Аттика. Афины. Рафаэль Санти «Афинская школа»
МЕРКАНТИЛИЗМ
Экономикалық теорияның өз бетімен
дамуы ХҮІ-ХҮІІ ғасырларда капиталистік
қатынастардың туындау дәуірінде
басталды. Алғашқы өз алдына қаланған
мектеп- меркантилизм. Оның негізгі
өкілдері: Т. Мен, У. Стаффорд, А.
Монкретьен, Кольбер. Олар қоғамдық
байлықтың негізгі ақша, алтын деп білді.
Ганс Гольбейн Младший.
Байлық – ол біріншіден барлық затты,
Георг Гизе, Лондон (1532ж.) қызметті сатып алуға мүмкіндік беретін
алтын. Оның негізінен сыртқы сауда
әкеледі. Ендеше алтынды елге енгізу
қажет, ал елден шығаруға еш болмайды,
сондықтан айналым саласын ғана зерттеу
қажет. Бірақ сауда қоғам байлығын,
адамдардың әл- ауқатын көтеретін күш
емес. Оның себебі айналыс сферасында тек
қана құн формасы ауысып тұрады,
жаңадан құн жасалмайды.
ФИЗИОКРАТИЗМ
Меркантилистердің осы осалдығын
экономикалық теорияның ғылым ретінде
дамуындағы екінші бағыт – физиократтар
мектебінің өкілдері байқады да қоғамдық
байлық өндірісте пайда болатындығын
Ф. Кенэ дәлелдеді. Бірақ олар өндірістін ішінде
(1694-1774) өнімдісі ауылшаруашылығы деп түсінді.
Физиократтардың өндіріске көңіл бөлуі үлкен
жаңалық болды.
Олардың негізгі өкілдері– француз экономисі
Франсуа Кенэ (1694-1774ж.) және
Анн Роберт Жак Тюрго (1727-1781ж.).
А.Тюрго
(1727-1781).
Классикалық саяси экономия

Оның өкілдері қоғам байлығы жалпы өндірісте
пайда болатындығын өздерінің еңбектерінде
айқын көрсетті.
Бұл бағыттың негізгі өкілдері:
У.Петти, П. Буагильбер, А.Смит, Д.Рикардо.
Уильям Петти Классикалық саяси экономияның басты
1623 - 1687
табысы еңбек құн теориясының негізін қалады.
Осы ой пікірдің қалыптасуы өндірістін
қоғамдағы ерекше рөлін атап көрсеткен
ғылыми қағида болғаны белгілі. Еңбек құн
теориясын маркстік саяси экономия ілгері
дамытып, қосымша құн туралы ілімді
Адам Смит
(1723-1790) жан- жақты дамытты.
МАРКСИЗМ
Экономикалық теорияны ең ашық
идеологияландырған марксистер болды.
Олар өздерінің теориялық көзқарастарында
жұмысшылар табының мүдделерін ашық
қорғады. Сондықтан, олардың экономикалық
ғылымын жұмысшы табының саяси
экономикасы деп атайды.
Карл Маркс
1818 – 1883ж. Олардың теориясының басты жорамалы–
өндіріс құралдарына қоғамдық меншік пен
жұмысшылар мүддесі негізінде барлық
экономикаға орталықтандырылған жоспарлау
басшылығын орнату болатын.
Бұл бағыт XIXғ. алғашқы жартысында
қалыптасып, XXғ. алғашқы ширегінде Лениннің
еңбектерінде дамыды.
МАРЖИНАЛИЗМ
Маркстік теорияға қарама- қарсы бағыт XIX ғ. 70 жылдарында
дүниеге келген маржинализм болды.
Олар экономика ғылымының мақсаты шектеулі ресурстарды
бөлудің тиімді әдістері мен шаруашылықты ұтымды жүргізудің
әдістерін іздестіруде деп таныды. Маржинализм өкілдері «саяси
экономия» ұғымының орнына «экономикс» ұғымын енгізді.
Сонымен қатар шекті өнім, шекті пайдалылық, шекті шығын,
шекті табыстар ұғымдарын пайдаланып экономикалық
құбылыстарды түсіндірді.

Карл Фридрих Леон Вильфредо
Менгер фон Визер Вальрас Парето
1841-1921 1851-1926 1834-1910 1848-1923
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМ
ежелгі дүниеден- 19 ғ. дейін

Марксизм Маржинализм
К. Маркс, Ф. Энгельс, В. Ленин Ф. фон Визер, К.Менгер, Л.Вальрас

Классикалық саяси экономия
Адам Смит, Жан Б. Сэй, Давид Рикардо, Роберт Мальтус

ФИЗИОКРАТТАР
Ф. Кенэ, А Тюрго

Меркантилизм
Антуан де Монкретьен

Орта ғасыр
Фома Аквинский, Уильям Оккам

Экономия
Аристотель, Антисфен, Платон
Қазіргі заманғы экономикалық ғылым негізгі екі бағытта
жүреді: неоклассикалық және кейнсиандық.

Бірінші бағыт ХІХғасырдың 70-жылдарында пайда болды.
Оның ең көрнекті негізін қалаушылардың бірі А. Маршалл
(1842-1924) болды. Неоклассикалық доктрина ХХғасырдың
30-жылдарына дейін кең тарады, бірақ оны ағылшын
экономисі Дж.М.Кейнстің (1883-1946) атымен аталған
экономикалық ағым (кейнсиандық) «ығыстырып» шығарды.
Альфред
Маршалл
1929-1933 жылдардағы Ұлы депрессиядан кейін,
1842-1924 экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етуге нарық
қабілетті емес екенін, әлеуметтік мәселелердің дұрыс
шешілуін мемлекеттік реттеу қажет екенін көрсетті.
Неоклассиктер мен кейнсиандықтардың арасындағы
айтыстағы түйінді мәселе- мемлекеттің экономикадағы рөлі
болды. Неоклассикалық бағытты қолдаушылар экономиканы
тиімді дамыту үшін, экономикаға мемлекеттің араласуы
шектелуі тиісті деп есептеді. Кейнсиандықтар керісінше,
Джон Мейнард
нарық экономикасынын мемлекеттің бақылауымен және
Кейнс макрореттеудің белсенді көмегімен дамытуға болады деп
1883-1946
есептеді.
Институционалды- әлеуметтік бағыт

Сонымен қатар әлеуметтік мәселелерді
шешуде институционалды- әлеуметтік
бағыт қалыптасты.
Оның өкілдері: Т.Веблен, У.Митчелл,
Д.Гэлбрейт, М.Вебер.
Бұл теорияға сәйкес экономикалық даму
сипаты тек нарықтың өзі ғана емес, тұтас
Торстен экономикалық институттардың жүйесі.
Веблен
1857-1929
Қазіргі заманғы экономикалық ғылым

Институционализм
Монетаризм
Милтон Фридмен

Кейнсианство
Неоклассикалық мектеп
Посткейнсианство Альфред Маршалл, Йозеф Шумпетер
Дж. Мейнард Кейнс, Михаил Калецкий…

Маржинализм
Ф. фон Визер, К.Менгер, Л.Вальраc
Марксизм
К. Маркс, Ф. Энгельс, В. Ленин

Kлассикалық саяси экономия
Адам Смит, Жан Б. Сэй, Давид Рикардо, Роберт Мальтус…
бұл адамдардың шаруашылық
«Экономика» сөзінің іс-әрекетімен және өндіріспен
түсінігі байланысты қоғамдық қатынастар
жиынтығы.

бұл жеке шаруашылық
немесе өндірістік жүйе

бұл қоғамның шаруашылық
өмірінің белгілі бір саласын
зерттейтін ғылыми
және оқыту пәні.
Экономикалық теория пәні
бұл адамдардың шексіз қажеттілігін
барынша қанағаттандыру үшін
материалдық игіліктерді өндіруде
қолданылатын шектеулі ресурстарды
тиімді пайдалануды зерттеу.
Танымдық

Экономикалық
Білімдік теорияның Әдіснамалық
қызметтері

Тәжірибелік
Экономикалық теорияның әдістері

синтез және анализ ғылыми абстракция

Экономикалық
математикалық теорияның тарихи және
модельдеу логикалық әдістер
әдістері

материалистік
диалектиканың әдісі индукция, дедукция
Экономикалық заңдар мынадай
топтарға бөлінеді:
• жалпы- барлық тарихи дәуірлер үшін
сипатты (мысалы, уақытты үнемдеу заңы,
тұтынудың өсуі туралы заң және т.б.);
• ерекше немесе арнаулы- нақты белгілі
бір шаруашылық жүргізу нысанына тән
(мысалы, құлдық кезіндегі бөлу туралы
заң, социалистік экономияны жоспарлы
дамыту туралы заң және т.б.)
Экономиканы зерттеу
деңгейлері

Микро- Мезо- Макро- Мега-
экономика экономика экономика экономика
• Еңбекке кажеттілігі және қабілеті бар
адамдарды толық жұмыспен қамтамасыз
мынадай мақсаттарға ету.
• Бағалар деңгейінің тұрақтылығын сақтау.
жетуге бағытталады:
Экономикалық саясат

• Экономикалық тиімділік: ең аз шығын мен
өнімділіктің ең жоғары деңгейіне жету.
• Адамдардың өмір сүруінің жоғары деңгейін
қамтамасыз ететін экономикалық өсуге
жету.
• Экономикалық еркіндік: кәсіпкерлер,
еңбеккерлер мен тұтынушылар өздерінің
экономикалық іс- әрекетін жоғары
деңгейдегі еркінділікпен жүргізуі қажет.
• Табыстардың әділ бөлінуі: адамдар
абыройлы өмір сүру үшін өздерінің еңбегіне
лайықты еңбекақы алуы қажет.
• Әлеуметтік- экономикалық қамтамасыз
ету: мемлекет еңбекке жарамсыз, қабілеті
жоқ, ауру, қартаң, жетім адамдардың өмір
сүруін қамтамасыз етуі қажет.

Ұқсас жұмыстар

Микроэкономиканың зерттеу пәні, объектісі және субъектісі

Экономикалық теорияның негізгі қызметтері

Экономикалық теория тұрғысынан шығын факторлары

Экономикалық теория

Экономикалық теорияның пәні және әдістері

«Экономикалық теорияның пәні мен әдістері»

ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫН ТАНУ ӘДІСТЕРІ

Экономикалық теория - байлық туралы ғылым

Өндірістік мүмкіндіктер

Халықаралық экономика теориясының объектісі және пәні

Пәндер