Ірі қараны қансыздандыру

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі
Жәңгір-хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық
университеті
5В072700- «Азық – түлік өнімдерінің технологиясы» мамандығының 3 курс білім алушыларына арналған
«Азық-түлік өнімдерін өндіру жабдықтары» пәнінен

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
“Ибрагим” ЖШС-де мал сою технологиясы

Орындаған: Құтжан Т.Қ.
Қабылдаған: Давлетова А.М.

Орал 2020
жыл
Қазіргі кезде малды өңдеу кәсіпорындарының бірнеше түрлері бар. Олар ет комбинаты, ет өңдеу
кәсіпорыны, мұздатқышты қасапхана, қасапхана, мал сою алаңы, шұжық, консерв зауыттары (цехтары), бекон
фабрикасы, құс комбинаты т.б. Сондай кәсіпорындардың бірі “Ибрагим” ЖШС.
Мал алаңы ет комбинатына түскен малды қабылдауға және оны 1-2 күн ұстауға арналған. Бұл уақытта
малдың жалпы жағдайы анықталады (мал дәрігерлік байқау, температурасын өлшеу, маллеиндеу ж.б.), қажетті
жағдайда малды демалдырады. Малды көліктен түсіруге арнаулы жер дайындалады. Ал басқа алаңда малды
1-2 күн ұстауға жағдай жасалынған. Малды сою алдында дем алдыру себеппен, оларды мал шарбаққа
қамайды. Ірі қара және ұсақ қара малды 24 сағатқа дейін, ал жылқыны және шошқаны 12 сағатқа дейін
ұстайды. Осы уақыттың ішінде оларды азықтандырмайды, алайда сусыз болмауы керек, соңғы рет союға 2
сағат уақыт қалғанда суарады. Мұндағы мақсат-ішек-қарынын ластан тазарту, өйткені сою уақытында етті
ластамау. Екіншіден, ағзада зат алмасу процесінде пайда болған әртүрлі керексіз алмасу заттарын сыртқа
шығару. Мұның барлығы еттің жақсы пісіп жетілуіне пайдалы қасиетін тигізеді.
МАЛ СОЮ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Малды алғашқы өңдеу әр түлік малға (сиыр, қой,
жылқы) арналған немесе ортақ жүйеде жүргізіледі. Ірі
қараны (сиыр, жылқы, түйе, бұғы) өңдеу технологиясына
орай малды сою және мүшелеу жұмыстары төмендегідей
өндірістік үрдістерден тұрады: малды өңдеуге беру
есеңгірету аспалы жолға көтеру бауыздау
(қансыздандыру) терісін сыпыру ішек-қарынын
ақтару (ішкі мүшелерінен алу) ұшаны екіге бөлу
ұшаны тазалау мал дәрігерлік-санитариялық сараптау
(арнайы мал дәрігерлік байқау орындарында)
қоңдылығын анықтау және таңбалау таразыға тарту,
(массасын өлшеу) және етті тоңазытқышқа жіберу.
Мал сою - бір-біріне жалғасқан әр түрлі технологиялық
жұмыстардан тұрады.

Оның ең алғашқысы малды есеңгірету және бауыздау болып табылады. Бұл жұмыстар кезінде малдан
неғүрлым канды толық шығару, малды қинамау, сонымен қатар жұмысшыларды жарақаттанудан сақтау
алғы шарт болып саналады. Малды есеңгірету оның қозғалыс қабілетін жояды. Ол малды аспалы жолға ілу,
бауыздау кезінде тітіркену, ауырсыну қаупінен сақтайды. Ал аспалы жолға ілу қанның толық шығуына және
кейінгі жұмыстарды жеңілдетуге жағдай туғызады. Есеңгірету ірі қараға (сиыр, жылқы, түйе) қолданылады.
Ал қой, ешкі есеңгіретпей-ақ бауыздалады. Қазіргі кезде малды есеңгіретудің әр түрлі жолдары бар: электр
тогымен, механикалық жолмен, газ қоспасымен және басқа да химиялық заттар арқылы.
Ірі қараны электр тогымен есеңгірету. Электр тоғымен есеңгіретудің әсерінен қан тамырлары
сергектендіріліп, қанның толық шығуына жағдай туғызылады. Ет комбинаттарында ірі қараны электр тоғымен
есеңгіретудің үш түрі бар. Есеңгірету бокс деп аталатын арнаулы төбесі ашық бөлмеде жүргізіледі. Ол сою
цехының мал кірер жеріне орналастырылады. Бокстың ұзындығы 240 см, ені 65-90 см, артқы қабырғасы және
бір қабырғасы ашылады. Малды боксқа кіргізген соң оны есеңгіретіп, бокстың бір жағы көтеріледі де ашылған
қабырға арқылы мал жерге құлайды. Бокс негізінен екі сиырға арналған, алдымен соңғы, сонан соң бірінші
мал есеңгіретіледі.
Малды кансыздандыру. Мал денесінен қанның шығуы еттің сапасына, онын сақталу мерзіміне үлкен әсерін
тигізеді. Малды бауыздау асылған немесе жерде жатқан кезде жүргізіледі. Әрине асылған малдан қан толық әрі
тез шығады, әдетте ет комбинаттарында барлық мал түрі аспалы жолда бауыздалады. Есеңгіретілген малды
(қой, ешкі есеңгіретілмей) артқы аяғынан тұзақ салып аспалы жолға көтереді.
Ірі қараны қансыздандыру. Ет ішек-қарыннан шығатын жынмен былғанбас үшін малды қансыздандыру алдында
өңеш байланады. Ол үшін асулы тұрған малдың мойын терісі мойынның ортасынан кеуде тұсына дейін (20-30 см)
тілініп, өңешті кеңірдектен ажыратып, жіппен буады да қысқыш салады. Малды қансыздандыру есеңгіретуден
кейін 1,5 мин ішінде жүргізілуге тиіс. Қанды тамаққа немесе дәрі-дәрмекке пайдалануға тек қана сау малдан
жинайды. Бұл үшін арнайы үшкірленген қуысты пышақ қолданылады. Ол таттанбайтын болаттан жасалады,
ұзындығы 51 см, диаметрі 22-24 мм. Пышақтың ұстауға ыңғайлы сабы болады, оған ұзындығы бір метрдей
резіңке түтік жалғанады. Пышақ терісі кесілген жерден кеңірдектің оң жағынан онымен жанастыра кеуде
қуысына кіргізіліп, пышақтың ұшы оң жүрекшеге енгізіледі немесе осындағы ірі қан тамырларын кеседі. Қан 5-
10 малдан бір ыдысқа жиналады. Кейін түгел сараптаудан өткенше қанды ауыстырып алмау үшін ұша және одан
алған қан бір нөмірмен белгіленеді. Қанды жинау ол атқылап шығып тұрған мезгілде (шамамен 10-15 сек)
жиналады, сосын пышақты суырып алып, кәдімгі пышақпен қосымша күре тамырлар кесіледі. Бұл қан арнаулы
науада жиналып, техникалық қажетке пайдаланылады. Жалпы ірі қараны қансыздандыру 8-10 мин созылады.
Терісін сыпыру. Қансыратудан кейін, ірі қара малдың ұшасын конвейрмен жылжытады. Ұшаның
ең бірінші терісін басынан түсіріп, аяқтарын кесіп алады (забеловка туш). Ұшаның басқа
мүшелерінде қалған теріні механикалық тәсілмен сыпырып түсіреді. Жоғарыдай тері түсіру
аумағы, барлық тері аумағымен салыстырғанда ірі қара малдікі 20-25%, қойдікі 40%, шошқанікі
35-40% дай болады. Тері түсіру операциясын өте тыңғылықты және байқап жүргізеді, өйткені
бұдан ұшаның тауарлық түрі байланысты. Теріні қалай болса солай түсірсе, біріншіден ұшаның
етін-майын кескілеп құнын кетірсе, екіншіден терінің өзі тесік-тесік болып, оның терілік
шикізаттық құны төмендейді.
Ішкі мүшелерді алу. Ішкі мүшелерді қансыратудан кейін, 45 минуттан соң алу керек. Үйткені
малдың ішек-қарнында өте көп микробтар болады, олар жақын жатқан ұлпаларға тез тарайды да,
олардың ыдырап және улы заттар пайда болуына әкеп соқтырады. Егерде, ішек-қарын
қансыратудан соң 2 сағаттан артық уақытта алынса, малдәрігерлік ереже бойынша, ұшаны
бактериялогиялық зерттеуден өткізіп, тамаққа пайдаланғанда адамды ауыртатын микрофлора
жоқпа екенін біледі.
Ұшаны жартылап бөлу. Ұшаны омыртқаларды бойлай отырып екіге бөледі. Бұл
үшін механикалық ара қолданылады. Шошқаның ұшасын екіге бөле келіп,
мойынның қасына келгенде тұтастай қалдырады. Жылқының және басқа ірі
малдардың ұшасын екіге және төртке бөледі. Ұсақ қара малдың, бұзаудың, торайдың және құлынның
ұшасын жартыламайды.
Ұшаны тазалау. Бұл жұмыспен малды сойып өңдеу технологиясы аяқталады. Ұшаны тазалағанда, оның
тауарлық түрі жарасады, малдәрігерлік тазалығы жоғарлап, ет жақсы сақталатын болады. Ірі қара малдың
ұшасын тазалау екі түрлі болады: құрғақ және ылғалды. Көп жағдайда құрғақ тазалаумен ғана тоқтайды.
Ұшаның кір болған, қан ұялаған, ұрғаннан жара қалған, бауыздаған жерлерін, көк және бұлшық еттің,
майдың қалған қалдықтарын алып тастайды.
Етті таңбалау - оны тамақтыққа жарамдылығын және қоңдылығының категориясын көрсетеді. Барлық
малдың (үй қояны және құстан басқаларынан) ұшасын таңбалау үшін үш түрлі таңба қолданылады:
дөңгелек, төртбұрышты және үшбұрышты, ал шошқаның еті үшін сопақ және ромбы түрлі.

Ұқсас жұмыстар

Малды кансыздандыру

Мүйізді ірі қараны бордақылау

Малды союға дайындау

Әр түрлі малдарды сою технологиясы

Көк азықтар - ірі қараның жазғы уақыттағы негізгі азығы

Дайын ішек өнімдерінің қаннан дайындалған азықтық қоспалардың сапасынбақылау

Ірі қара тейлериозы диагностикасы және оған қарсы ветеринарлық санитарлық шаралар

Дәнекер ұлпалары

Малды дене бітімі, сыртқы пішіні және ішкі құрылысы бойынша бағалау және сұрыптау

Ірі қара мал гипедерматоз

Пәндер