Тұлға дамуының мәдени - тарихи тұжырымдамасы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті
Педагогика факультеті
Психологиялық-педагогикалық және арнайы білім беру кафедрасы кафедрасы

№1 ОМӨЖ
Тұлға дамуының мәдени-тарихи
тұжырымдамасы. Даму идеясы Л.С.Выготскийдің
зерттеулеріндегі негізгі проблема ретінде

Орындаған: 7М01101 – педагогика және психология
мамандығының 2 курс магистранты
Жұбаныш
Тексерген:Аружан
п.ғ.к., доцент Тогайбаева А.К.
ЖОСПАРЫ
1 Л.С.Выготскийдің даму идеясы

Л.С.Выготскийдің мәдени-тарихи
2 тұжырымдамасы

Көрнекті психолог ғалым Л.С.Выготский 1896 жылы 5
қарашада қазіргі Витебскі облысы Орша қаласында
(бұрынғы Могилев губерниясы) туған.
Ата-анасы білімді, шетел тілдерін жақсы меңгерген
адамдар болған.
Отбасы мен әулетінің тағылымы мен өнегесіне
жастайынан қаныққан Выготский өзінін қысқа өмірінде
зеректігі мен ынталығына орай ғалым мен өнердің сан-
саласынан әр тарапты терең білім алып, өз дәуірінің озық
ғалымы және ардақты азаматы болып жетілді.
Л.С.Выготскийдің мамандығы әдебиетші болса да
психология ғылымына ерекше зер салып осы саладағы
еңбектерін материалистік ілімінің методологиялық
принциптері тұрғысынан іздестіреді. XIX ғасыр аяғы мен
XX ғасыр басында қарқынды дамыған бүкіләлемдік
психология ғылымының сан-салаларынан жарық көрген
шетелдік ғалымдардың зерттеулерін сын көзімен қарап,
оларға талдау жасап, XX ғасыр психологаясының
дамуына орасан зор үлес қосты. Выготскийдің жан-жақты
білімі мен жеке басының дарындылығы психология
саласында материалистік көзқарастарна тіректелген жаңа
теориялық тұжырымдар жасауға даңғыл жол ашты.
Л.С.Выготскийдің мәдени-тарихи теориясы:
«Баланың мәдени дамуындағы барлық
функция сахнаға екі рет, екі тұрғыда алдымен
социалдық, интерпсихикалық категория
ретінде, кейін психологиялық тұрғыда,
интерпсихикалық категория ретінде,
алғашында адамдар арасында, кейін баланың
ішкі әлемінде көрсетеді» дегенге негізделген.
Выготский бойынша барлық ішкі процесстер
интериоризацияның өнімі болып табылады:
олар баланың ересектер тікелей социалдық
контакттарында туындайды, ол кейін оның
санасына тұтастай енеді»
Л.С. Выготскийдің
еңбектері
Психологияда "жеке тұлға” деген ұғымның әр түрлі түсініктері бар: жеке тұлға –
әлеуметтік қатынастар мен саналы іс-әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид. Жеке
тұлғаның ең маңызды белгілері: оның саналылығы, жауапкершілігі, бостандығы, қадір-
қасиеті, даралығы. Жеке тұлғаның маңыздылығы оның қасиеттері мен іс-әрекеттерінде
қоғамдық прогресс тенденцияларының, әлеуметтік белгілер мен қасиеттердің айқын
және арнайы көрініс табуы арқылы, оның іс-әрекетіндегі шығармашылық қасиетінің
деңгейі арқылы анықталады.

Әрбір жеке тұлға қасиеттер жиынтығы арқылы әрбір тұлғаның басқа бір тұлғадан
айырмашылығын, оның ешкімге ұқсамайтынын, өзіне тән ерекшелігі бар екенін
сипаттайды. "Қасиет ұғымы философияда категория ретінде жалпы ғылымдар
аясында түсіндіріледі. Қасиет-зат, қатынас және солар арқылы анықталатын ұғым.
Сапа заттың өзіндік сипатын, біртұтастығын бейнелесе, қасиет соның бір көрінісі,”-
деп анықтама беріледі

Психология ғылымы қоғамдық ортадағы қасиеттің мән-мағынасын "индивидке тән
психикалық іс-әрекет пен мінез-құлықтың білгілі бір сандық – сапалық деңгейін
қамтамасыз етіп отыратын тұрақты түзіліс,”- деп түсіндіреді. Яғни қасиет сөзінің мән-
мағынасы кең көлемді қамтитын болғандықтан, тұлғаның даму барысында өзіне тән
мінез-құрылымдарымен сипатталаты анық.
Әдетте, адамның мінезі мен темпераментінің ерекше белгілері шығармашылық іс-әрекеті
мен қабілеттілігінің өзгешелігі арқылы ерекшеленеді. Ұжымдағы адамдардың тұлғалық
қасиеттеріне төмендегіше сипаттама беруге болады
Тұлғаның даму құрылымы үш бөліктен тұрады
- Біріншіден, тұлғаның ақыл-ойын дамыту арқылы
санасын жетілдіру;
- екіншіден, мәдениетті және адамзаттық өркениетті
тұлғаның бойына біртіндеп сіңіру;
- үшіншіден, жеке тұлғаны іс-әрекетке ендіру арқылы
өзін-өзі тәрбиелеуге белсене қатыстыру.

Рухани құндылықтар құрамына тұлғалық (жалпыадамзаттық),
қоғамдық (әлеуметтік мәнді) және мемлекеттік (ұлттық)
құндылықтар алынады. Балалар мен жастардың рухани-
адамгершілік жағынан қалыптасуы, өмірге өздігінен даяр болуы,
қоғам мен мемлекеттің дамуын қамтамасыз етеді.
Л.С.ВЫГОТСКИЙ БОЙЫНША ДАМУ
САТЫЛЫҒЫ

Жасқа байланысты даму - балалық шақта –
өзінің бір қатар ерекшеліктерінің салдарынан
әр жас сатысында баланың тұлғасын түгел
өзгертетін күрделі процесс.
Л.С. Выготскийдің жасқа байланысты кезеңдеуі төмендегідей
болады
- жаңа туу кризисі – нәресте кезеңі (2 ай – 1 жас)

-1 жас кризисі– балбөбек кезеңі (1-3 жас);

- 3 жас кризисі – сәбилік және мектепке дейінгі кезең (3-7 жас)

- 7 жас кризисі – мектеп жасы (7-13 жас;

- 13 жас кризисі – жеткіншек кезеңі (13-17 жас);

- 17 жас кризисі
Кемістік жaне оның орнын толтыру

Дамудың біріншілік және екіншілік кемістігі туралы
ұғымды Л.С. Выготский енгзді. Алғашқы кемістіктер
қандай да бір биологиялық жүйенің (анализаторлар,ми
бөліктері) патогендік факторлардың әсерінен
органикалық зақымдануы мен жетілмеуі нәтижесінде
пайда болады. Екіншілік кемістіктер – бірінші
кемістіктерден туындамайтын, бірақ солардың негізінде
қалыптасатын (саңыраулардың сөйлеу тілінің бұзылуы,
соқырлардың қабылдау және кеңістікті бағдарлау
қабілетінің бұзылуы, т.б.) психикалық жетілмеу және
әлеуметтік мінез – құлықтың бұзылуы тәрізді сипатқа
ие. Кемістік биологиялық негізден қаншалықты алыс
болса, соншалықты психологиялық – педагогикалық
коррекцияға оңай бағынады. «Элементарлық
функциялармен салыстырғанда жоғары функциялар
анағұрлым тәрбиге көнгіш болады».
Л.С. Выготскийдін кемістік пен онын орнын толтыру туралы
ілімі

Кемістік пен онын орнын толтыру туралы ілімі
А.Адлерден кейін Л.С. Выготский де функционалдық
позициядан алғанда қандай да бір органикалық кемістік
баланың кеміс екендігіне дәлел еместігіне назар
аударады. Кемістіктің әсері ылғи да екі жақты: бір
жағынан, ол ағзаның қалыпты әрекетін қиындатады,
екінші жағынан – кемістіктің орнын толтыратын басқа
функциялардың қарқынды жетілуіне жағдай жасайды.
Л.С.Выготский былай деп жазды: «Жалпыға бірдей бұл
заң ағзаның биологиясына да, психологиясына да бірдей
қатысты: кемістік минусы компенсация плюсіне
айналады».
Психикалык функциялардың жүйе аралық, мысалы,
кемшілігі мен закымдануларын соқырлардың
компенсациялау тек жанама оптикалық
жолмен жузеге асырылады. заңдылықтарды меңгере
Жанама жолга жататындар
алмауы

жойылған
функциялардың сау жүйеішілік қайта
компоненттерін құрулар
пайдалану
Тұжырымдауы

Л.С.Выготский баланың мәдени дамуының жанама
жолынан емдік педагогиканың негізін көреді: «Кеміс
баланың өзіндік дұрыс келбеті оның қандай да бір
функциясының жоғалуынан қалыптаспайды, сол жоғалған
функцияның бала дамуында жаңа бір құрылымдарды
туғызатындығынан» деп айтып кеткен едi.
Қорытынды
Психологияда "жеке тұлға” деген ұғымның әр түрлі түсініктері
бар: жеке тұлға – әлеуметтік қатынастар мен саналы іс-әрекеттің
субъектісі ретіндегі индивид. Жеке тұлғаның ең маңызды
белгілері: оның саналылығы, жауапкершілігі, бостандығы, қадір-
қасиеті, даралығы. Жеке тұлғаның маңыздылығы оның қасиеттері
мен іс-әрекеттерінде қоғамдық прогресс тенденцияларының,
әлеуметтік белгілер мен қасиеттердің айқын және арнайы көрініс
табуы арқылы, оның іс-әрекетіндегі шығармашылық қасиетінің
деңгейі арқылы анықталады.
Л.С.Выготский пікірі бойынша, адамның тұлғасы өзінің енген
қарым-қатынастарының кешенді әсерінің нәтижесінде дамиды.
Сонымен тұлға - бұл біріншіден, әлеуметтік қатынас пен саналы
әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид. Екіншіден, бұл индивидтің
жүйелі қасиеті, оның қоғамдық қатынасқа енуімен анықталып
және де біріккен әрекет пен қарым-қатынаста қалыптасып
отырады.
Л.С.Выготскийдің ілімі бойынша, онтогенетикалық даму кезінде
бала санасының жүйелік құрылысы өзгереді. Осы теориялық
пайымдауды жалғастыра отырып, біз адам тұлғасы да жоғары
интерактивтік деңгейдегі тұрақты салыстырмалы психологиялық
жүйе екенін мойындауымыз керек. Және бұл жүйенің де өзіндік
даму кисыны мен заңдылықтары бар.
Әдебиеттер тізімі:
1. Выготский Л.С. Психология личности том.2.М.2000.
2. Асмолов А.Г. Психология личности
3. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы: Білім,
4. Намазбаева Ж.И., Психология, оқулық Алматы-2005.
5. Выготский Л.С. Избранные психологические труды.-
М.:Институт практической психологии.1995
6. Выготский Л.С. Психология развития человека

Ұқсас жұмыстар

Ұлттық тарихтың басымдылықтары. Қазақстан Республикасындағы тарихи сананы қалыптастыру тұжырымдамасы

Мәдениет саласындағы ғылымның функциялары

Философия ғылымның ғылымы немесе Философия - ғылымның патшайымы

Тарих пәнінің мұғалімі

Вставка тәрбие жүйесі Мектеп рисунка ретінде

ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДАГОГИКА ТУРАЛЫ

Тәрбие мақсаты

Жаһандық проблемалар және болашақ мәселесі

КЕЗЕҢДЕРІН ТАЛДАУ

Білім берудің парадигмалары

Пәндер