Санасыз әрекет

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті
Педагогика факультеті
Психологиялық-педагогикалық және арнайы білім беру кафедрасы

№4 ОМӨЖ
Қызметтік тұғырдағы тұлға
ұғымын анықтау
пробелмалары

Орындаған: 7М01101 – педагогика және психология
мамандығының 2 курс магистранты
Жұбаныш Аружан http://presentation-creation.ru/
Жоспары

1 Іс-әрекет ұғымы

2 Сана дегеніміз не?

3 Сана мен іс-әрекеттің бірлігі

4 Санасыздықтың түрлері

http://presentation-creation.ru/
Іс-әрекет – адамның қоршаған ортаға деген белсенді
қатынасының бір формасы немесе қоршаған орта мен субъектінің
өзара қатынасының динамаикалық жүйесі.

Іс-әрекет – адамның әлеуметтік ортада мақсатқа
бағытталған белсенділігі.
Тірі материяның өлі материядан, жоғары формалардың
төмен формалардан айырмашылығы – белсенділікте.
Адамның белсенділігі өте көп қырлы.

http://presentation-creation.ru/
А.Н. Леонтьев: «Бала психикасы дамуының тікелей
анықталуы - ішкі және сыртқы іс-әрекетінің дамуы».
Сондықтан іс-әрекет, А.Н. Леонтьев бойынша, өмір бірлігі
болып саналады.

С.Л. Рубинштейн 1933 жылы сана мен іс-әрекетті алғаш
байланыстырды, сана мен іс-әрекет бірлігінің принципін
біріктіріп: психикалық бейнеленуі, сана іс-әрекеттің
белсенділігімен байланысты, одан шығады, сонда тіршілік етеді,
онымен анықталады. Осы принципке сәйкес, сана іс-әрекеттен
туындайды.

http://presentation-creation.ru/
Іс-әрекеттің құрылымы: А.Н. Леонтьев
анықтаған іс-әрекеттің құрылымын былайша
көрсетуге болады:

Қажеттіліктер – ағзаның бір нәрсеге керекті
кескінін ұсынатын және іс-әрекетке талаптанатын
субъективті құбылыс болып табылады. Барлық
қажеттіліктерді екі негізгі топқа бөлуге болады:
•биологиялық (виталды)
•ақпараттық (әлеуметтік қажеттіліктер негізіне
жататын)

http://presentation-creation.ru/
Биологиялық Ақпараттық
қажеттіліктер бұл организмнің қажеттіліктер танымдық
өмірлік қажеттіліктері, адам және әлеуметтікке
денесінің қалыпты
жататын, биологиялық
функционалдығына барлық
қажеттіліктерге қарағанда
алғашқы қажеттіліктер,
денсаулық, физикалық даму, толық болып табылады.
табиғатпен қарым-қатнас, Адам өзінде қандай
тамақтану қажеттіліктері. Егер қажеттілік туындағанын
адам немесе жануарлар осы саналы түрде түсінсе,
қажеттіліктердің әсерінен сонда ғана түрткі (мотив)
әрекеттенсе, онда олардың пайда болады.
белсенділіктері шектеулі болар
еді.

http://presentation-creation.ru/
Іс-әрекеттің қоздырушы себептеріне мотив жатады.
Мотив – субъекттің белсенділігі мен іс-әрекеттің бағыттылығын
анықтайтын сыртқы және ішкі шарттардың жиынтығы. Мотив, іс-
әрекетке шақыра отырып, оның бағыттылығын, яғни оның мақсаты мен
міндеттерін анықтайды.

Мақсат – адам іс-әрекеті бағытталған нәтиженің
саналы бейнесі. Зат, құбылыс немесе белгілі әрекет
мақсат бола алады. Міндет – белгілі жағдайда
берілген (мысалы, күрделі мәселеде) іс-әрекет
мақсаты. Кез-келген міндет әрдайым мыналарды
қамтиды: талап, көзделген мақсат, жағдай, яғни
міндеттің белгілі компоненті. Міндет нақты
көзделген мақсат болуы мүмкін. Бірақ іс-әрекеттің
күрделі түрлерінде көбінесе міндеттер жеке мақсат
ретінде айқындалады. Жеке мақсатсыз басты
мақсатқа жетуге болмайды. Мысалы, белгілі маман
иесі болу үшін әуелі адам сол мамандықтың
теоретикалық аспектілерін оқуы керек, яғни
белгілі оқу мәселелерін шешіп, содан кейін осы
білімдерін практика жүзінде іске асыру керек.

http://presentation-creation.ru/
• А.Маслоудың ұсынған қажеттіліктің иерархиялық
пирамидасы

http://presentation-creation.ru/
Адамның онтогенез барысында дамуы іс-әрекеттердің негізгі
үш түрімен шектеледі.
1. Ойын;
2. Оқу;
3. Еңбек.
Ойын – адам іс-әрекетінің ерекше түрі. Ойынның нәтижесінде
материалдық немесе идеалдық өнім шығару көзделмейді.
Көбінесе ойын сауық, бәсеңдік, демалу мақсатын көздейді.
Ойынның бірнеше түрлері бар: индивидуалды, топтық,
заттық, сюжеттік, рөлдік және ережесі бар ойындар.
Сонымен қатар ойынның араласқан түрлері де болады:
заттық-рөлдік, сюжеттік-рөлдік, ережесі бар сюжеттік
ойындар, т.б. Дегенмен, ойынның адам өмірінде маңызы зор.
Балалар үшін ойын даму сипатымен ерешеленеді. Ойын
балалардың жетекші іс-әрекет болып табылады.

http://presentation-creation.ru/
Іс-әрекет психологиясы – кеңестік
дәуірде психология ғылымының
дамуында үлкен рөл атқарған
психология саласы. Бұл теорияның
пайда болуы мен дамуы Л.С.Выготский,
С.Л.Рубинштейн, А.Н.Леонтьев,
А.Р.Лурия, А.В.Запорожец,
П.Я.Гальперин және басқалардың
есімдерімен байланысты.

Іс-әрекет пен еңбек адам
санасының қалыптасуы мен
психикасының дамуында
маңызды рөл атқарады. Адамның
психикалық феноменінің
танылуында іс-әрекет зор маңызға
ие. Себебі адам жайлы, яғни оның
тұлғасының ерекшеліктері жайлы
сөз болғанда, негізінен, оның
жасаған істерінің нәтижесіне
қарай нәтиже шығарамыз.
http://presentation-creation.ru/
Сана — пәлсапалық санат.Сана түсінігі пәлсапа
саласында негізінен адам болмысы тұрғысынан, яғни
қоғамдық үдірістердің көрінісі, құбылыс және
адамзаттық тарих пен мәдениетті жалғастыруды
қамтамас етуші әдіс ретінде қарастырылады. Сана
қоғамдық және жеке «өлшем» бірлігінен көрінеді. Шын
мәнісінде, сана арқылы қоғамдағы байланысты жеке
адам өзінде бекітеді.

Сана — бейнеге сүйене қоғаммен қарым-қатынасқа түсе
алатын адам қабілеттілігі, адамның заттармен байланыс іс-
әрекеті, табиғи және мәдени қатынасы, қашықтағы,
жақындағы адамдар өзара қатынасы мен қызметі, яғни осы
образдарды өзінің мінез-құлық бағытында әдіс-тәсілі ретінде
пайдалану. Сана түсінігі бұл психика түсінігі; психика тірі
жанның қоршаған ортамен тікелей байланыс тәсілі (сондай-
ақ жеке адам) деп түсіндіріледі, демек олардың өмірлік
үрдістерінде әсерлендірушісі және көрінісі ретіндегі,
психикалық қабілеттілік жыйынтық, табиғи және
ғарыштық ырғақтар байланыстарында адамның қоғамдық
және мәдени іс-әрекеттерінде өз-өзіне бағыт-бағдар жасай
алуы мен басқара алатын қабілеттілікпен қамтамасыз етуі.
http://presentation-creation.ru/
Әртүрлі уақыт кезеңдерінде
Адам санасы, оның қоршаған
адам санасы бір нәрсеге
ортамен байланыс ерекшелігіне
шоғырлана бекітілген. Оның
қарай, «түзу сызықты» болып
белгілі бір затқа қатысты
келмейді. Онда адамнан тыс және
айқындалып көрінуін,
оған тәуелді адамның іс-әрекетінінің
«ашылуын», ол өзі анықтайды.
ерекшелігіне қарай, адамның
Бұл — оның қалыпты жұмыс
адаммен, заттармен, табиғатпен
жағдайы. Сана жеке адамның
қатынас байланыстары түйіскен
затқа, формаға және кейінгісі
және жекелеген әрекеттері
адамның адаммен байланысы
бекітілген. Бұл қабілеттер әртүрлі
ретінде, әрекеттерде оларға
үйлесімділікте — анық және
тән қатынасты бекітеді. Жеке
жасырын — байланыстар
адамның басқа адамдармен,
байқалмайтын сана «орталығы». Бұл
заттармен қарым-қатынас
қабілеттіліктердің құрылуы сананың
үдерісіндегі байланысы және
жетілгендігін, «жауапқа
оның арғы жағында жасырын
қабілеттілігін» ескертеді. Оның
жатқан құбылыстары сана
деградацияға ұшырауы сананың
арқылы енгізіледі.
құлдырауына әкеледі.

http://presentation-creation.ru/
Сана қарапайым жолмен зерттеуге және түсіндіруге
келе бермейтін, ерекше нысан. Ол адам өмірінің
«мүшесі» ретінде қызмет атқарғанымен, бірақ оның
өмірі, адам дене мүшесімен ғана шектеліп қалмайды,
керісінше одан шығатын күштер оның сыртында ,—
адамзаттық қарым-қатынастар әлемінде, адамдар
әрекеттерінің әдіс-тәсілдерінде, мәдени формалар
мен әртүрлі табиғи күштерде көрініс табады.

http://presentation-creation.ru/
Сана құрылымы
Сана мидың айналадағы
объективтік шындықты
бейнелеуінен туады, яғни
ми қызметінің жемісі.
Адамның психикалық
өмірінде кездесетін негізгі
психикалық процестерге
таным процестері — түйсік,
қабылдау, зейін, елес, ес,
қиял, ойлау мен сөйлеу:
эмоциялық, процестер
адамның көңіл-күйлері
сезімі; ерік процестері —
адамның алдына қойған
мақсатына ұмтылуы,
талаптануы және соған
байланысты әрекет
жасауы жатады. Осы
http://presentation-creation.ru/
• Санасыз
• Санасыз — санасыз акт, адамның жан дүниесінде санадан тыс атқарынатын
әрекет. Санасыз әрекетке адам мән бере қоймайды. Санасыздық, субъект өзіне
әсері бар екенін есеп бере алмайтын шынайы құбылыстың ықпалымен болатын
психикалық үрдістер, актілер мен күйлер жиынтығы немесе психикалық
бейнелеудің формасы. Санасыздың санадан айырмашылығы: санасыздықты
ырықты бақылау және ондай әрекеттерді бағалау мүмкін емес. Санасыздықта
өткен, қазіргі және болашақ жай бірігіп бір психикалық актіде іске асады
(мысалы, түс көруде). Санасыздық балада ертеректе болатын (таным әрекетінде):
ойлауында, интуициясында, аффектісінде, үрейленгенде, түстерінде, гипноздық
жағдайда көрініс береді. Санасыздық құбылыстарды психоанализ бағытымен
түсіндіруге әрекеттеніп 3. Фрейд "санасыздықты динамикалық ығыстыру"
терминін ғылымға енгізді. Ол санасыздықта әлеуметтік нормалардың талабына
байланысты іске аспаған әуесқойлықпен құштарлықтар болады деп түсінген.
Психолошяда санасыздықты зерттеуге қазіргі кезде көп көңіл бөлінуде.

http://presentation-creation.ru/
Санасыздықта өткен, қазіргі және
болашақ жай бірігіп бір психикалық
актіде іске асады (мысалы, түс
көруде). Санасыздық балада
ертеректе болатын (таным
әрекетінде): ойлауында,
интуициясында, аффектісінде,
үрейленгенде, түстерінде, гипноздық
жағдайда көрініс береді. Санасыздық
құбылыстарды психоанализ
бағытымен түсіндіруге әрекеттеніп
3. Фрейд "санасыздықты
динамикалық ығыстыру" терминін
ғылымға енгізді. Ол санасыздықта
әлеуметтік нормалардыңталабына
байланысты іске аспаған
3. Фрейд әуесқойлықпен құштарлықтар
болады деп түсінген.

http://presentation-creation.ru/
Психологяда санасыздықты
зерттеуге қазіргі кезде көп көңіл
бөлінуде. Санасыз әрекет туралы
ойлар
Г. Лейбниц,
В. Вундт,
З.Фрейд. т.б. ғалымдардың
еңбектерінде кездеседі. Санасыз
әуестік — белгілі бір уақытта
адамның өзі түсінбейтін, бірақ
оның психологиясы мен
қылығына әсер ететін адамның
ішкі түрткілері, қажеттіліктері,
В. Вундт қылық себептері (мотивтері).

http://presentation-creation.ru/
•
Санасыз әрекет
Санасыз әрекет — адамның жан дүниесінде санадан тыс
атқарылатын әрекет. Санасыз әрекетке адам мән бере
қоймайды, қашан, қалай болғаны жөнінде есеп бере
алмайды. Санасыз әрекеттің қарапайым мысалына адамның
ой жүгіртпей істелетін дағдылы әрекеттері, түс көру, кейбір
мәселенің шешімін кенеттен аян бергендей табуы, т.б.
жатады. Санасыз әрекет туралы ойлар Г. Лейбниц, В. Вундт,
З. Фревд. т.б. ғалымдардың еңбектерінде кездеседі. Санасыз
әуестік — белгілі бір уақытта адамның өзі түсінбейтін, бірақ
оның психологиясы мен қылығына әсер ететін адамның ішкі
түрткілері, қажеттіліктері, қылық себептері

http://presentation-creation.ru/
Сана мен іс-әрекеттің бірлігі
Сана мен іс-әрекеттің бірлігі - сананың генетикалық
және функционалдық байланыс бірлігі. Бұл
ұстаным ғылыми психологияның философиялық
және методологиялық іргетасын қалайды.
Психология ғылымының негізгі принциптерінің бірі
— сана іс-әрекетті, іс-әрекет саналы болуға тиісті
дегенді ұстанады. Санаастылы — психиканың түрлі
саналанбайтын жүйелерін (мысалы: санаалды мен
санасыздық) немесе олардың жиынтығын білдіретін
жинақтаушы ұғым.

http://presentation-creation.ru/
Сананың бүлінуі
Сананың бүлінуі — орталық жүйке жүйкесінің
зақымдалуынан туындайтын психикалық ауру адамның
миы әр түрлі жағдайларға байланысты ауруға шалдығуы
мүмкін. Ми зақымдалған кезде оның жоғары жүйке қызметі
өзгеріске ұшырайды. Адамның қабылдауы, ойлауы,
көздеген әрекегі бұзылады. Балаларда сананың бүлінуі әр
түрлі кезеңде орталық жүйке жүйесінің зақымдалуынан
болады. Біреуінде зақымдану құрсақта жатқан кезде болса,
енді біреуінде туғаннан кейін 3 жасқа дейін болады.

http://presentation-creation.ru/
Әдебиеттер тізімі:

1. Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в
общую психологию.- М., 2009.
2. Жақыпов С.М. Жалпы психология
негіздері: дәрістер курсы. - Алматы,
2008.- 159.
3. Жақыпов С.М. Жалпы
психологияға кіріспе. – Алматы, 2013.
4. Жарықбаев, Қ. Жантануға кіріспе.
- Алматы: "ИНФОРМ - АРНА", 2009.-
187.

http://presentation-creation.ru/

Ұқсас жұмыстар

Психика

Сана және санасыздық

Психология тарихы. ХХ ғасырдың 2 жартысындағы психологияның жаңа бағыттары

Психология тарихы және жаңа бағыттары

Негізгі идеясы

Психология жан туралы ғылым

Қолдан сұрыптау

Тәрбие процесінде өзін - өзі тәрбиелеу мен қайта тәрбиелеу

Адам психикасы

Зигмунд Фрейдтің классикалық психоанализі

Пәндер