Тұлға құрылымындағы темперамент, мінез және қабілет

Презентация қосу

Тақырыбы :
Тұлға
құрылымындағы
темперамент , мінез
және қабілет

Орындаған : Сандыбай Аружан ;
Биялиева Гүлдана ;
Набиханова Тахмина ;
Тексерген : Токсанбаева Н.Б.
Жоспар :
1 Темперамент түсінігі ;

2 Темперамент туралы теориялар ;

Темперамент түрлері, олардың
3 сипаттамасы ;
Темпераментке байланысты адам
4 қасиетінің өзгеруі ;

5 Мінез және қабілет ;

6 Қорытынды .
Белсенділік, бұл
адамның қоршаған
ортамен қарым- Эмоциялық, ол
Темпераменттің қатынасқа түсуі. Ол сезімталдылық,
келесідей екі адамның қозғалыс импульсивтілік
сипаты белгілі: темпінде, және әсерлілігінде
шапшаңдығында және
интенсивтілігінде көрінеді.
көрінеді.
Б. М. Теплов темпераментке Неміс
Неміс философы
философы И.Кант
И.Кант өзінің
өзінің
келесiдей анықтама бередi: « “Антропология”
“Антропология” дегендеген еңбегінде
еңбегінде
Темперамент дегенiмiз бiр темпераменттің
темпераменттің 44 түрі
түрі туралы
туралы толық
толық
жағынан эмоциялы қозуға, яғни психологиялық
психологиялық сипаттама
сипаттама береді.
береді. Бірақ
Бірақ
сезiмнiң туу шапшаңдығына, ол
ол темперамент
темперамент пенпен мінез
мінез ұғымдарын
ұғымдарын
екiншi жағынан олардың күшiне бір
бір –– біріне
біріне балама
балама ретінде
ретінде қарастырды.
қарастырды.
Неміс
Неміс анатомы
анатомы Гейне
Гейне темпераменттердің
темпераменттердің
байланысты болатын белгiлi бiр
түрліше
түрліше болуы
болуы жүйке
жүйке жүйесінің
жүйесінің
адамға тән психикалық тонусына
тонусына байланысты
байланысты десе,
десе, орыс
орыс
ерекшелiктердiң жиынтығы ». антропологы
антропологы Н.Л.Зеланд
Н.Л.Зеланд мими
Темперамент қасиетi жеке адам қабықшасындағы
қабықшасындағы молекулярлық
молекулярлық
қасиеттерiне тек шартты түрде қозғалыстың
қозғалыстың жылдамдығы
жылдамдығы мен мен
бағынады және ол биологиялық, біркелкілігіне
біркелкілігіне байланысты
байланысты деді.
деді. Орыс
Орыс
әрi туа бiткен қасиет болғандықтан педагогы
педагогы П.Ф.Лесгафт
П.Ф.Лесгафт темпераменттерді
темпераменттерді
көбiнесе индивидтiк ерекшелiк қан
қан сауыттарының
сауыттарының жуандығы
жуандығы менмен
болып табылады. кеңдігіне
кеңдігіне байланысты
байланысты депдеп
тұжырымдады.
тұжырымдады.
Темперамент туралы iлiм өте ерте
замандарда пайда болған.
Темпераменттiң негiзiн салған
ежелгi грек дәрiгерi Гиппократ
(б.з.д. 460 -377 ж) темпераментке
алғаш түсiнiктеме берiп, оны
негiзiнен жүйке жүйесiнiң
қасиеттерiмен емес, ағзада әр түрлi
сұйықтықтардың (қан, шырын, сары
және қара өт) бiреуiнiң басым
болуымен байланыстырған.
Ағзадағы осы сұйықтықтардың
бiрiнiң басымдығы адамның
темпераментiн анықтайды: қан
басым болса-сангвиник, шырын
басым болса - флегматик, сары өт
басым болса- холерик және қара өт
басым болса- меланхолик
айқындалады деген.
Темперамент түрлері :

Холерик (choleсары өт) - аса қозғалғыш, ұшқалақ. Карым-
қатынаста күйгелек, бiр беткей, iс әрекетке пысық. Олар
айналысқан iсiн жан-тәнiмен iстеуi мүмкiн. Алдына қойған
мақсатына жетуге тырысып бағады, бiрақ алдынан өте қатты
кедергi кездессе оны ары қарай жалғастыруға сенiмi болмай
да қалады. Өзiнiң мүмкiндiгiне сенiмi кетсе, еңсесi түсiп,
ешнәрсеге көңiл бөлмей қояды. Дене қимылдары тез және
жiгерлi, қызба келедi. Бiр сөзбен айтқанда, ұстамсыз,
құйындай адам.

Флегматик (phlegmaшырын) - барлық уақытта байсалды,
ұстамды, бiр қалыпты, табанды, төзiмдi.
Флегматиксалмақты адам, ол күшiн босқа жiбермей,
бастаған iсiн аяғына дейiн жеткiзедi. Ол бөспелiктi
сүймейдi. Адамдармен қарымқатынаста бiр сарынды.
Баяулық пен селқостық оның осал жағы. Ұзақ уақыт
жұмыс iстеуге төзiмдi. Олар жұмыста ұсақ-түйекке көңiл
аудармайды.
Сангвиник (sangius-қан) - қызу қанды, iскер адам.
Қимылқозғалысқа белсендi. Адамдармен тез тiл
табыса алады. Сангвиник-ойға жүйрiк, өткiр тiлдi,
әр түрлi, көпқырлы жұмысты тез атқарады.
Сангвиник жаңаны тез қабылдағыш, зейiндi келедi.
Өмiр жағдайының өзгеруiне тез бейiмделедi.

Меланхолик (melascholeқара өт) - аса сезiмтал, тез
жараланғыш. Ол тұйық, адамдардан оқшау
жүргендi жақсы көредi. Ұсақ-түйектiң өзiне қатты
қуанады, қатты ренжидi. Үйреншiктi, жақсы, тату-
тәттi ұжымда меланхолик өзiн жақсы сезiнедi,
жақсы ұстайды. Бұл ұжымда жұртпен жақсы
қарым-қатынасқа түсiп, алған iсiн нәтижелi
орындап, табандылық көрсетедi.
Темпераментке байланысты адам қасиетінің өзгеруі :

Темпераментке байланысты өзін-өзі бағалау : сангвиник, меланхолик, холерик – өзін – өзі жоғары бағалайды,
өзінің табыстары туралы барлығына жария етеді . Жоғары , әрқашанда бірінші болуға ұмтылады, қарсылас
флегматик өзін-өзі төмендеу бағалайды, сыпайы, көп көрінбейді , өте төмен, ұялшақ, топта көлеңкеде жүреді ;

Темпераментке байланысты өз-өзіне сену : холерик , сангвиник , флегматик сәттілікке үміттенеді. Меланхолик
сенімділік, әлсіздігін жасырады , өзіне сенімділігі жоқ, уайымшыл болады ;

Темпераментке байланысты достық пен махаббат : сангвиник, меланхолик, холерик - ұнатуы жеңіл, жарық және
көңілді көтереді . Аз адаммен дос болады, тез ызаланады, қызғаншақ – флегматик . Сезімін білдіртпейді, ғашық
болғыш , жан қиярлық , сезімдерін білдіртуге ұялады, шын ғашық ;

Қозғалыс пен жүріс : еті тірі , жылдам , «отырмайтын» шапшаң, жылдам – сангвиник,холерик. Флегматик,
меланхолик - баяу, әлсіреген , батылсыз ;

Тәбеті : сангвиник , холерик – жақсы , “тәтті тамақ” тамақ жеу процесін бағалайды , асықпайды ; флегматик - тез
және көп тамақтанады ; тәбеті төмен – меланхолик ;

Ұйқысы : түрлі түстер көреді – сангвиник, холерик ; флегматик - аз ұйықтайды, кеш оянады, түнде жұмыс істейді ,
жылдам ұыйқтайды, ояту қиын ; меланхолик - аз ұйықтайды, кешке тез шаршайды.
Мінез адам тұлғасының қасиеті ретінде
Адамның сыртқы ортамен байланысуы үшін жасайтын сыртқы дүниенің
сансыз тітіркендіргіштеріне өз әлінше түрліше жауап қайтарып отыратын
қатынастарының жиынтығы оның мінезін құрайды.Адамның сансыз мінез
бітістерінің кейбірін белгілі топтарға жинақтауға болады :
1. Адамның басқалармен қатынасын білдіретін мінез бітістері кіреді :
коллективизм , гуманизм , қайырымдылық , үйлесімділік , адалдық , және т.б.
2. Оларға қарама-қарсы жекешілдік , қатігездік , тұйықтық және т.б.
3. Адамның өз ісіне , еңбегіне қатынасын білдіретін мінез бітістері : еңбек
сүйгіштік , құнттылық , инициативалық - салақтық , тиянақсыздық , т.б.
4. Адамның өзіне - өзі қатынасын білдіретін мінез сипаттары да осы топтың
негізі , оларға : кішіпейілдік , қарапайымдылық , өзін - өзі сыйлау , талап қоя
білушілік - мақтаншақтық , жасқаншақтық , т.б жатады.
5. Адамның өзін-өзі меңгере алу қабілетіне орай қалыптасқан өзгешеліктерін
құрайтын мінез бітімдері : бұл топты мінездің еріктік сапалары немесе
мінездің жотасы деп атайды.
Қабілет
Қабілет адамнан әрекеттің бір түрімен айналысуға мүмкіндік беретін
бейімділікте байқалады. Бейімділік пен қабілет көп жағдайларда бірге болады.
Өйткені адамның бір нәрсеге қабілеттілігі оның бейімділігіне орай
қалыптасады.Бейімділік - адамның белгілі бір әрекетпен айеалысуға бет
бұрысы оған көңілі аууы, оянып келе жатқан қабілеттің алғашқы белгісі.
Сонымен қатар бейімділік әрекеттің бір саласына әуестенушілікті көрсетеді.
Бейімділікті балада қандай да бір нышанның барлығын хабарлайтын белгі
деуге де болады.Адам қабілетін аз , көп деп сан жағынан өлшеудің ғылымға
қажеттілігі шамалы. Өйткені алғашқы кезде түрлі себептермен көріне алмаған
қабілеттің оның есейген шағында көрінуі ғажап емес. Жас шақта сөзге олақ
адамдардың есейе келіп ірі ақын , жазушы болғандары ; көрген нәрсесін
есінде жөнді сақтай алмайтын адамдардың кейіннен суретші болып
шыққандары да бар. Мәселен, ескі заманның аса көрнекті ораторы (шешені)
Демосфен бала кезінде тұтықпа кекеш бола тұрса да өзін ерекше
жаттықтырудың арқасында қабілетінің кемістігін жойып, аты шулы шешен
деген атқа ие болған.
Қорытынды :
Нақтылап айтқанда , темперамент - организмнің
физиологиялық өзгешеліктерімен, әсіресе жоғары нерв
қызметінің тума қасиеттерімен шарттас психикалық құбылыс.
Темперамент адамның жалпы қоғалысынан да (меселен
біреулер шапшаң қозғалады, тез қимылдайды, енді біреулер
жай қимылдап, асышпай істейді), психиканың күші мен
тереңдігінен де (мәселен, біреу өжет,алғыр болса, екінші біреу
керісінше, сылбыр,өнегесіз болады), адамның көңіл-күйінің
ерекшеліктерінен де (салмақты, тұрақты, жеңіл, тұрақсыз, т.б.)
эмоция сезімдерінен де (біреу сабырлы, екінші біреу күйгелек
т.б.) жақсы байқалып отырады.Бала мінезін тәрбиелеу
мұғалімнің жаңашылдығы мен шығармашылығын үнемі қажет
ететін, бұл жолда ылғида жалықпай, қажымай әрекет
етпейінше, тиісті нәтиже шығармайтын өте жауапты жұмыс
болып табылады.Ерекше жаратылыс иесі адамдардың ақыл-ой
өрісі, қабілеті мен бейімділігі, мінезі мен түр әлпеті әрқилы.
Бұл өзі жаратылыстың, адам табиғатының тағы бір құпия
сыры. Соған қарамастан, әркім өз ерік күшіне сәйкес өз
қабілетін танып-білуге, оны дамытуға талпынады.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ !

Ұқсас жұмыстар

Темперамент мінез және қабілет

Психикалық құбылыстардың түрлері

ЖАЛПЫ ПСИХОЛОГИЯ ПӘНІ ЖАЙЛЫ

Сыртқы функция Ішкі функциялар

Темперамент түрлері мен мінез - құлықтың психологиялық құрылымы

ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІНІҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ, ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМИ ДҮНИЕТАНЫМ- ТҰЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ НЕГІЗІ

Қабілет және темперамент

Психологиядағы тұлға мәселесі

ТҰЛҒА ТҰТАС АДАМ ЖҮЙЕСІНДЕ

Адам- табиғаттағы кемелденіп жетілген ақыл-ой иесі және қоғамдық тұлға. Тұлға- нақты қоғамның мүшесі бола отырып, өзінің іс- әрекеттерін және қоғамдағы орның, рөлін білетін адам

Пәндер