Отбасы құрылымы

Презентация қосу

L/O/G/O

СӨЖ
Тақырыбы :
« Отбасы және отбасы құндылықтары »
туралы мақалаға талдау жасау

Орындаған : Сандыбай Аружан
Тексерген : Султанова Акмарал
Жоспар

1 Отбасы туралы анықтама, құрылымы және атқаратын қызметтері;

2 Отбасы құндылықтары және оның типтері ;

« Болашаққа бағдар : рухани жаңғыру » мақаласындағы « Отбасы мен
3 отбасы құндылықтарының маңыздылығы » бөлімін талдау ;

4 « Отан – отбасыдан басталыды !».Қорытынды ;

5 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .
Отбасы — бірлесіп күн
көретін, туыстық қатынаста
тұратын адамдар тобы. Балалар
тәрбиесін жүзеге асырып, басқа
да қоғамдық тұрғыдан мәнді
қажеттіліктерді
қанағаттандыратын некелік
немесе туыстық қатынастармен
байланысқан адамдар
тобы.Отбасының маңызды
сипаты - оның қызметі,
құрылымы және динамикасы
болып табылады.
Отбасы құрылымы
Отбасы құрылымы отбасының құрамы мен санынан, сонымен қатар оның
мүшелері арасындағы өзара қарым-қатынастарының жиынтығынан
тұрады. Отбасы құрылымын талдау отбасы қызметінің қандай жағдайда
жүзеге асуы жөніндегі сұрақтарына жауап беруге мүмкіндік туғызады:
отбасында кім басшылық етеді және кім – орындаушы, отбасы мүшелерінің
арасындағы құқықтары мен міндеттері қалай бөлінген деген сияқты.
Отбасы құрылымының бұзылуы – бұл оның қызметінің отбасымен
орындалуына қиындық тудыратын және кедергі келтіретін
құрылымдарының ерекшеліктері болып табылады. Мысалы, ері мен
зайыбының арасындағы шаруашылық-тұрмыстық міндеттерінің тең
бөлінбеуі өзара қарым-қатынас құрылымының бұзылу негізінде ілгері
басады, яғни маңызды міндеткерлікті алған сол ерлі-зайыптылардың
қажеттілік қатарының қанағаттануына кедергі жасайды: жеке күшті
бұрынғы қалпына келтіру, рухани қажеттілікпен қанағаттандыру. Осы
себептен, отбасындағы қарым-қатынас құрылымының бұзылуы оның түрлі
қызметінің отбасымен орындалуына кедергі келтіретін отбасылық
қақтығыстар екенін мойындау керек.
Отбасының тәрбиелік қызметі
Отбасының тәрбиелік қызметі ана және әке болуда, балалармен
қатым-қатынаста, оларды тәрбиелеуде, балалардың өз бетімен өсуі
кезіндегі жеке қажеттіліктің қанағаттануынан тұрады. Отбасы
қоғаммен байланысы бойынша өсіп келе жатқан ұрпақтардың
әлеуметтенуін, қоғамның жаңа мүшелерін дайындауды қамтамасыз
етеді.

Отбасының шаруашылық-тұрмыстық қызметі
Отбасының шаруашылық-тұрмыстық қызметі - отбасы мүшелерінің
материалды қажеттіліктерінің (азық-түлік, қан және т.б.), олардың
денсаулығының сақталуына әсер етуінің қанағаттанарлығынан тұрады.
Отбасының осы қызметінің орындалу барысында еңбек ету кезінде
жұмсалған жеке күшті бұрынғы қалпына келтіру қамтамасыз етіледі.
Отбасының эмоциональдық қызметі
Отбасының эмоциональдық қызметі – оның мүшелерін ұнатушылық,
сыйлаушылық, мойындаушылық, эмоционалды
қолдаушылық, психологиялық қорғаушылық қажеттіліктерімен
қанағаттандыру. Осы қызмет қоғам мүшелерінің эмоционалды
тұрақтануын, олардың психикалық денсаулығының сақталуына әсер
етуді қамтамасыз етеді.

Рухани қарым-қатынас қызметі
Рухани қарым-қатынас қызметі – бос уақытты бірлесе өткізу,
екі жақты рухани байыту қажеттіліктерімен қанағаттандыру.

Бастапқы әлеуметтік бақылау қызметі
Бастапқы әлеуметтік бақылау қызметі – отбасы мүшелерінің әлеуметтік
мөлшерінің орындалуын, оның ерекшелігі, егер кімнің түрлі жағдайда
күші бар (жасы, жынысы, науқастану және т.б.) болып, әлеуметтік
мөлшермен толық сәйкес өзінің мінез-құлқын өз бетімен тәрбиелей
алатын қабілетін жеткілікті деңгейінде меңгере алмаған жағдайда
қамтамасыз етеді.
Әке — Белгілі бір баланың еркек жынысындағы ата-анасы. Әке отбасыда маңызды рөл
ойнайды. Себебі әке — отбасының тіреуі болып табылады. Кейбір елдерде әке «әке» деген
атқа ие болу үшін үйленуі тиіс. Бірақ басқа елдерде мұндай заң жоқ. Мысалы, АҚШ-
тың 16 % жалғыз-әкелер екен.

Ана — отбасыдағы ең басты адам. Ана — отбасы бағушысы деген атқа ие болған. Ананы
көптеген әдебиеттерде қолданады. «Жұмақтың кілті ана табанының астында» деп бекер
айтпаған.

Бала — ата-ананың перзенті. Ата-ана үшін бала әрқашан қымбат.

Ата — баланың ата-анасының әкелері. Ата немере үшін қымбат. Себебі
әрбір бала ата тәрбиесін көрген.

Әже — баланың ата-анасының анасы. Әже немере үшін өте қымбат. Ол туралы
жазушылар көптеген кітап жазған. Мысалы, Бердібек Соқпақбаевтың «әжесінің баласы»
деген кітабы бар. Кітап сюжетіне сенсек өткен ғасыр балалалары әже айтқан ертегісіз
ұйықтамайтын болған.

Туысқандар — белгілі бір баламен ДНҚ-сы сәйкес келетін
адам.
Отбасы құндылықтары
Отбасылық құндылықтар дегеніміз
бір-бірін сүйіп қосылған жанұялардың
отбасын сақтау үшін қолданатын
ежелден келе жатқан салт-дәстүрі.
Әрбір отбасының өз құндылықтары
болады. Ол құндылықтар ежелден
бері келе жатқан немесе жаңадан
шығарылған құндылықтар болуы
мүмкін.Бұдан басқа адамдар
отбасылық құндылықтарды басты 3
топқа бөледі. Олар дәстүрлі , қазіргі ,
тәрбиелі отбасылық құндылықтар деп
аталады.
Дәстүрлі отбасылық құндылықтар
Адамдар отбасылық құндылықтар дегенді естігенде көз
алдарына бірден құндылықтар түсіп , бір-бірімен ортақ
тіл таба алады. Бірақ дәстүрлі отбасылық
құндылықтардың әртүрлі болғанына байланысты
адамдар осы тақырыпта ортақ тіл таба алмайды.
Дәстүрлі отбасылық құндылықтар дегеніміз қарт
адамдардың жас отбасыға берген ақыл-кеңестері.
Қазіргі таңдағы жас отбасылардың ажырасу
статистикасы өскеніне байланысты жас отбасыларға
олардың дәстүрлі отбасылық құндылықтары туралы
теледидардан , ғаламтордан көруге болады. Әр
отбасыда бұл құндылықтар әртүрлі.Бірақ олардың
ұқсас жақтары да бар. Мысалы, кез-келген жанұяда
дінді сақтау, некені бұзбау, ұрпақ жалғастыру, баларды
тәрбиелеу деген дәстүрлі отбасылық құндылықтар
ортақ болады.
Қазіргі отбасылық құндылықтар
Қазіргі таңдағы отбасылар бұрынғы салт-дәстүрді
ұстануда. Бірақ сол ұстанымның өзгеруіне
байланысты олар әр отбасыда әртүрлі. Ол
ұстанымның өзгеру себептері заманның өзгеруіне
байланысты. Себебі әр замандағы адам әртүрлі.
Мысалы, бұрынғы замандағы отбасы
құндылықтарымен қазір өмір сүру мүмкін емес.
Бұрын адамдар әйелдеріне орамалды сыйға тартса,
қазіргі жас отбасылар бір-біріне гүл немесе көйлек
сыйлайды.Сонымен қатар қазіргі отбасылық
құндылықтарға махаббат, сенім, түсіністік және т.б
жатады.
Тәрбиелі отбасылық
құндылықтар
Отбасылардың басты мақсаты
бақытты ғұмыр кешу.
Адамдар некеге тұрғанда
көптеген жанжалдарды
бастарынан өткереді. Бірақ
олар өз қателерін кешіріп,
қайта бірге болады. Оларды
біріктіретін құндылық
тәрбиелік отбасылық
құндылықтардың бірі болып
табылады.Тәрбиелі
отбасылық құндылықтарға
құрмет, естеліктер жатады.
Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласындағы «Отбасы
және отбасы құндылықтары » бөлімінде : «Егер жаңғыру елдің ұлттық-
рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайды» деп ұлттық
жаңғырудың негізгі алғышарттарын айқындап берді. Демек көне
дәуірлерден бастау алатын, өзінің тарихи тәжірибесінен, игі салт, ізгі
дәстүрлерінен мүлдем қол үзген қоғамда жаңғыру немесе жаңару мүмкін
емес. Халқымыздың осындай тамыры терең кеткен, тарихымен бірге
жалғасып келе жатқан рухани байлықтарының бірі - отбасы
құндылықтары. Тіпті біздің рухани құндылықтарымыздың негізі де осы
отбасылық дәстүрімізде жатыр десек қателеспеген болар едік. Халқымызда
«Отан отбасынан басталады» деген қарапайым қағидат қай дәуірде болсын
өзгерген емес, өзгермек те емес. Елбасы «Отбасы – Қазақстан қоғамының
діңгегі, экономикадағы, мәдениеттегі, әлеуметтік саясаттағы барлық жаңа
жетістіктерінің негізі» деп бұл мәселенің біздің қоғам үшін маңызын
көрсетіп берді.
Тәуелсіздік жылдарында отбасы құндылықтарын нығайту бағытында қыруар шаруа
атқарылды. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың бәсекеге қабілетті ұлт, бақытты
отбасы, саналы да білімді ұрпақ қалыптастыруға бағытталған сындарлы
саясатының нәтиже сінде ана мен баланы қолдау бойынша бағдарламалық
құжаттар, гендерлік теңдікті сақтау стратегиясы қабылданып, мемлекеттік
деңгейдегі отбасылық саясатта тұтастай жүйе қалыптасты. Басқасын айтпағанда
көп балалы отбасыларды әлеуметтік қорғау бағытындағы мемлекеттік жәрдемақы
түрлерінің әр жыл сайын артып, көптараптанып келе жатқанын аңғару қиын
емес. Бұл мақсаттарға тек 2017 жылғы республикалық бюджеттен 149,7 млрд теңге
қаржы қарастырылған және ол жыл сайын кемінде 15%-ға артып келе жатыр. Әр
жылы өтетін «Мерейлі отбасы» байқауында еліміздегі ең үлгілі отбасылардың өмірі
насихатталып, түрлі айтулы марапатқа ие болуы да елімізде дәстүрге айналған.
Әрине отбасылық саясаттан бөлек отбасылық құндылықтар деген бар. Ол халқы
мыздың тарихымен бірге қайнап, пісіп шыққан отбасылық дәстүрлер, отбасы
мәдениеті мен этикасы. Отбасының қалыптасуына, қоғамның қалыптасуы тікелей
байланысты. «Әке – асқар тау, ана – мөлдір бұлақ, бала – жағасындағы құрақ»,
деген даналық сөз ұлттық тәрбиенің отбасылық өмірде атқарар рөлін айқындап
тұрғандай.
Өкінішке қарай, қазіргі қазақ қоғамында отбасы
құндылықтары құлдырауға ұшырап бара
жатқаны ащы да болса ақиқат. Қазіргі уақытта
өмірге келген біздің балаларымыздың кіндігін
кім кеспей жүр, бұрын жерге ғана көмілетін сол
кіндік қайда қалмай жатыр? Қыруар шығынның
үйленген жастардың бақытына емес,
бақталастығына айналып, ақыры жақсылыққа
апармай жатқандығын да көріп жүрміз. Бұған
дәлел ретінде неке құрған жас отбасылардың
арасындағы ажырасудың кейінгі жылдары аса
қауіпті деңгейге жеткенін айтсақ та
жеткілікті. Статистикалық көрсеткіш бойынша
Қазақстанда неке құрған әр үш отбасының біреуі
ажырасады екен. Мысалы, 2016 жылғы ресми
мәліметтерге қарағанда, қалалық жерлердегі
ажырасу деңгейі 40 пайыз болса, ауылдық
жерлердегі ажырасу деңгейі 27 пайызға жеткен.
Ажырасулардың 40%-ы алғашқы бес жылда орын
алатындығы да ойландырады. Соңғы бес жылда
еліміздегі тіркелген некенің саны азайып,
ажырасулардың саны көбейген. Ажырасулардың
кесірінен республика бойынша толық емес
отбасыларда тәрбиеленіп жатқан балалар саны
жылына 40 000-нан асып отыр. Бұл жай ғана
жалаң цифрлар емес, қазіргі қоғамдық дерттің
көрсеткіші.
Бүгінгі қыз – ертеңгі ана. Баланың тағдыры
анаға тікелей байланысты. Соңғы кезде
жаңа ғана туған баласын сәбилер үйінің
алдында қалдырыпты, күл-қоқыстың
арасына тастап кетіпті деген ақпараттарды
көп естиміз. Көңіліміз құлазиды. Өзі туған
сәбиін керексіз бір зат сияқты лақтырып
кету үшін қандай адам болу керек? Баласын
тастап кеткен әйелді де, сондай жағдайға
душар еткен еркекті де ақтап алу мүмкін
емес. Статистикаға сүйенсек, бүгінде
балалар үйіндегі 7200-ден астам
сәбилердің 696-сының ата-аналары
құқығынан бас тартқандар, 436-сы
тастанды балалар екен. Ал 3400-інің ата-
аналары құқықтарынан айырылғандар.
Яғни балалар үйіндегі бар баланың 63%-
ның әке-шешесі тірі деген сөз. Бұл адам тау
қыметі ғана емес, нағыз қоғам тауқыметі
деп айтуға болады.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаң
ғыру» мақаласында «Жаңғыру атаулы бұрынғыдай тарихи
тәжірибе мен ұлттық дәстүрлерге шекеден қарамауға тиіс.
Керісінше, замана сынынан сүрінбей өткен озық
дәстүрлерді табысты жаңғыртудың маңызды
алғышарттарына айналдыра білу қажет», деп атап көрсет
ті. Ұрпақ тәрбиесі – ұлт болашағының кепілі. Әр бала
атаның қанымен, ананың сүтімен келетін туабітті қа
сиеттер сияқты ұлттық рухани құндылықтарды да ең
алдымен отбасында ата-ананың тәрбиесімен бойына
сіңіретіні анық. Ендеше ұлттық тәрбие – ұлт болып
ұйысудың, ел болып ертеңге нық қадам басудың негізі
болмақ.
Отан – отбасыдан басталады !
Қазақ халқында «Отан отбасынан басталады» деген терең мағыналы сөз бар.
Шындап келгенде, әрбір отбасы қоғамның бір бөлшегі, шағын Отан. Отбасы –
әрқайсымыз үшін сүйіспеншілік, сыйластық, жарастық, татулық орнаған
қасиетті мекен. Осы кішігірім «Отанымызда» бойымызға дарыған тәлім –
тәрбие, елімізге, жерімізге деген сүйіспеншілік, ар – намыс қағидалары өмір
бойы бізді жетелеп жүреді. Себебі, отбасының бала тәрбиесінде алар орны
ерекше, баланың қалыптасуы отбасынан бастау алады, сондықтан да туған
үйдің жылуы – оның көкірегінде көп жылдар бойы сақталып, мәңгі есінде
жүреді. Ата мен ананың тәрбиесі қатар жүрген жерде жақсы азамат
қалыптасатыны сөзсіз. Осы ретте ойыма «Ұлдың ұяты әкеде, қыздың ұяты
шешеде» деген мақал түсіп отыр, яғни халқымыз ұл баланың да, қыз баланың
та отбасынан бастау алатын тәлім – тәрбиесіне аса мән берген. Сондықтан,
отбасы өте қажетті, басқадай ешнәрсемен өзгертуге болмайтын баспалдақ.
Отбасы – адам өмірінің тірегі ғана емес, қоғамның да басты негізі.
Отбасының адамзат ұрпағына деген ықпалы мен әсер күшін өмірдегі басқа
еш нәрсенің күшімен салыстыруға болмайтындай.Не болса да Отанның бір
бөлшегі – отбасыңа ештеңе де жетпейді! Өйткені отбасы – табиғаттың әр
адамға сыйлаған керемет бір сыйы! Соны мәңгі есте сақтап, ұмытпаған жөн!
Қорыта келе , отбасы — адамзаттың алтын діңгегі
іспеттес, оның ұрпаққа деген ықпалын өмірдегі ешбір
күшпен салыстыруға болмас. Жастарды ұлттық
нышандағы құндылықтарымызды бағалауға, оларды
сақтай отырып, келер ұрпаққа жеткізуге тәрбиелеу
бүгінгі таңның өзекті мәселесі. Отбасы — жеке
құндылықтарды қалыптастырудың қайнар көзі,
тәрбиенің бастауы, әр үйде балалар санасына ұлттық
құндылықтарға деген көзқарастарды, салт-дәстүрлер
мен әдет-ғұрыптарды, даналық сөздерді, тәрбиенің
жоғарғы үлгілерін сіңіретін де отбасы. Осы негізде
отбасынан жалғасын табатын құндылықтар
негіздерін ұмыт қалдырмай, жаңғыра түсейік, рухани
болмысымызды жоғалтпайық!
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі :

1. Биекенов К.; Садырова М. - « Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі »-
Алматы (2007) - 344 бет ;

2. Дәкенов М.; Әбсаттаров Р. – « Әлеуметтану » - Алматы (2007);

3. Н.Ә.Назарбаев ө « Болашққа бағдар : рухани жаңғыру »
мақаласы ;
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ !

Ұқсас жұмыстар

ОТБАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Баласыз отбасылар

Отбасы құндылықтары

Отбасы тәрбиесінің негіздері

Баланстанған бюджет кіріс шығын

Отбасы –шағын мемлекет

Отбасы құрамы, түрлері

ОТБАСЫ. Отбасы құрылымы отбасының құрамы мен санынан, сонымен қатар оның мүшелері

Отбасы - бірлесіп күн көретін туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы

Отбасымен жұмыс істеу кезінде қарым-қатынастың негіздері. Отбасымен таныстырудан алынған əсердің сипаттамасы

Пәндер