Нарықтық құрылымның жіктелуі

Презентация қосу

Нарық түсінігі,
мәні, түрлері,
инфрақұрылы
мы
Орындаған:Шамуратова У
Семинар
сұрақтары:
•Нарық: мәні, элементтері, жіктелімдері,
қызметтері, принциптері;

2 •Жетілген және жетілмеген бәсеке
нарықтарының ерекшеліктері

3 •Нарықтық инфрақұрылым элементтері

4 •ҚР нарықтық экономиканың дамуы

5 •ҚР тұтыну нарығына сипаттама беру
Нарықтық
жүйенің мәні.
• Нарықтық жүйенің мәні. сатып алу-сату формасындағы өнім
өндірушімен тұтынушылар арасындағы жанама.Тікелей екі жақты
байланыс.Тауар-ақша қатынасын іске асыру саласы,сонымен бірге
құралдардың,әдістердің,жабдықтардың,ұйымдық-құқықтық
нормалардың,құрылымдардың және т.б сондай қатынастардың
орнығуының қамтамасыз ететін барша жиынтық.
• Рынок- ол сатып алу-сату қатынастарының бірден бір жүйесі,оның
құрылымдық элеметтері болып:
-Тауар риногы
-капитал риногы
-жұмыс күшінің риногы
-құнды қағаздардың риногы
-идеяның риногы
-ақпараттардың риногы
Рынок-ақпараттық экономиканың негізі.
• Рынок-ол жеке тауарлар мен қызметтерді көрсетіп,сатып
алушылар мен сатушыны ұштастыратын құрал.Кейбір риноктар
жергілікті ауқымда. Ал кей біреулері:халқаралық немесе ұлттық
сипатта болады.Кейбір қатынастарды сатушы мен сатып алушы
ешбір уақытта бір бірін білмейдіде,көрмейдіде.Мүлдем
байланыста болмайды.
• Нарықтық экономика баға мен рыноктар жүйесі арқылы жұмыс
істейтін күрделі механизм секілді.
• Нарықтық экономикада өнімдер тұтынушылар арасындағы
рыноктік бағаға сәйкес төлей аларлықтай қабілеттеріне қарай
бөлінеді.
•
Жетілген және жетілмеге
бәсеке нарықтарының
ерекшеліктері
• Жетілген бәсеке нарығы дегеніміз – нарықтағы бағаға әсер ете
алмайтын және оны өзгерте алмайтын, саны өте көп және көлемі
жағынан шағын фирмалар жұмыс істейтін нарықтық құрылымның
бір типі.
• Жетілген таза бәсеке үлгісі нарықтық құрылымның бір тұрпаты
ретінде бірқатар қатаң болжамдарға сүйенеді. Атап айтсақ, оның
шарттары төмендегідей болып табылады:
• 1. Біртекті немесе стандартты өнім өндіретін және оны сататын
сатушылардың саны және осы өнімді сатып алушылардың саны
нарықта өте көп болады.
• 2. Фирмалардың салаға кіруі және одан шығып кетуі еркін және ол
ешқандай тосқауылдармен шектелмейді.
• 3. Әрбір жеке фирманың нарықтық үлесі соншалықты мардымсыз
болғандықтан олардың әрқайсысы бағаға бақылау жасай алмайды.
• 4. Сатушылар да, сатып алушылар да нарықтың әрекет ету
жағдайлары мен бағалар туралы ақпараттарға толық ие бола
алады.
• Осындай нарықтық құрылымның аталған шарттарына байланысты
оған мынадай анықтама беруге болады. Жетілген бәсеке нарығы –
бұл нарықтық бағаға әсер ете алмайтын, саны өте көп және көлемі
жағынан шағын фирмалар әрекет ететін нарық құрылымының бір
типі.
• Жетілген бәсекелес фирманың өніміне деген сұраныс қисығы баға
бойынша өте икемді болып табылады. Ол абсцисса осіне
параллельді түрде өтеді.
•
•

•Жетілмеген бәсеке нарығы
•Жетілген бәсекенің жоғарыда аталған шарттарының ең болмағанда
біреуі ғана бұзылатын болса, онда нарықта жетілмеген бәсекенің
формалары орын алады.
•Жетілмеген бәсеке жағдайында фирмалардың саны шектеулі болып
табылады, мұндай нарықтық құрылымдар жетілген бәсеке нарығына
қарағанда экономикалық жағынан тиімділігі төмен нарық-тар ретінде
саналады. Себебі, жетілмеген бәсеке жағдайларында фирма нарықтағы
бағаны бақылай алады, оның нарықтағы белгілі бір үстемдігі орын
алады және өнім көлемін жетілген бәсекеге қарағанда салыстырмалы
түрде аз өндіреді.
•Жетілмеген бәсекенің негізгі формаларын қарастырғанда кейбір
жағдайларда сатушылар да және сатып алушылар да нарықтық билікке
ұмтылып бағаға ықпал жасай алуы мүмкін.
• 1. Монополия – нарықта бір ғана
фирма сатушы ретінде жұмыс
істейтін бәсекелестіктің ең шеткі
түрі.
• Қарастырып отырған тауарды
өндіретін тек бір ғана жеке фирма
бар және осы ауыстыратын басқа
тауарлар жоқ деп есептесек, онда
мұндай нарық – монополия, ал
фирма – монополист деп аталады.
Монополист өзінің ерекше
жағдайын пайдалана отырып,
тауардың бағасын бәсекелес
фирманың бағасынан әлдеқайда
жоғары деңгейде белгілейді және
де бәсекелес фирмаға қарағанда
тауарды аз мөлшерде ұсынады.
• ҚР -ғы нарықтық экономиканың қалыптасуы
•
• Қазақстанда нарықтық қатынастардың қалыптасуы нарық субъектілеріне
қызмет көрсету саласында материалдық және материалдық емес өндірісті,
әсіресі банк, несие, инвестициялық, ақпараттық, технологиялық,
инновациялық, коммерциялық қызмет салаларын әртүрлі қызмет және
сервис түрлерімен қамтамасыз ету үшін кәсіпорындар мен объектілер
кешенін қалыптастыруды талап етеді.
Курстык жұмыстың мақсаты нарықтың барлық түрлеріне қызмет көрсететін
және олардың қызмет етуіне қолайлы жағдай жасайтын кәсіпорындардың,
ұйымдардың жүйесін, тауарлар мен қызметтерді тарату каналдарын
ұйымдастыруды, тауар өндірушілердің тұтынушылармен байланыстарын,
биржаларды ұйымдастыру тәжірибелерін зерттеу, қалыптасқан
шаруашылық жағдайларды ескеріп кәсіпорындарға кәсіби қолдау көрсетуді
ұйымдастыру. Нарық қалыптасуының негізгі бағыттары берілген, нарықтың
жекелеген объектілерінің: еңбек, тауарлар және қаржылық нарықтарының
қызмет етуінің теориялық негіздері баяндалады. Инфрақұрылым кешенінің
нақты объектілері жөнінде жалпы түсініктер берілген.
Шаруашылық жүргізудің барлық нысандарының ішінен аса тиімдісі-
нарықтық экономика екендігін адамзат тәжірибесі көрсетті. Көптеген
экономистер нарықтық экономиканың негізгі артықшылығы- қоғам
ресурстарын өндірістің шекті өнімділік факторларына сәйкес тиімді бөлуге
мүмкіндік беретіндігінде,- деп қарастырады. Нарықтық экономиканың
альтернативті экономикалық жүйелердің алдында артықшылығы ол
инновациялық қызметке ықпал етеді. Жақсы жұмыс істейтін нарық, нарық
институттары әлсіз дамыған қоғамға қарағанда инновациялық қызметке
рентабельділікті қамтамасыз етеді.
Нарықтық экономика маркетинг механизмі арқылы төлем қабілеті бар
сұранысқа сәйкес өндіріс көлемі мен құрылымын қалыптастырады.
Нарыққа бағытталған экономиканың тармақталған инфрақұрылымдық сеті
бар. Экономикалық ақпарат тауарлардың бар немесе жоқ болуы, саны мен
сапасы, оларды өндіру шығындары, тұтынушыға пайдалылығы жөнінде
хабарлайды. Қазақстан Республикасы өзінің дамуында нарықтық бағытты
анықтап, реформаларды «ҚР тәуелсіздігі туралы» Конституция Заңын 1991
жылы 16 желтоқсанда қабылданғаннан кейін интенсивті түрде жүргізе
бастады.
Қазақстанның нарық қатынастарына көшуінің бастапқы шарттарын келесі
түрде жалпылама сипаттауға болады. 1991 жылы және кейінгі жылдары да
өндірістің қысқаруымен, әрекет етіп отырған басқару құрылымдарын
нарықтық шаруашылықта тиімді әрекет етуге қабілеті бар жаңа
органдармен ауыстырылусыз құлдырауыш жалғасатын әлеуметтік-
экономикалық жүйе дағдарысы байқалған. Реформалардың басында әрекет
етіп отырған «нарықтық» институттар, сауда және қамсыздандыру өткізу
ұйымдары түбегейлі өзгеріп жатқан жағдайларға бейімделмеген еді.
Тұтыну
Тұтыну нарығы тауарлар мен
қызметтер. Тауарлар қысқа
мерзімді пайдалану-нан, сүт.
Тауарлар ұзақ уақыт пайдалану
(жиһаз, машиналар). Қымбат нәрсе.
Әлеуметтік инфрақұрылым
(денсаулық сақтау, білім беру).
Аумақтық қамту.
Ұлттық нарық – рынок.
2. Аймақтық нарық елдерінің
біріккен аумақтық. Мысалы,
еуропа нарығы. Әлемдік нарыққа.
Логикалык
сызбалар:
Орындаған:Шамуратова У
Нарықтық 1
инфоқұрылым
элеметтері.

Экономикалық Материалдық
Әлеуметтік

1.Энергиямен
1.Елдің қамтамасыз;
валюталық 2.Ұлттық
жүйесі; экономикалық 1.Білім беру
2.Мемлекеттік аумақтық жүйесі;
қаржылық жүйесі; экономикалық 2.Денсаулық
құрылымы; сақтау 3.Ұлттық
3,Тауарлық қор ғылыми,мәдени
биржасы; 3.Жолдар,құбырл деңгей;
4.Аукциондар ар,порттар;
5.Жәрменкелер; 4.ақпараттық
жүйелер;
Нарықтың пайда болу 2
жағдайлары:
1.Қоғамдық еңбек бөлінісі

2.ӨНДІРУШІНІҢ ДЕРБЕСТІГІ,ЭКОНОМИКАЛЫҚ
МАНЕВРДІҢ ЕРКІНДІГІ
3.Өндірушілерді және меншік шеңберіндегі
экономикалық оқшаулануы;

Нарықтың функциялары:
Ақпараттық
Реттеуші
Делдалдық

Сауықтыру
Баға белгілеу
4
Нарықтық
құрылымның жіктелуі
Нарықтық
Нарықтық қатынас
қатынас • Ақпарат нарығы
объектілерінің
объектілерінің
• Қаржы нарығы
• Өндіріс факторларының нарығы
экономикалық
экономикалық • Тауар мен қызмет көрсету нарығы/рыногы
мүделлері
мүделлері бойынша
бойынша
Географиялық • Дүние жүзілік нарық
• Ұлттық нарық
орналасуы • Аумақтық нарық
бойынша • Жергілікті нарық

• Монополиялық бәсеке нарығы.
Бәсекенің шектелу • Жетілдірілген бәсеке нарығы.

деңгейі бойынша
• Олиголиялық нарық
• Монополиялық нарық

Сала бойынша Автомобиль нарығы,Компьютерлік
нарық

Сатылу
сипаттамасы Көтерме сауда нарығы,Бөлшек сауда
бойынша нарығы,фьючерстік сауда нарығы

Заң нормаларына Ресми нарық “қара базар”.
сәйкестігі бойынша
ИНФРОҚҰРЫЛЫМ-БҰЛ ҚОҒАМНЫҚ ӨНДІРІСТІҢ ҚАЛЫПТЫ
ЖҰМЫС СТЕУІ ҮШІН ФИРМАЛАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІНЕ ЖӘНЕ
ҚҰРҒЫНДАРДЫҢ ӨМІР-ТІРШІЛІГІНЕ ӘСЕР ЕТЕТІН
ШАРУАШЫЛЫ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ ЖӘНЕ КОМЕРЦИЯЛЫҚ
ЕМЕС МЕКЕМЕЛЕРДІҢ КЕШЕНДІ ЖҮЙЕСІ.

ИНФРОҚҰРЫЛЫМ
ТҮРЛЕРІ:
Әлеуметтік

Өдірістік

Рыноктық

Өндірістік
Нарықтық экономика субъектілерінің өзара
әрекет ету үлгісі 5
Мемлекет-заңдық және саяси билікті жүзеге асыратын
үкімет мекемелері

салық салық
қызмет

қызмет
Үй шаруашылығы Фирмалар
Тауар мен қызметтерді сатып Тауар мен қызметтерді,өндіріс
алады.Өндіріс факторларына факторларына тартады және
не,өз меншіктерін фирмалар пайдаланады.
мен үкіметке сатады.

Тауарлар мен қызметтер
Тауарлар мен қызметтерге ақы төлеу

РЫНОК

• Рынок- ол сатып алу-сату қатынастарының
бірден бір жүйесі,оның құрылымдық элеметтері
болып:

1 • Тауар риногы
2 Капитал риногы

3 • Жұмыс күшінің риногы
4 • Идеяның риногң
5 Құнды қағаздардың риногы

Ақпараттық ринок
МОНОПОЛИ
Я
• нарықта бір ғана фирма сатушы
ретінде жұмыс істейтін
бәсекелестіктің ең шеткі түрі.
• Қарастырып отырған тауарды
өндіретін тек бір ғана жеке фирма
бар және осы ауыстыратын басқа
тауарлар жоқ деп есептесек, онда
мұндай нарық – монополия, ал
фирма – монополист деп аталады.
Монополист өзінің ерекше жағдайын
пайдалана отырып, тауардың
бағасын бәсекелес фирманың
бағасынан әлдеқайда жоғары
деңгейде белгілейді және де
бәсекелес фирмаға қарағанда
тауарды аз мөлшерде ұсынады.
SWOT-ТАЛДАУ!
Кейс-стади:
Орындаған:Шамуратова У
Басты кеңсесі:Нұр-сұлтан қаласында.
Акционерлік компаниясы:Самұрқ-қазына.
Қаржы жағдайы:
РЕСУРСТАР МЕН АКТИВТЕР
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РЕХМЕТ

Ұқсас жұмыстар

Бәсеке туралы

Нарықтық жағдайда өндірістік кәсіпорындардың шаруашылық қызметі

КӨЛІК КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРІ

Нарықтың мәні

Баға қалыптастыру әдістерін ата

Агрегатты индекстер

Ежелгі Рим демократиясы теориялары

МЕНЕДЖМЕНТ ТҮСІНІГІ. МЕНЕДЖМЕНТ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Экономикалық тиімді мемлекет

Менеджменттің анықтамалары

Пәндер