Нәруыздың құрамына кіретін Тірі құрылымдар

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Т.Қ.ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ӨНЕР
АКАДЕМИЯСЫ КОЛЛЕДЖІ

Нәруыздар. Адам үшін сырттан
нәруыз қабылдаудың әсері .

Орындаған:Салиева Диана 1 курс 1 топ
Қабылдаған:Жантеева Гүлрайхан Ендібайқыз
ЖОСПАР:
Ақуыз немесе Нәруыз
Нәруыздың тірі организмдегі рөлі
Нәруыздың құрамына кіретін Тірі
құрылымдар
Нәруыздағы аминқыШқылы
Нәруыздың тағамдағы рөлі
Ақуыз немесе нәруыз —
молекулалары өте күрделі болатын
аминқышқылдарынан құралған
органикалық зат; тірі организмдерге
тән азотты күрделі органикалық
қосылыс. Аминқышқылдары
қалдықтарынан құралған жоғары
молекуларлық органикалық түзілістер.
Ақуыз организмдер тіршілігінде
олардың құрылысы дамуы мен зат
алмасуына қатысуы арқылы әртүрлі
және өте маңызды қызмет атқарады.
Ақуызды зат - құрамында міндетті
түрде азоты бар күрделі органикалық
қосылыс.
Ақуыз тірі организмнің негізін құрайды, онсыз өмір жоқ. Карл Маркстің пікір бойынша:
«Тіршілік — ақуыз заттарының өмір сүру формасы». Ақуыздар органикалық заттар
дамуының ең жоғарғы сатысы және жер бетіндегі тіршіліктің негізі, организмнің тірек
жүйесі, бұлшықет, жамылғы ұлпалары ақуыздардан құралған. Олар организмде әртүрлі
маңызды қызмет атқарады: химиялық реакцияларды жүргізеді, дене мүшелерінің
қызметтерін өзара үйлестіреді, аурулармен күреседі, т.б.
Ақуыздардың құрамы мен құрылысы өте күрделі. Молекулалық массалары жүздеген
мыңнан миллионға дейін жетеді. Олардың құрылымы бұзылса, денатурацияға ұшырап,
организмдегі қызметін атқара алмайды.
Ақуыздар гидролизденіп, аминқышқылдарын түзеді және өздеріне тән түсті реакциялары
бар.
Ақуыз – азықтың құрамына кіретін бүкіл тірі организмнің негізгі қорегі. Ол жасуша
протоплазмасын құрумен қатар, организмдегі көптеген тіршілік құбылыстарына – тамақтану
, өсу, көбею, тітіркену, қозғалу, тыныс алу процестеріне тікелей қатысады. Адам тәулігіне,
шамамен, 100 г ақуыз қабылдауы керек. Азықпен түскен ақуыз әуелі асқазанда, сосын
ішектегі ферменттердің әсерінен гидролизденіп, аминқышқылдарына дейін ыдырайды.[1]
Ақуыз тек тірі организмдер құрамында ғана болады. Оның құрамында 50,6 – 54,5% көміртек
, 21,5 – 23,5% оттек, 6,5 – 7,3% сутек, 15 – 17,6% азот, 0,3 – 2,5% күкірт бар, кейде фосфор
кездеседі. Осы элементтерден түзілетін амин қышқылдарының бір-бірімен байланысып
қосылуы нәтижесінде ақуыз молекуласы түзіледі. Ақуыз молекуласының массасы өте үлкен,
ол бірнеше мыңнан бірнеше миллионға дейін барады.
Ақуыз жасуша құрамына кіретін тірі құрылымдар – ядро, митохондрия, рибосома,
цитоплазма негіздерін құрайды. Сондықтан ол организмде үлкен орын алады.
Мысалы, адам мен жануарлар денесінің құрғақ заттарында 45%, жасыл өсімдіктерде
9 – 16%, дақыл тұқымында 10 – 20%, бұршақ тұқымдастар дәнінде 24 – 35%,
бактерия жасушаларында 50 – 93% ақуыздық заттар бар. Ақуыз барлық организмге
ортақ зат болғанымен, әртүрлі организм ақуыздарының құрылымы түрліше болады.
Сондай-ақ, организм түрлерінің бір-біріне ұқсамауы, олардың эволюция жолымен
үздіксіз өзгеріп дамуы да ақуыз қасиеттерінің үнемі өзгеріп отыруына байланысты.
Организмнің күнделікті тіршілігі оның жасушаларында жүріп жататын көптеген
биохимиялық реакцияларға негізделген. Осы реакциялар нәтижесінде өсімдіктерде,
бір жағынан, тіршілікке қажетті химиялық қосылыстар – ақуыздар,
нуклеин қышқылдары, көмірсулар, майлар, витаминдер синтезделетін болса, екінші
жағынан, онда ферменттер арқылы күрделі заттар ыдырап, өсімдіктің қоректенуіне,
тозған жасушаларын жаңартуына, организмге қуат беруге жұмсалады. Бұл
құбылыстарды метаболизм деп атайды. Осы реакциялардың бәрінде де ақуыз
катализаторлық қызмет атқарады. Қан құрамындағы ерекше ақуыз – гемоглобин
бүкіл денеге оттек таратады. Жасушалардағы тотығу ферменттері – цитохромдар
тыныс алу процесін реттеп отырады. Сондай-ақ организм тіршілігіне аса қажетті
заттар гормондар да ақуыздан құралған. Ерімтал ақуыздар – гидрофильді коллоидтар
– суды бойына көп тартады. Олардың ерітінділері желім сияқты: осмостық қысымы
төмен, қозғалу қабілеті нашар, өсімдік пен жануарлар мембранасынан өте алмайды.
Ақуыздардың тағы бір қасиеті – олар амфотерлі электролиттер. Молекулаларында
бос карбоксил және амин топтары болатындықтан, олар оң немесе теріс электр
зарядты болады. Химиялық табиғаты жағынан ақуыз биополимерлер тобына жатады.
Ақуыздың құрамында жиырма түрлі аминқышқылдар болады. Әртүрлі ақуыздардың аминқышқылы
құрамы жағынан да, олардың тізбектегі орналасу тәртібі жағынан да бір-бірінен айырмашылығы зор.
Табиғатта ақуыз түрлерінің көп болуы да осыған байланысты. Мысалы, үш аминқышқылының
қосылуынан алты түрлі, төрт қышқылдан жиырма төрт түрлі ақуыз изомерлері пайда болады. Ақуыз
молекуласы амин қышқылдарының өзара моншақтай тізіле байланысқан полипептидтік тізбегінен
құралады. Ақуыз молекуласының сыртқы пішіні екі түрлі болады.
Шар тәрізді домалақ – глобулярлы ақуыздар. Бұларға альбуминдер, глобулиндер, гемоглобин, пепсин
және өсімдік жасушасының ақуыздары жатады.
Фибриллярлық (талшық тәріздес) ақуыздар. Бұларға бұлшық ет ақуызы – миозин, актин, сіңір ақуызы –
коллаген және малдың жүні мен піллә жібегі ақуыздары жатады.
Ақуыздар аса маңызды тағамдық, заттар (ет, жұмыртқа, сүт, нан, т.б.) құрамында
болғандықтан, ас қорыту жолдарында ферменттер әсерінен аминқышқылдарына
дейін ыдырап гидролизденеді. Аминқынщылдары ішек қабырғалары арқылы қанға
өтеді. Көмірсулар мен майлардан айырмашылығы — аминқышқылдары организмде
қор болып жиналмайды. Олардың біразы адам немесе жануар организмінің өзіне тән
ақуызын түзеді. Ал аминқышқылдарының бір бөлігі ақуыз емес азотты
қосылыстардың, нуклеин қышқылдарының синтезіне жұмсалады.Кейбіреулері
тотығып, ең ақырғы өнімдерге (С02, Н20, т.б.) дейін ыдырап, энергия бөледі.
Назар
аударғаныңызға
рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Майлардың құрамы мен құрылысы

Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы

АҚУЫЗ СИНТЕЗІ

Жасуша қабықшасы

Жасуша, органоидтар құрылысы және қызметтері

Цитоплазма

Биополимерлер молекулалары дифилді

Тағам құрамындағы қоректік заттар

Нәруыздың құрылысы

Жасуша құрамы

Пәндер