Тыныс демікпесі

Презентация қосу

Жоспары
• Кіріспе
Тыныс алу жүйесі
• Негізгі бөлім
• 1) Тыныс алу жүйесінің маңызы
• 2) Тыныс алу жүйесі мүшелерінің құрылысының жас
ерекшеліктері
• 3.Тыныс алу мүшелерінің қызметіне сыртқы ортаның
әсері.
• Қорытынды
• Пайдаланатын әдебиеттер
Тыныс алу жүйесі жалпы
түсінігі

Дем алғанда ағза мен сыртқы орта
газдармен алмасады,ішке оттегі кіріп,
сыртқа көмірқышқыл газы айдалып
тұрады. Бұл процесс кеуде қуысында
орналасқан өкпенің альвеоларында
(лат. - ойма қуыс, науа) жүреді. Тыныс
алу кезінде
өкпені атмосфермалық ауамен және
одан газбен қаныққан ауаны
тасымалдау тыныс алу жолдары
арқылы жасалады. Дем алу және дем
шығару қан айналым жүйесі арқылы
ағзаның барлық мүшелеріне әсер етеді.
Тыныс алу мүшелерінің маңыз

Тыныс алу мүшелерін жаттықтыру, шынықтыру балалар
мен жастардың тыныс мүшелері арқылы пайда болатын
ауруларға қарсы тұру қабілетін арттырады.
Тыныс алу жүйесінің мүшелері қызметтеріне қарай
екіге бөлінеді:
ауаны сыртқы ортадан ішке және іштен сыртқа қарай
қозғайтын тыныс алу жолдары - мұрын
қуысы, көмей, кеңірдек және бронхылар.
түскен газдарды алмастыру
процессін жүргізетін мүше - өкпе;
Мұрын қуысы қызметі
Ауа мұрын арқылы екі бөлікті-қалқалы мұрын
қуысына түседі. Әрбір бөлікті-қалқада мұрын
қуысының ішкі бетін ұлғайтатын үш мұрын
қалқаны орналасқан. Ол эпителийлі қабықпен
және көп қан тамырларымен жабылған.
Тамырлармен аққан қан түскен
ауаны дене температурасына дейін жылытады, ал
сілемейлі қабық ауаны ылғалдайды және шаң-
тозаңдар мен микроорганизмдерді тұтып
қалады.Тұтылған
микроорганизмдерді лейкоциттер қорытады
(фагоцитоз), қорытудан артылған шаң-тозаңдар
эпителий түктері (кірпікшелер) арқылы сыртқа
шығарылады. Мұрын қуысында жылытылған,
ылғалданған және тазартылған
ауа жұтқыншақ арқылы көмейге түседі.
Көмей қызметі Өкпе қызметі

• Көмей - іші қуыс түтік, • Кіші қан айналымы арқылы өкпеге
веналық (көк) қан түседі, бұл жерде
қабырғалары сіңір, буын және бұл
оттегімен қанығып, көмір қышқыл
шық еттермен қосылған
газынан ажыратылып, алқызыл
бірнеше шеміршек тұрады. түсті артериялық қанға айналады.
Көмейге ас бөлшектері немесе Көмір қышқыл газы өкпе
басқа заттар түскенде, сондай- көпіршіктеріне (альвеолаға) өтіп,
ақ қабыну процестерінде адам дем шығару кезінде ағзадан
қатты жөтелгенде дем шығады. Артериялық қан ары
шығарылады. Бұл көмейдің қарай үлкен қан айналымы арқылы
тазартылуына әсер етіп, тыныстың дене мүшелеріне өтіп,
төменгі бөлімдеріне зиянды олардың жасушаларын ауамен
заттардың енуіне кедергі қамтиды, оны тұтыну барысында
келтіреді. Көмей ауаны жұтқыншақ жасушалардан көмір қышқыл газы
арқылы кеңірдекке өткізеді. бөлініп шығып, қан қайтадан
веналық (көк) болады.
Өкпенің тіршілік сыйымдылығы (ӨТС).
Өкпенің тіршілік сыйымдылығы
дегеніміз дем алу, қосымшы және қордағы
ауалардың қосындысы. Адам қалыпты
жағдайда дем алғанда өкпеге 300-500 мл
ауа кіреді. Мұны дем алу ауасы дейді.
Қалыпты жағдайда жай ғана дем алған
соң, демді шығармай күшеніп тұрып, тағы
да 1,5-2 л ауаны сіміруге болады.
Мұны қосымша ауа дейді. Қалыпты дем
шығарудан кейін дем алмай тұрып тағы да
күшеніп дем шығарып 1-1,5 л ауаны
шығаруға болады. Мұны қордағы
ауа дейді.
Кеңірдек және бронхылар қызметі
Кеңірдек - өңештің алдында орналасқан ұзындығы 9-13 см, диаметрі
15 мм. түтік. Ол кеңірдек қабырғасының қабысып қалуына кедергі
келтіретін шеміршекті жартылай сақиналардан тұрады. Сақиналар
мойынның қандай қозғалысы болмасын ауаны ұстап қалмайды
Өңешке кеңірдектің артқы жұмсақ қабырғасы жанасып, астың
өңешпен еркін жылжуына мүмкіндік береді. V кеуде омыртқасы
түсында кеңірдек екі бронхыға бөлінеді. Бронхылар өкпенің оң жақ
және сол жақ бөліктеріне кіріп, тармақталып, бронхы ағашын түзеді.
Ұштарындағы жіңішке тармақтары - бронхиолалар өкпе көпіршіктері
- альвеолалармен аяқталады.
Тыныс алу жүйесінің жас ерекшеліктері

Көмейдің жалғасы кеңірдектің ұзындығы балаларда - 4см, 10 жаста – 7
см, ересек адамдарда - 10-12 см

Тыныс алу жиілігі 1 минутта: 1 ж – 44, 5 ж – 26, 15-20 ж – 20, 20-25 ж –
18, 25-30 ж – 16 рет.

Жаңа туған нәрестенің кеуде қуысы конус тәрізді болады. Сондықтан
бала терең дем ала алмайды. Қабырға сүйектері қиғашталғаннан кейін
терең дем алатын мүмкіндік туады.
Тыныс алу аурулары

мыр
ін қабынуы

с демікпесі
кулез
Тыныс демікпесі
Ауырған адамның тыныс алуы қиындайды. Бұл — булықтыратын
ұстамалы ауру. Аурудың пайда болуына шаң-тозаң, малдың жүні,
шөп, гүл және т.б. иісі және көңіл-күйдің езгеруі де әсер етеді.
Негізінен, тыныс демікпесі тұқым қуалайды. Бұл ауруға
шалдыққан балалар ашуланшақ келеді, денесіне есекжем,
теміреткі, бертпе шығады. Ауру ұстағанда — өкпенін шырышты
қабықшасы ісініп, ауатамырлардың түтікшелерін бітейді,
тамырлары білеуленеді.. Демікпеден сақтану үшін организмді
шынықтырып, ты¬ныс тынысы тарылады, наукас булығып,
сырылдап дем алады, беті көгеріп, күре алу жаттығуларымен
шұғылданып, еңбек пен демалысты дұрыс ұйымдастыру құжет.
Туберкулез ауруы

Туберкулез ауруын туғызатын кох таяқшасы
бактериясы. Ол түшкіргенде, сөйлегенде 1—2
метрге дейін сілекейімен шашырап, микробы
ауаны ластайды. Cay адам тыныс алганда,
бұл микроб мұрын қуысына енеді де, сол
арқылы өкпеге түсіп, оны зақымдайды.
Науқас адам әуелі аздап жөтеледі де, одан соң
қаны азайып, жүдейді, тамаққа тәбеті
шаппай, ұйықтағанда терлей береді. Дене
кызуы кешке карай 37—37,5 градусқа дейін
көтеріледі.
Темекі тартудың тыныс алу
мүшелеріне
Темекінін түтінінде әсері
ете улы зат — никотин бар. Темекі
түтшнің ішінде улы газ, шаң және күйе болады. Күніне
20 тал темекі тартатын адам 90 миллиграмм
шамасында никотин жұтады. Алғашқы рет темекі
тартканда — адам уланады: басы айналады, жүрегі
кағады, құсады, қол-аяғы дірілдейді. Темекі тыныс алу
мүшелерінін бәріне зиянды өсер етеді.
Өкпенің
қабынуы
Аурудың кең тарағаң түрі. Организмге ауру,
тудыратын микробтар түскенде және суық
тигенде, өкпе кабынады. Өкпе кабынғанда дене
қызуы 39,4-40 градуска дейін көтеріледі, жөтел
пайда болады, бүйірі шаншиды. Адам
жөтелгенде, түшкіргенде шаншу күшейеді, жиі-
жиі тыныс алып, ентігеді. Мүндайда адамның
екі беті қызарып, несептің түсі сарғыштанып, аз
бөлінеді.
Қорытынды

• Жалпы тыныс алу мүшелерінің
физиологиялық көрсеткіштеріне дене
еңбегі мен спорт әсер етеді. Спортпен
шұғылданатын адамдардың тынысы терең
болады. Бұл ағзаның үнемді қызмет етуінің
белгісі. Сондықтанда тыныс алу
мүшелерінің дұрыс гигиеналық
талаптарын сақтау адам өмірінде маңызы
зор.
Пайдаланылған
әдебиеттер
http://lib.kazmkpu.kz/info/kz
Крутецкий А.В. Жас және педагогикалық психология.
Алматы, 1979.
Қоянбаев Ж.Б. , Қоянбаев Р.М. Педагогика. Астана, 1999.
Қыдыршаев А. Балалардық жас ерекшеліктерін ескеру.
«Ұлағат», 2000, 1.
Мухина В.С. Изучение особенностей детской психологии.
М., 1990.
Манасбаева Қ. Тәрбие жұмысын
ұйымдастыру ерекшеліктері. «Бастауыш мектеп», 1999, 2.
Назарларынызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Бронх демікпесінің ұстамасы кезіндегі мейірбике жұмысының алгоритімі

Бронхтық демікпе туралы түсінік

Эфферентті жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер

Аллергия және аллергиялық диагностика

Созылмалы обструктивті бронхит

Пәндер