Өсімдіктердің қоршаған ортаның стресстеріне төзімділігіне пролиннің тигізетін әсерін зерттеу

Орындаған: Рүстембек Меруерт Саматқызы

Жетекші: Аликулов Зерекбай Аликулович

Жұмыстың мақсаты: жұмсақ жаздық бидай сорттарының тұзға төзімділігін және пролиннің жинақталуын зерттеу.

Жұмыстың міндеттері:

- Бидай өсімдігінің тамыры мен өскінінің ұзындығына тұзды ортаның әсерін зерттеу;

- Бидайдың вегетативті мүшелерінде жиналған пролиннің мөлшерін анықтау;

- Бидай сорттарынының онтогенез фазаларына натрий тұзының әсерін зерттеу.

Тұздану - қоршаған ортадағы негізгі абиотикалық факторларға жатады. Өсімдіктердің тұзды ортада өсуге бейімделуі арқылы олардың тірі қалуы мен өнім беруі анықталады.

Өсімдіктерде стресстік жағдайларда көп мөлшерде өсімдіктердің қолайсыз жай-күйінің индикаторлары болып табылатын қосылыстар пайда болады. Мұндай қосылыстардың біріне-пролин жатады. Пролиннің жиналуы стресстік әсер ету жағдайында осмостық шоктың дамуына кедергі келтіретін клетканың ең жылдам жауап реакцияларының бірі болып табылады.

Бидай өсімдігінің тамыры мен өскінінің ұзындығына тұзды ортаның әсерін зерттеу

Шортандинская 95

Целина 50

Астана 2

жұмсақ жаздық бидай сорттары қолданылды

Бидайдың вегетативті мүшелері

Шортандинская - 95

Целина - 50

Астана - 2

Бақылау

1, 68% NaCl

Бақылау

1, 68% NaCl

Бақылау

1, 68% NaCl

өскін ұзындығы

65, 61 ± 5, 322

15, 42

86, 01 ± 9, 224

26, 75

45, 03±6, 325

19, 65

тамыр ұзындығы

56, 40 ± 20, 001

29, 81

67, 72 ± 4, 970

27, 13

75, 47±8, 417

22, 32

Натрий тұзының бидай сорттарының тамыры мен өскін ұзындығына әсері, (мм)

Бидай сорттарынының тамырында және жерүсті мүшелерінде бос пролиннің мөлшерін анықтау

Бидайдың вегетативті мүшелері

Пролин мөлшері, мг/100г

Шортандинская - 95

Целина - 50

Астана - 2

Бақылау

1, 68% NaCl

Бақылау

1, 68% NaCl

Бақылау

1, 68% NaCl

сабағы

6, 1

12, 0

6, 6

8, 0

7, 3

10, 0

өркен

7, 9

10, 2

6, 3

11, 4

7, 2

12, 4

тамыр

6, 7

14, 0

6, 8

28, 0

8, 3

16, 0

Жоғарыда келтірілген нəтижелер, осмотикалық стресс кезінде пролиннің шамадан тыс синтезделетінін дəлелдейді.

Пролиннің бидайдың вегетативті мүшелерінде массасы, мг/100г

Бидай сорттарынының онтогенезіне натрий тұзының әсерін зерттеу

Бидай өсімдігінің жапырағында пролин мөлшері, мкг/г

онтогенез фазалары

Пролиннің мөлшері, мкг/г

Шортандинская - 95

Целина - 50

Астана - 2

Бақылау

1, 68% NaCl

Бақылау

1, 68% NaCl

Бақылау

1, 68% NaCl

түптеу

365, 49 ± 20, 001

584, 12±7, 85

132, 61 ± 9, 224

200, 11±

7, 89

256, 01 ± 5, 114

336, 75±

4, 65

масақтау

628, 21 ± 5, 322

719, 65±6, 32

779, 04 ± 4, 970

1039, 18±

7, 36

877, 72 ± 2, 160

1087, 02±

11, 2

гүлдену

592, 31±

828, 81±5, 13

995, 96±8, 46

1292, 82± 6, 65

655, 32±

5, 68

1387, 11±

6, 41

ҚОРЫТЫНДЫ

Қалыпты жағдайда өсімдіктердегі пролин мөлшері жоғары емес, бірақ ол өсімдіктерге әртүрлі стресстік факторлар әсер еткен кезде күрт жоғарылайды. Стрессті жағдайларға тұздану, құрғақшылықтан басқа, төменгі температура да болуы мүмкін. Стресстік әсерлер үнемі пролиннің жиналуымен бірге жүрмейді. Стресстік жағдайларда пролиннің пайда болуы тек өсімдік тіндері оттегімен жақсы жабдықталған және пролин синтезі үшін жеткілікті субстрат (глутамин қышқылы) болған жағдайда ғана жүреді.

Сонымен зерттеу жұмысымызда алынған нәтижелерге сүйене отырып, келесі тұжырым жасауға болады:

- Бидай өсімдігінің тамыр мен өскінінің ұзындығына тұзды ортаның әсері зерттелді. Зерттеу нәтижесінде тұзды ортада бидайдың барлық сорттарында тамыр мен өскін ұзындығы бақылаумен салыстырғанда 2-есеге төмен баяу өсетіндігі анықталды.

- Бидайдың вегетативті мүшелерінде жиналған пролиннің мөлшеріне талдау жүргізілді. Зерттеу нәтижесінде бидай өсімдігінің жер үсті мүшелеріне қарағанда тамырында пролин мөлшері бақылаумен салыстырғанда жоғары жиналатындығы анықталды.

- Бидай сорттарынының онтогенез фазаларына натрий тұзының әсері зерттелді. Зерттеу нәтижесінде тұзды ортада бидай өсімдігінің гүлдену фазасында пролин мөлшері бақылаумен салыстырғанда жоғары мөлшерде жиналатындығы анықталды.

Ұқсас жұмыстар

Өсімдіктердің ауру түрлері мен топтары

Ағзалар мен орта қарым-қатнасы

Антропогендік əсер факторларын бақылау

Антропогендік əсер тигізетін көздерді бақылау

ФИТОПАТОГЕНДЕРГЕ ТӨЗІМДІ ТРАНСГЕНДІ ӨСІМДІКТЕР АЛУ

ГЕОБОТАНИКА

Қоршаған орта жағдайын бақылау және жағдайын бақылау және экологиялық мониторинг кологиялық мониторинг

Өсімдіктің химиялық құрамы

Өсімдіктердің минералды қоректенуі

Адам тіршілігі үшін экологиялық қолайлы және қолайсыз аудандар

Пәндер